Đất đai manh mún "cản đường" thu hút đầu tư

Chia sẻ rõ hơn về rào cản ruộng đất ảnh hưởng đến hoạt động thu hút đầu tư, ông Võ Thành Minh, Phó Chánh văn phòng Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh An Giang, chia sẻ: “Đất đai manh mún là hạn chế căn bản khiến An Giang khó thu hút đầu tư vào nông nghiệp”.

Đất đai manh mún

Theo phân tích của vị này, cơ chế chính sách của trung ương phục vụ cho hoạt động phát triển nông nghiệp, nông thôn và nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao chưa đồng bộ, gây nhiều bất cập. Trong khi đó, các quy định của Chính phủ, Bộ ngành trung ương về thủ tục đầu tư còn tốn nhiều thời gian ảnh hướng đến khả năng tiếp cận đầu tư của doanh nghiệp.

Được biết, tính đến thời điểm hiện tại, Việt Nam mới chỉ có hơn 70% mảnh đất sản xuất nông nghiệp, và có diện tích nhỏ hơn 0,5ha/mảnh.

Trong khi đó, tại các nước trong khu vực như Thái Lan, đã có 1,4 triệu mảnh ruộng với quy mô hơn 22ha vào năm 2012. Trung Quốc tính đến năm 2013 đã có 8,82% diện tích có quy mô hơn 3ha/mảnh và 0.1% diện tích có quy mô 30-70ha/mảnh.

Từ nhiều năm qua, thực tế đã cho thấy, sự manh mún và phân tán ruộng đất đã làm gia tăng chi phí sản xuất, tác động tiêu cực đến lợi nhuận của ngành nông nghiệp của Việt Nam, kìm hãm khả năng chuyên môn hóa sản xuất, phát triển liên kết kinh doanh, không tạo ra được quy mô sản xuất lớn đồng đều, gây phức tạp cho quản lý chất lượng, an toàn thực phẩm.

Ngoài ra, cũng chính sự manh mún đã khiến các địa phương phải sáng tạo trong cách làm, tuy nhiên, giải pháp chính quyền thuê lại đất của dân sau đó cho doanh nghiệp thuê lại rất khó nhân rộng.

Cụ thể, theo chia sẻ của ông Ngô Mạnh Ngọc, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp tỉnh Hà Nam cho biết, Chính quyền tỉnh Hà Nam đã đứng ra thuê đất của nông dân trong thời hạn 20 năm, ứng tiền ngân sách tỉnh để trả trước tiền thuê đất của dân. Người nông dân vẫn giữ giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Sau đó, chính quyền Hà Nam ký hợp đồng cho doanh nghiệp thuê lại, với thời hạn và giá thuê đất như đã ký với nông dân. Doanh nghiệp thanh toán 50% tiền thuê đất ngay sau ký hợp đồng, sau 10 năm trả nốt phần còn lại.

Mặc dù, cách làm “sáng tạo” này đã giúp Hà Nam có được 375,5 ha đất tích tụ cho nông nghiệp, với 2 khu nông nghiệp công nghệ cao trên diện tích 202,3 ha tại huyện Lý Nhân, giải quyết việc làm cho trên 400 lao động nông thôn, với mức thu nhập từ 4 - 6 triệu đồng/tháng.

Tuy nhiên, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp Hà Nam cũng thừa nhận “rất khó nhân rộng” do “vướng mắc lớn nhất” là Luật đất đai năm 2013 không quy định các cấp chính quyền được thuê quyền sử dụng đất của dân và cho doanh nghiệp thuê lại.

Giải pháp nào?

Một thể chế về đất đai cho nông nghiệp phát triển là cần. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn -Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, để có một thể chế đất đai về nông nghiệp trước tiền cần bắt đầu tư thay đổi quan điểm về quyền sử dụng đất.

Theo đó, có rất nhiều việc cần làm để thúc đẩy thị trường đất nông nghiệp phát triển. Nhóm nghiên cứu của IPSARD đã đưa ra 5 kiến nghị chính nhằm xử lý những vướng mắc về cơ chế, giúp thị trường đất nông nghiệp phát triển.

 Một là, trong định giá đất được quy định tại điểm C Điều 3 Thông tư số 36/2014/TT-BTNMT, khung giá đất cần được điều chỉnh phù hợp với thị trường.

 Hai là, thiếu khung pháp lý cho Nhà nước thuê đất của người dân, cần xem xét quy định cụ thể.

 Ba là, thủ tục thẩm đinh dự án phức tạp, thẩm định nhu cầu sử dụng đất, ngay cả với những dự án đầu tư có quy mô, thiết kế đất được chấp thuận. Trong những trường hợp này cần đơn giản hóa, chỉ cần qua một vòng thẩm định phê duyệt.

Bốn là, xử lý vấn đề đất manh mún, khó đạt đồng thuận của số lượng lớn hộ dân. Thực tế, đã có những dự án phải dừng lại do không đạt được sự đồng thuận của nông dân. Theo đó, cần có cơ chế đồng thuận khoảng 80% hộ dân và được UBND tỉnh phê duyệt dự án, buộc các hộ phải thỏa thuận, có chính sách tạo việc làm và chuyển đổi cho nông dân.

 Năm là, về thiếu hướng dẫn thẩm định nhu cầu sử dụng đất mà không có dự án đầu tư, thu hồi theo diện doanh nghiệp tự thỏa thuận, bồi thường, Vì vậy, nên bổ sung diện doanh nghiệp tự bồi thường, tại Điều 61 và 62.

Đất đai, khâu đầu tiên tạo đột phá phát triển nông nghiệp của Việt Nam, với khoán 100, khoán 10 đều bắt đầu từ đất đai. Dù vậy, ông Tuấn cũng cảnh báo, đất đai cũng là yếu tố được xã hội quan tâm, việc tạo đột phá, nếu không làm cẩn thận, có thể gây ra bất ổn và khiếu kiện.