Chuyện từ điển chính tả tiếng Việt sai.. chính tả

Gần đây, cuốn sách “Từ điển chính tả tiếng Việt” của PGS-TS Hà Quang Năng chủ biên - ThS Hà Thị Quế Hương; Nhà xuất bản Đại Học Quốc Gia Hà Nội – 2017, được tác giả Hoàng Tuấn Công chỉ ra nhiều lỗi nặng đến khó tin và nó đang là đề tài “nóng” nhận được sự quan tâm lớn từ dư luận trên các diễn đàn.

Theo nhà nghiên cứu Hoàng Tuấn Công, dù được nhóm tác giả biên soạn khá công phu nhưng sách vẫn mắc nhiều sai sót, nhầm lẫn. Ví dụ: nhầm lẫn S với X; X với S; không phân biệt được D hay GI; TR hay CH; N hay NG; IN hay INH, C hay Q, IU hay ƯU, R hay GI, R hay D...

Cuốn từ điển còn có sự nhầm lẫn giữa cách viết đã từng tồn tại, với chuẩn chính tả hiện hành; giữa từ đồng nghĩa với từ có hai dạng chính tả...

Cụ thể, rất nhiều lỗi trong cuốn Từ điển mà tác giả Hoàng Tuấn Công chỉ ra như: “TÁNG: táng gia bại sản”. Viết đúng là “TÁN gia”. Vì “TÁN” là từ gốc Hán, có nghĩa tiêu tan, mất mát. 

“TRƯỜNG: xa trường”. Viết đúng là “SA trường”. “Sa trường” là từ Việt gốc Hán, trong đó “sa” nghĩa gốc là “cát”, “bãi cát ven sông”. “SA trường” là bãi cát bằng mà rộng, thường dùng để chỉ chiến trường.

“XẨY: xẩy chân; xẩy đàn tan nghé; xẩy nhà ra thất nghiệp”. Mục “XẨY” có ba từ ngữ đều sai cả. “XẨY” (hay xảy) là dùng trong “xảy ra” (sự việc), khác với “SẨY” nghĩa là mất mát, rơi rụng, lỡ hụt, lìa tan… Ví dụ, “Sẩy vai xuống cánh tay”, “Sẩy miệng, buột lời”, “Sẩy cha còn chú, sẩy mẹ bú dì”, “Con cá sẩy là con cá to”… Theo đây, viết đúng phải là “SẨY chân”, “SẨY đàn tan nghé”, “SẨY nhà ra thất nghiệp”.

“XẺ: xẻ cơm nhường áo”. Viết đúng phải là “SẺ cơm nhường áo”. Vì “SẺ” đây chính là “sẻ” trong “san sẻ”, “chia sẻ”.

“XỈ: xỉ mắng; xỉ nhục”. Viết đúng phải là “SỈ mắng”, “SỈ nhục” vì “SỈ” là yếu tố gốc Hán, có nghĩa là làm cho nhục nhã…v..v.

Khi có những thông tin trái chiều xoay quanh cuốn sách, chủ biên cuốn sách đã có những phản hồi. “Mục đích của tôi là chỉ cung cấp những từ ngữ ấy để mọi người đọc, hiểu và giúp cho những người biên soạn từ điển dựa vào đó để xây dựng bảng từ… rất nhiều trường hợp có nhiều cách viết khác nhau mà không có cách nào được coi là chuẩn tuyệt đối vì không ai đủ tư cách để đứng ra đánh giá cái này đúng hơn cái kia…” - PGS Hà Quang Năng bày tỏ ý kiến của mình.

Tuân Tử nói: “Người chê ta mà chê phải là thầy của ta, người khen ta mà khen phải là bạn ta, những kẻ vuốt ve nịnh bợ ta chính là kẻ thù của ta vậy”. Tục ngữ Việt Nam cũng có câu: “Thiên hạ nhân, thiên hạ tài”... Vì thế, đáng lẽ những người biên soạn cuốn “Từ điển chính tả tiếng Việt” phải biết ơn những người đã vạch ra những sai sót của mình để sửa chữa và bổ sung cho lần tái bản và người đọc thấy được thiện chí của tác giả.

Nói cách khác, khi những lỗi chính tả xuất hiện trong cuốn “Từ điển chính tả tiếng Việt” nói trên bị cho là sai nghiêm trọng, làm choáng váng giới ngôn ngữ và công luận. Thì những phản hồi, biện minh cho cuốn sách của tác giả với tư cách Chủ biên cũng được cho là không có tính cầu thị.

Mở rộng vấn đề, cũng liên quan đến từ điển và cũng chính là Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội, vào tháng 2 vừa qua, lại cũng chính ông Hoàng Tuấn Công đã “vạch trần” cuốn “Từ điển thành ngữ tục ngữ Việt Nam” của nhóm tác giả Đặng Thúy Hằng, Dương Thị Dung, Nguyễn Thảo Nguyên vi phạm bản quyền sách của ông Hoàng Tuấn Công. Sau đó, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội đã phải ban hành quyết định thu hồi, tổ chức tiêu hủy cuốn sách đồ sộ gần 1.000 trang được in đẹp.

 Liên quan đến sai sót của cuốn Từ điển do PGS Hà Quang Năng chủ biên, một lãnh đạo Hội Ngôn ngữ học Việt Nam nói: “Có những lỗi có thể thể tất, coi nó là biến thể. Nhưng có những biến thể không thể cho là đúng được vì nó là lỗi rất đáng tiếc, lỗi nghiêm trọng. Đã là dân ngôn ngữ thì không thể để những lỗi sai như thế được”.

Dù rằng, ngày 12/6 vừa qua, Nhà xuất bản Đại Học Quốc Gia Hà Nội đã gửi công văn tới đối tác để yêu cầu thu hồi cuốn “Từ điển chính tả tiếng Việt”. Thế nhưng, dư luận vẫn đặt ra câu hỏi: Vấn đề trách nhiệm của Nhà xuất bản đến đâu?

 Bởi vì, Nhà xuất bản Đại Học Quốc Gia Hà Nội là Nhà xuất bản lớn, chuyên ngành mà để xảy ra sai sót nghiêm trọng trong công tác biên tập, kiểm duyệt, xuất bản. Tức là, bản thân Nhà xuất bản phải nghiêm túc kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm, đúng- sai của các cá nhân liên quan, phối hợp với cơ quan chức năng để thu hồi triệt để, không để lọt cuốn nào có nội dung “lỗi” như vậy ra thị trường.

“Nếu Nhà xuất bản đã chủ động ra quyết định thu hồi thì cục sẽ phối hợp cùng các sở và các thư viện thu hồi tránh để lại hậu quả cho xã hội. Chúng tôi không ngại để triển khai thu hồi trên diện rộng. Một cuốn sách không có lợi cho bạn đọc thì phải thu hồi, sửa chữa, đính chính. Thu hồi không có nghĩa là tiêu hủy mà để sửa chữa những nội dung sai sót… Bên cạnh đó, qua sự việc này,  Nhà xuất bản cũng phải rà soát lại quy trình xuất bản đối với tất cả các loại sách, trong đó sách từ điển lại càng phải thận trọng hơn trong quá trình làm sách” - ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, in và phát hành (Bộ Thông tin và truyền thông) nói.

Có thể nói, quyển sách được gọi là “Từ điển chính tả tiếng Việt” này không đáng được gọi là Từ điển, nếu nói không quá thì nó là thảm họa cho sự trong sáng của tiếng Việt. Đã gọi là Từ điển, trước hết phải chuẩn xác, là “khuôn vàng thước ngọc” để mọi người tham khảo sử dụng.

Có lẽ, đây cũng là bài học để các Nhà xuất bản nói chung nhìn nhận lại trách nhiệm, quy trình xuất bản của mình, tránh để lọt ra thị trường những ấn phẩm có nhiều sai sót, lỗi cơ bản như trên.