ASEAN “quay cuồng” trong vòng xoáy nợ nước ngoài

6 quốc gia Đông Nam Á có tỷ lệ nợ nước ngoài cao hơn rất nhiều so với mức bình quân của các nước đang phát triển (dẫn đầu là Lào), qua đó làm dấy lên lo ngại là khu vực này có khả năng bị vướng vào cuộc khủng hoảng nợ, theo một nghiên cứu của FT Confidential Research (FTCR).

Con số nợ nước ngoài tăng nhanh.

Theo một nghiên cứu của FT Confidential Research sử dụng số liệu của Ngân hàng Thế giới, tỷ lệ nợ nước ngoài trên tổng thu nhập quốc gia (Gross National Income – GNI) của Lào là 93,1%, cao nhất trong khu vực Đông Nam Á, trong khi đó tỷ lệ trung bình của các quốc gia đang phát triển chỉ là 26%. Các quốc gia đứng tiếp sau Lào trong bảng tỷ lệ nợ nước ngoài là Malaysia, Campuchia và Việt Nam.

Trong một báo cáo mới đây, Asian Nikkei Review cũng đã chỉ ra rằng Lào cũng như Malaysia hiện đang gánh trên vai hàng tỷ USD nợ vì các dự án cơ sở hạ tầng nằm trong khuôn khổ sáng kiến Một con đường – Một vành đai (BRI) của Trung Quốc.

Đơn cử là kế hoạch trị giá 5,8 tỷ USD nhằm kết nối thành phố Côn Minh của Trung Quốc với thủ đô Viêng Chăn của Lào. Khoảng 2/3 số nợ của quốc gia này được tính bằng ngoại tệ nên sự mất giá đột ngột của đồng Kip sẽ tạo ra rủi ro lớn nhất với tính bền vững của khoản nợ. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) xác định rằng Lào sẽ đối mặt với nguy cơ cao về gánh nặng nợ.

Tại Malaysia, nơi nợ nước ngoài đã đạt 69,6% GDP, Thủ tướng mới đắc cử Mahathir Mohamad đã ra lệnh đàm phán lại bốn dự án BRI tốn kém được phê duyệt dưới thời cựu Thủ tướng Najib Rezak, bao gồm 14 tỷ USD cho tuyến đường sắt kết nối Cảng Klang đến bờ biển phía Đông.

Các nước Đông Nam Á chắc hẳn sẽ nhớ đến những gì đã xảy ra ở Nam Á, nơi Sri Lanka gần đây đã buộc phải cho Trung Quốc thuê một cảng trong thời hạn 99 năm do quốc gia này không thể trả các khoản nợ. Tuy nhiên, mức nợ của Đông Nam Á nói chung cao hơn của Nam Á; trong khu vực thứ hai chỉ có các nước nhỏ của Bhutan và Sri Lanka có nợ trên mức trung bình.

Sáu quốc gia Đông Nam Á mắc nợ nhiều nhất đã chứng kiến các khoản vay nước ngoài trong năm năm qua tăng mạnh, đặc biệt là Campuchia, Lào và Việt Nam. Campuchia ghi nhận 142% tăng trưởng nợ nước ngoài của mình, tỷ lệ nợ tăng nhanh nhất trong khu vực và hiện tại là 54,4% GNI. Trung Quốc là chủ nợ song phương lớn nhất của Campuchia, với khoảng 70% nợ nước ngoài trong năm 2016. Đây cũng là chủ nợ lớn nhất cho Lào, theo IMF.

Quốc gia nào dễ bị tổn thương nhất?

Tình hình dự trữ ngoại hối của Malaysia đã xấu đi kể từ năm 2008. Tính đến năm 2016, dự trữ ngoại hối của quốc gia này chỉ bằng 1,1 lần số nợ nước ngoài đến hạn phải trả. Sau sự tiết lộ gần đây của Bộ trưởng Tài chính Lim Guan Eng, tổng nợ của nước này cao hơn gần 60% so với báo cáo của chính phủ dưới thời cựu Thủ tướng Najib, và gánh nặng nợ ngắn hạn có thể là một con số lớn hơn rất nhiều. Tình hình tại Thái Lan và Việt Nam dường như tốt hơn bởi dự trữ ngoại hối, mỗi nước nắm giữ lượng dự trữ gấp khoảng 6,1 lần số nợ nước ngoài ngắn hạn.

Tại Indonesia, các khoản nợ có xu hướng gia tăng - đặc biệt là từ Trung Quốc. Điều này có khả năng trở thành một vấn đề chính trị lớn trước cuộc bầu cử quốc gia vào năm tới, khi Tổng thống Joko Widodo sẽ muốn giành thắng cử nhiệm kỳ thứ hai. Theo Ngân hàng Indonesia, các khoản nợ Trung Quốc của nước này đã tăng hơn gấp đôi dưới thời tổng thống Widodo: chưa bao gồm khoản vay từ Hồng Kông, lên đến 16,7 tỷ USD trong tháng 4, cao hơn 110,5% so với khi Widodo nhậm chức vào cuối năm 2014. Theo Widodo, Trung Quốc đã trở thành người cho vay lớn thứ ba của Indonesia sau Singapore và Nhật Bản. Nếu FT bao gồm các khoản vay từ Hồng Kông, Trung Quốc có thể vượt qua Nhật Bản là người cho vay lớn thứ hai của Indonesia vào đầu năm tới.

Về phía Việt Nam, tính đến hết năm 2017, tổng dư nợ nước ngoài của quốc gia là 2.451 triệu tỉ đồng, bằng 49% GDP, vẫn nằm trong giới hạn cho phép là dưới 50% GDP. Tuy nhiên, chỉ số nợ nước ngoài của quốc gia có xu hướng tăng so với 2016 và tiệm cận ngưỡng nợ nước ngoài của quốc gia đã được Quốc hội phê duyệt.