Đảm bảo an toàn cho ngư dân vươn khơi

>>> Chênh vênh nghề biển (Kỳ III): “Điểm tựa” để ngư dân bám biển

>>> Ngư dân và vai trò bảo vệ chủ quyền biển, đảo

Diễn đàn Doanh nghiệp có cuộc trao đổi với Chuẩn đô đốc Nguyễn Đăng Tiến, Chính uỷ BTL Vùng 5 Hải quân, Quân chủng Hải quân về vấn đề này.

- Thưa Chuẩn đô đốc Nguyễn Đăng Tiến, ông đánh giá thế nào về sự hiện diện của hơn 10.000 tàu cá và hàng nghìn ngư dân hoạt động hàng ngày trên vùng biển Việt Nam?

Biển Việt Nam có vị trí, vai trò hết sức quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Không chỉ có vị trí chiến lược quan trọng đối với quốc phòng an ninh, từ bao đời nay, biển, đảo là chỗ dựa sinh kế của hàng triệu người dân ven biển. Với hơn 90.000 chiếc tàu cá và khoảng hơn 4 triệu lao động nghề cá, hàng ngày hàng giờ với khoảng 1 vạn lao động trên biển, khai thác thủy sản ở nước ta đã có đóng góp đáng kể cho nền kinh tế nước nhà.

Hằng ngày có hơn 10.000 tàu cá và hàng nghìn ngư dân hoạt động trên các vùng biển của Tổ quốc. Mỗi ngư dân làm ăn trên biển không chỉ đóng vai trò quan trọng cho sự phát triển kinh tế, xã hội của địa phương, mà còn đồng hành với các lực lượng trên biển, khẳng định chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Mỗi tàu cá là một “tiền đồn”, mỗi ngư dân là một “cột mốc sống”. Đồng thời, họ còn là tai mắt kịp thời cung cấp những thông tin quan trọng giúp cho các lực lượng nắm chắc tình hình, xử lý có hiệu quả các tình huống, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền, biển, đảo của Tổ quốc.

-  Một thách thức không nhỏ nữa đối với nghề cá nước ta đó là 5 năm qua Ủy ban châu Âu (EC) đang cảnh báo thẻ vàng IUU đối với thủy sản khai thác của nước ta. Nếu tình trạng này vẫn tiếp diễn thì sẽ dẫn đế những hệ lụy gì, thưa ông?

Việc bị EC áp thẻ vàng đã gây thiệt hại lớn cho hoạt động xuất khẩu hải sản của Việt Nam vào EU, kéo theo đó là tác động dây truyền đến các hoạt động khai thác đánh bắt hải sản của ngư dân trên biển và các hoạt động dịch vụ nghề cá, dịch vụ chế biến.

Nếu tình trạng này vẫn còn tiếp diễn sẽ dẫn đến những hệ lụy rất lớn đối với ngành khai thác, chế biến hải sản của Việt Nam. Điều này đã được thấy rõ khi nhiều doanh nghiệp của chúng ta cho biết, hiện nay, tất cả các lô hàng thủy sản xuất khẩu sang thị trường EU phải chịu kiểm tra nguồn gốc 100%.

Khi chịu kiểm tra như vậy thì hàng hóa bị chậm là chuyện tất nhiên, khi nào hải quan nước bạn sắp xếp được lịch họ mới kiểm tra, chứ không phải hàng mình vừa nhập qua là kiểm tra ngay. Dịch COVID-19 bùng phát thì việc kiểm tra hàng càng thêm chậm.

>>> 180 ngày xoá “thẻ vàng” IUU

>>> Việt Nam mong muốn Ba Lan tiếp tục ủng hộ việc EU sớm gỡ bỏ thẻ vàng IUU

Hàng hóa của các doanh nghiệp khi xuất qua châu Âu hầu hết bị trễ từ nửa tháng đến 1 tháng, chi phí phát sinh rất nhiều. Ngoài thị trường EU, sắp tới Mỹ cũng sẽ áp dụng IUU đối với mặt hàng thủy sản nhập khẩu vào thị trường này. Trong khi từ thời điểm thị trường châu Âu áp dụng IUU, các doanh nghiệp chế biến thủy sản đã chuyển hướng sang thị trường Mỹ. Nếu Việt Nam chưa gỡ được “thẻ vàng” IUU từ thị trường EU, giờ thêm thị trường Mỹ áp dụng những quy định IUU thì khó sẽ chồng khó lên các mặt hàng thủy sản xuất khẩu của nước ta.

- Đồng hành với ngư dân thực hiện chương trình, ông nhận thấy những khó khăn lớn nhất mà ngư dân gặp phải trong quá trình khai thác là gì?

Khó khăn lớn nhất hiện nay mà ngư dân trên vùng biển gặp phải trong quá trình khai thác đó là giá nhiên liệu thường xuyên biến động, tăng cao. Chi phí nhiên liệu thường chiếm từ 45 đến 60% chi phí đầu vào. Giá nhiên liệu tăng nên giá các mặt hàng khác phục vụ cho hoạt động khai thác thủy sản tăng theo khoảng từ 10 đến 15%, kéo theo chi phí đầu vào tăng từ 35 đến 48%. Giá bán hải sản lại tăng không đáng kể nên bà con ngư dân gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, nguồn lợi thủy sản ngày càng cạn kiệt dẫn đến sản lượng đánh bắt giảm. Muốn đánh bắt được nhiều cá, mực… ngư dân phải vươn khơi xa dài ngày. Điều đó đồng nghĩa với cần nhiều nhiên liệu và phát sinh thêm chi phí.

Ngoài ra, lực lượng lao động ngày càng già hóa và có xu hướng giảm; với tập quán sản xuất nhỏ lẻ, theo kiểu gia đình, ven bờ là chủ yếu nên việc phát triển đánh bắt xa bờ gặp không ít khó khăn.

- Nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng, quốc gia nào muốn phát triển kinh tế biển, muốn “vươn ra biển lớn” cũng đều chú trọng lực lượng ngư dân và hỗ trợ họ bằng nhiều cách để ngư dân khai thác thuỷ sản ngoài khơi xa an toàn và có hiệu quả nhất. Xin được hỏi quan điểm của Chuẩn đô đốc?

Hiện nay, trước sự dịch chuyển địa chiến lược từ không gian đất liền ra không gian biển, nhiều quốc gia đã tiến hành hoạch định chiến lược biển của mình với rất nhiều giải pháp để bảo vệ chủ quyền cũng như lợi ích chính đáng của quốc gia, dân tộc. Trong đó, có việc đẩy mạnh phát triển ngành nghề khai thác thủy sản.

Cụ thể ở đây đó chính là có những cơ chế, chính sách phù hợp để hỗ trợ ngư dân vươn khơi an toàn, hiệu quả. Đối với nước ta, để làm được điều đó, thì cần tiếp tục chú trọng thực hiện việc lồng ghép các nguồn vốn, các chương trình mục tiêu quốc gia trong đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng biển. Đầu tư nâng cấp, hiện đại hóa các cảng cá, các khu neo đậu tránh trú bão, các khu hậu cần dịch vụ nghề cá, khu dân cư ven biển, trên các đảo và ưu tiên phát triển kinh tế biển đúng với tiềm năng.

Kế đến là cần nghiên cứu, ban hành chính sách tín dụng đặc thù để tập trung đầu tư, hỗ trợ nhằm giải quyết một cách căn bản những khó khăn, vướng mắc trong sản xuất và đời sống của ngư dân. Trước mắt cần rà soát các chính sách liên quan để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với đặc điểm sản xuất của ngư dân, đảm bảo ngư dân tiếp cận được nguồn vốn hỗ trợ và có điều kiện trả vốn vay hợp lý. Kết hợp việc hỗ trợ vốn vay với hỗ trợ cải thiện phương tiện tàu thuyền, ngư cụ khai thác, chế biến để nâng cao hiệu quả sản xuất.

Tiếp theo, cần tổ chức nghiên cứu về nguồn lợi ngư trường ở các vùng biển xa, từ đó có định hướng và tạo điều kiện để các địa phương tổ chức các đội tàu khai thác với công suất phù hợp và các đội tàu dịch vụ cung ứng hậu cần nghề cá trên biển.

Có chính sách khuyến khích, thu hút các thành phần kinh tế tham gia đầu tư và khai thác, chế biến và nuôi trồng thủy sản theo hướng có các điều khoản hỗ trợ đủ mạnh, đủ hấp dẫn để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này.

- Thời gian qua, Vùng 5 Hải quân đã có sự quan tâm, hỗ trợ ngư dân trong quá trình khai thác trên biển như thế nào, đặc biệt là ở những vùng biển giáp ranh với nước ngoài mà Vùng quản lý thưa Chuẩn đô đốc?

Với phương châm “Lo cho dân như người thân của mình”, “Giúp đỡ ngư dân là mệnh lệnh của trái tim”, cán bộ, chiến sĩ Vùng 5 Hải quân đã không quản ngại biển xa, đêm tối, sóng to, gió lớn, sẵn sàng có mặt ở mọi lúc, mọi nơi trên vùng biển được giao quản lý để hỗ trợ, giúp đỡ ngư dân; kết hợp thực hiện nhiệm vụ huấn luyện, SSCĐ, trực chốt, tuần tra, kiểm soát, quản lý, bảo vệ chủ quyền gắn với bảo vệ các hoạt động hợp pháp và tài sản, tính mạng của ngư dân. Từ năm 2019 đến nay, Vùng 5 Hải quân đã kịp thời cứu nạn được 42 phương tiện, tàu cá cùng hàng chục ngư dân gặp nạn trên biển đưa về bờ an toàn.

Đơn vị đã hỗ trợ 4,32 tấn lương thực, 500 bình nước lọc và 300m3 nước ngọt cho bà con ngư dân. Ngoài ra, cán bộ, chiến sĩ Vùng còn tặng 3.500 lá cờ Tổ quốc, 300 phao cứu sinh cùng nhiều phần quà thiết thực khác cho ngư dân với tổng trị giá hơn 510 triệu đồng. Những việc làm nghĩa tình đó đã thắt chặt thêm tình đoàn kết, gắn bó quân dân, cổ vũ, động viên ngư dân tích cực vươn khơi, bám biển, phát triển kinh tế, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.

Việt Nam với hơn 3.200km bờ biển và vùng đặc quyền kinh tế rộng hơn 1 triệu km vuông là điều kiện hết sức thuận lợi để nước ta phát triển kinh tế biển. Nhưng đó cũng là thách thức lớn đối với công tác bảo vệ chủ quyền biển, đảo và đảm bảo an toàn an ninh trên biển của các lực lượng chức năng trên biển. Việc tạo điều kiện thuân lợi cho ngư dân vươn khơi bám biển dài ngày là vấn đề quan trọng đóng góp tích cực cho phát trển kinh tế, nâng cao đời sống ngư dân, khẳng định và bảo vệ vững chắc chủ quyền an ninh quốc gia trên biển, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu tổng quát của Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2030.

- Xin cảm ơn ông!