Luật Hợp tác xã 2012 - Bài 3: Nhiều điểm nghẽn chính sách

Theo thống kê của Liên minh Hợp tác xã Việt Nam trong 5 tháng đầu năm 2021, cả nước thành lập mới 641 hợp tác xã, 2 liên hiệp hợp tác xã, 1.300 Tổ hợp tác (THT), đạt 42,7% kế hoạch năm 2021. Đến cuối tháng 5/2021, cả nước có 25.667 hợp tác xã, tăng 1.156 hợp tác xã so với cùng kỳ năm 2020, thu hút 6,8 triệu thành viên và 2,5 triệu lao động.

Bình luận về hoạt động của các hợp tác xã trong thời gian qua, Chủ tịch Liên minh hợp tác xã Việt Nam Nguyễn Ngọc Bảo nhấn mạnh, hoạt động của khu vực hợp tác xã nổi lên một số vấn đề: Nhiều hợp tác xã được thành lập theo tiêu chí số 13 của Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, hoạt động cầm chừng hoặc ngừng hoạt động; tỷ lệ hợp tác xã ứng dụng công nghệ cao gắn với chuỗi giá trị sản phẩm chủ lực quốc gia, vùng, địa phương còn ít (chiếm hơn 5%/tổng số hợp tác xã).

Tỷ lệ khá lớn (hơn 70%) hợp tác xã quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu, năng lực tài chính và quản trị yếu, thiếu nguồn lực thực hiện, ít có khả năng tự huy động nguồn lực từ thị trường. Phần lớn hợp tác xã nông nghiệp, du lịch, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, vận tải... bị thiệt hại bởi dịch COVID-19 dẫn đến doanh thu dịch vụ nội bộ và tiêu thụ sản phẩm giảm trên 40%.

“Kinh tế thị trường, hợp tác xã dần trở thành động lực phát triển kinh tế xã hội bền vững, xu hướng phát triển các hợp tác xã quy mô lớn, liên hiệp hợp tác xã; liên kết chuỗi giá trị sẽ diễn ra mạnh mẽ. Từ thực tiễn ở nước ta và kinh nghiệm phát triển hợp tác xã ở các nước phát triển và đang phát triển trên thế giới cho thấy, sự hỗ trợ của Nhà nước để tăng cường nguồn lực cho hợp tác xã phát triển theo quy hoạch là rất cần thiết”, ông Bảo đánh giá.

Mặc dù nhiều cơ chế, chính sách liên quan đến phát triển kinh tế thị trường, hợp tác xã được ban hành và thực thi, thúc đẩy khu vực kinh tế thị trường, hợp tác xã phát triển cả về số lượng và chất lượng. Tuy nhiên, Liên minh hợp tác xã Việt Nam cho biết, một số chính sách, pháp luật của Nhà nước còn bỏ sót hoặc không nêu cụ thể phạm vi, đối tượng điều chỉnh là hợp tác xã, cho nên các hợp tác xã không thể tiếp cận được các nguồn lực và các bộ, ngành, UBND tỉnh không có căn cứ để triển khai, bố trí kinh phí ngân sách Nhà nước hỗ trợ.

Cụ thể, một số chính sách hỗ trợ hợp tác xã được quy định tại Điều 6 Luật Hợp tác xã năm 2012 và Nghị định số 193/2013/NĐ-CP ngày 21/11/2013 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Hợp tác xã; Chỉ thị số 12/CT-TTg ngày 22/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc tiếp tục tăng cường công tác triển khai thi hành Luật Hợp tác xã năm 2012; Thông báo kết luận của Thủ tướng Chính phủ số 276/TB-VPCP ngày 3/8/2018 tại cuộc họp với Liên minh hợp tác xã về tình hình kinh tế tập thể, hợp tác xã... chưa được thực hiện trên địa bàn cả nước hoặc có ít địa phương thực hiện. Chẳng hạn như chính sách thuế ưu đãi cho hợp tác xã, xử lý tài sản không chia của hợp tác xã khi giải thể, chuyển đổi sang hình thức tổ chức khác; hướng dẫn xử lý các khoản nợ các tổ chức tín dụng của hợp tác xã khi giải thể, phá sản...

Từ những vướng mắc trên, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đề xuất Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ KH&ĐT và các Bộ, ngành liên quan sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật, tạo điều kiện cho Hợp tác xã tiếp cận được nguồn lực để phát triển, đồng thời cơ quan quản lý Nhà nước tăng cường hoạt động quản lý hợp tác xã.

Liên minh Hợp tác xã đề nghị Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ KH&ĐT và các Bộ, ngành Trung ương khi soạn thảo, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến phát triển kinh tế - xã hội, thì quy định hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, cá nhân thành viên của tổ chức này thuộc phạm vi, đối tượng điều chỉnh. 

“Đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định riêng về phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã cho các ngành nghề nông nghiệp, phi nông nghiệp cho phù hợp”, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam kiến nghị.