Nhật Bản - Động lực chính dẫn đến thành công của CPTPP

Rất hiếm khi Nhật Bản dẫn đầu trong các cuộc đàm phán đa phương, nhưng một năm vừa qua quốc gia này đã chứng minh rằng sự vắng mặt của Mỹ trong TPP đã tạo “không gian” để Nhật Bản thể hiện vai trò lãnh đạo trong việc đảm bảo các thỏa thuận mậu dịch khổng lồ trong khu vực. Nhật Bản đã có cơ hội để đưa ra những quy tắc thương mại cùng với các nước còn lại trong CPTPP, thay vì phải chịu áp lực từ phía Mỹ, như đã từng xảy ra trong các cuộc đàm phán TPP trước đây. Nhà đàm phán chính của Nhật Bản, ông Kazuyoshi Umemoto, đã nhận xét rằng lần đầu tiên, Nhật Bản có thể lãnh đạo, thay vì ở thế bị động.

Nhật Bản muốn dẫn đầu việc thiết lập quy tắc thương mại ở khu vực châu Á Thái Bình Dương trong bối cảnh Mỹ vắng mặt. Và trong một chương trình nghị sự chiến lược rộng lớn hơn, quốc gia này đã góp phần thiết lập một trật tự dựa trên quy tắc trong khu vực như một đối trọng với trật tự dựa trên sức mạnh do Trung Quốc dẫn đầu.

Nhật Bản hy vọng rằng CPTPP có thể trở thành mô hình cho các hiệp định thương mại đa phương khác, bao gồm Hiệp hội Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) do ASEAN lãnh đạo. RCEP được đánh giá là hạn chế hơn CPTPP trong các lĩnh vực như cắt giảm thuế, doanh nghiệp nhà nước, bảo vệ lao động, thương mại điện tử, nhân quyền và môi trường. CPTPP củng cố vị thế của Nhật Bản trong các cuộc đàm phán RCEP, qua đó sẽ giúp cho RCEP trở thành một hiệp định thương mại có chất lượng cao.

Điều quan trọng không kém đối với Nhật Bản là mong muốn nhấn mạnh nguyên tắc đa phương và chống lại chủ nghĩa song phương. Bà Deborah Elms, Giám đốc điều hành Trung tâm Thương mại châu Á đánh giá, đây là lập trường mà Nhật Bản đã kiên quyết theo đuổi khi mà áp lực đàm phán một hiệp định thương mại tự do (FTA) với Mỹ ngày càng trở nên lớn hơn.

"Chính quyền Trump theo đuổi chính sách trái ngược với Nhật Bản, bác bỏ chủ nghĩa đa phương để ủng hộ chủ nghĩa song phương, mang lại lợi ích đàm phán rõ rệt cho Mỹ, cho phép nước này sử dụng sức mạnh kinh tế và thương mại để tìm kiếm nhượng bộ từ các đối tác thương mại", bà Deborah cho biết.

Nói tóm lại, CPTPP đã trở thành trọng tâm cho chiến lược của Nhật Bản trong việc đối phó với áp lực của Mỹ để đàm phán một FTA song phương. CPTPP là một vũ khí trong kế hoạch phòng thủ của Nhật Bản, cho phép Tokyo tránh né yêu cầu của Washington nhằm bắt đầu các cuộc đàm phán về FTA song phương. Bằng cách này, CPTPP có chức năng như một "bức tường" chống lại các yêu cầu của Mỹ về việc tăng cường tiếp cận thị trường Nhật Bản, đặc biệt là trong các lĩnh vực như ô tô, thịt bò và dược phẩm. Nhật Bản lo ngại những yêu cầu này sẽ buộc họ phải đi xa hơn những nhượng bộ mà nước này đồng ý như một phần trong thỏa thuận TPP ban đầu ký vào tháng 2 năm 2016. Qua việc CPTPP được ký kết, Nhật Bản muốn khẳng định rằng họ sẽ “không thực hiện bất kỳ thoả hiệp nào ngoài những cam kết trong Hiệp định CPTPP trong các cuộc đàm phán song phương với Mỹ”.

Tuy nhiên, một chiến lược như vậy có thể trở thành một con dao hai lưỡi. Khi CPTPP thành công, Mỹ sẽ thúc đẩy những nhượng bộ lớn hơn từ Nhật Bản trong lĩnh vực nông nghiệp vì Mỹ hiện nay rơi vào thế bất lợi trong cạnh tranh với châu Âu trong Hiệp định Đối tác Kinh tế Nhật Bản - EU (JEEPA) và có khả năng với cả các nước như Australia, New Zealand, Mexico và Chile trong CPTPP.