Khủng hoảng chính trị đã tàn phá Maldives như thế nào?

Maldives đã rơi vào khủng hoảng kể từ tuần trước, khi Toà án Tối cao bãi bỏ các hình phạt từ tham nhũng đến khủng bố đối với 9 Nghị sỹ đối lập, bao gồm cả cựu Tổng thống Mohamed Nasheed, lãnh tụ dân chủ đầu tiên được bầu.

Sự căng thẳng đã biến thành khủng hoảng khi chính phủ của ông Yameen bác bỏ phán quyết, ban bố tình trạng khẩn cấp trong 15 ngày vào thứ Hai tuần này, sau đó bắt giữ chánh án và một thẩm phán khác của Tòa án tối cao.

 Bỏ qua Ấn Độ

Ấn Độ vốn có quan hệ chính trị và an ninh lâu dài với quần đảo Maldives, đã tìm cách đẩy lùi sự hiện diện của Trung Quốc tại quốc gia này. Kể từ khi cuộc khủng hoảng nổ ra, các nhà lãnh đạo phe đối lập ở Maldives đã yêu cầu New Delhi can thiệp.

Tuy nhiên, ông Abdulla Yameen đã bỏ qua Ấn Độ, nước đã cùng với Anh, Mỹ và Liên Hiệp Quốc kêu gọi dỡ bỏ tình trạng khẩn cấp và giải phóng hai thẩm phán Tòa án tối cao, những người đã đưa ra phán quyết chống lại ông Yameen. 

Ông Yameen đã cử Bộ trưởng Phát triển kinh tế Mohamed Saeed tới Trung Quốc, Ngoại trưởng Mohamed Asim tới Pakistan, và Bộ trưởng Nông nghiệp và Thủy sản Mohamed Shainee tới Saudi Arabia để tìm kiếm sự hỗ trợ.

"Một phái đoàn ngoại giao từ Anh, Liên minh châu Âu và Đức, đã bị từ chối một cuộc họp với ông Yameen và các thành viên nội các của ông", đại sứ quán Đức ở Sri Lanka cho biết.

Cựu Tổng thống Mohamed Nasheed, đang lưu vong kể từ khi được phép ra nước ngoài điều trị bệnh vào năm 2016, cũng đã kêu gọi Ấn Độ cử một phái viên "được quân đội hỗ trợ" sang Maldives để giải phóng các thẩm phán và tù nhân chính trị bị giam giữ.

Các chuyên gia cho rằng, Ấn Độ nhiều khả năng sẽ gây áp lực ngoại giao và kinh tế lên chính phủ Yameen thay vì gửi quân đội.

Trong khi đó, Trung Quốc đã cảnh báo các cường quốc bên ngoài không nên can thiệp vào nội bộ của Maldives và đã bác bỏ lời chỉ trích của ông Nasheed về sự can thiệp kinh tế của mình đối với quần đảo này.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Geng Shuang cho biết viện trợ của Trung Quốc cho Maldives chưa bao giờ mang mục đích chính trị.

"Hợp tác giữa Trung Quốc và Maldives chủ yếu phục vụ cho tất cả người dân tại quần đảo này và phù hợp với lợi ích của cả hai nước và cả hai dân tộc, ông Geng nói thêm.

Nguyên nhân khủng hoảng chính trị

Đằng sau vẻ đẹp hoang sơ của Maldives là một hệ thống chính trị đang phải vật lộn để vươn lên từ hàng thập kỷ dưới sự lãnh đạo của một nhà lãnh đạo chính trị cai trị bằng bạo lực.

Ông Yameen là anh cùng cha khác mẹ của ông Maumoon Abdul Gayoom, người cai trị Maldives bằng sự tàn nhẫn trong 30 năm cho đến khi thất bại trong cuộc bầu cử năm 2008. Kể từ khi lên nắm quyền, ông Yameen đã đảo ngược những cải cách dân chủ mới bắt đầu, loại bỏ đối thủ chính trị một cách có hệ thống, ngăn chặn các cuộc phản kháng và đóng cửa các kênh truyền thông độc lập.

Người tiền nhiệm của ông, cựu Tổng thống Mohamed Nasheed, bị buộc tội vào năm 2015 vì tội khủng bố sau khi những người phản đối nói ông lạm dụng quyền lực quân sự để bắt giữ một thẩm phán có tiếng. Phiên tòa xét xử ông Nasheed bị các nhóm nhân quyền quốc tế chỉ trích vì có động cơ chính trị.

Ông Nasheed cũng đã kêu gọi Mỹ áp đặt lệnh trừng phạt kinh tế lên chính phủ Yameen. "Tổng thống Yameen đã tuyên bố thiết quân luật một cách bất hợp pháp”, ông Nasheed nói trong một tuyên bố và nhấn mạnh rằng, chúng ta phải loại bỏ ông ấy khỏi quyền lực.

Phán quyết bãi bỏ hình phạt đối với ông Nasheed và 8 chính trị gia khác của Tòa án Tối cao là một sự đảo ngược đáng ngạc nhiên sau khi Tòa án đã đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp sức cho ông Yameen củng cố quyền lực trước đây.

Năm ngoái, khi đa số ghế Nghị viện của ông Yameen bị đe doạ sau khi 12 nhà lập pháp rút lui khỏi đảng của ông Yameen, Tòa án tối cao đã phán quyết rằng những người này sẽ phải từ bỏ ghế nghị viện.

Quyết định của tòa hồi tuần trước đã khôi phục lại chức vụ cho các nhà lập pháp này, làm tăng khả năng Quốc hội có thể bắt đầu thủ tục tố tụng với ông Yameen. Nhưng hai nhà lập pháp đã bị bắt vào cuối tuần qua, và lực lượng an ninh đã niêm phong tòa nhà Quốc hội.

Tàn nhẫn với thân tín

Cựu Phó Tổng thống Ahmed Adeeb đã từng là cánh tay phải của ông Yameen. Ở tuổi 33, ông Adeeb còn quá trẻ để giữ chức vụ này theo hiến pháp Maldives, vốn có yêu cầu về độ tuổi tối thiểu là 35. Do đó, ông Yameen đã thay đổi hiến pháp để Adeeb đủ điều kiện.

Vào ngày 28 tháng 9 năm 2015, một vụ nổ xảy ra trên tàu cao tốc của Tổng thống Yameen khi ông trở về từ sân bay, làm bị thương vợ và hai phụ tá của ông. Mặc dù báo cáo ban đầu cho thấy vụ nổ có thể là lỗi của động cơ, song chính phủ khẳng định đó là một vụ ám sát và yêu cầu các cơ quan thực thi luật pháp quốc tế, bao gồm cả FBI, tìm hiểu nguyên nhân vụ nổ.

FBI cho biết "không có bằng chứng kết luận" về vụ ám sát. Tuy nhiên, chính phủ của ông Yameen đã bác bỏ điều này và đổ tội cho Adeeb. Năm 2016, Adeeb bị kết án vì cài bom vào tàu cao tốc và bị kết án 15 năm tù giam.

Năm 2016, một cuộc điều tra của Al Jazeera cho biết Yameen và Adeeb đã âm mưu biển thủ 79 triệu USD trong ngân sách cho ngành du lịch từ kho bạc quốc gia, một phần trong khoản tiền này đã được chuyển tới nơi ở riêng của Yameen. Adeeb bị buộc tội tham ô và hạn tù của ông bị kéo dài thêm. Yameen trốn thoát hình phạt, mặc dù ông thừa nhận vào năm ngoái rằng số tiền ông nhận được là hợp pháp.

Tầm quan trọng chiến lược của Maldives

Các nhà phân tích cho rằng, đảo quốc này là một phần trong cuộc tranh giành ảnh hưởng rộng lớn hơn ở Ấn Độ Dương giữa Ấn Độ và Trung Quốc, nước đã gia tăng vị thế của mình một cách có hệ thống tại các nước như Sri Lanka, Bangladesh và Bhutan. Trung Quốc đã cung cấp rất nhiều khoản vay xây dựng cơ sở hạ tầng cho Maldives, hiện là chủ nợ lớn nhất của quốc đảo này.

Ông Yameen đã quyết định thông qua Luật du lịch sửa đổi cho phép chính phủ bán toàn bộ hòn đảo mà không phải đấu thầu. Một số hòn đảo đã được cấp cho Trung Quốc để phát triển một khu vực mậu dịch tự do, và Saudi Arabia đang tìm cách phát triển một dự án trị giá hàng tỷ USD trên một đảo san hô mà các nhà phê bình cho biết sẽ gây tổn hại cho môi trường và gia tăng sự ảnh hưởng của Hồi giáo bảo thủ lên quần đảo.

Trong những năm gần đây, hàng chục người Maldives đã rời đất nước để tham gia các nhóm cực đoan như Nhà nước Hồi giáo. Những người phản đối của ông Yameen nói rằng chính phủ của ông đã quá tập trung vào việc củng cố quyền lực mà bỏ quên việc đối phó với nguy cơ cực đoan hóa.

Công dân Việt Nam không nên đến Maldives trong thời điểm này

Bộ Ngoại giao Việt Nam ngày 6/2 cũng đã khuyến cáo công dân không nên đến Maldives cho đến khi chính phủ đảo quốc Ấn Độ Dương gỡ bỏ tình trạng khẩn cấp.  Lực lượng an ninh đã được triển khai tại thủ đô Male để ứng phó với các diễn biến phát sinh.

Các công dân Việt Nam đang làm việc, học tập hoặc du lịch tại Maldives nên tránh đến các địa điểm tập trung đông người, nhạy cảm; đồng thời thường xuyên theo dõi cảnh báo của các cơ quan chức năng địa phương để đảm bảo an toàn.

Trong trường hợp khẩn cấp, công dân Việt Nam có thể liên hệ đường dây nóng của Đại sứ quán Việt Nam tại Sri Lanka (kiêm nhiệm Maldives): +94.11.2696050; hoặc tổng đài bảo hộ công dân: +84.981.84.84.84.