Hồ sơ Pandora: Vai trò của các “công ty nước ngoài”?

Khoảng 11,9 triệu tài liệu từ các công ty dịch vụ tài chính, do Hiệp hội các nhà báo điều tra quốc tế (ICIJ) thu được cho thấy cách mà giới tinh hoa từ các quốc gia đang sử dụng các “công ty nước ngoài” ra sao để tích trữ tài sản trị giá hàng trăm triệu đô la.

Công ty nước ngoài là gì?

Trên thực tế, “công ty nước ngoài” đơn thuần là một công ty được thành lập ở một khu vực pháp lý khác với nơi chủ sở hữu cư trú. Thuật ngữ này thường được áp dụng khi công ty không có hoạt động kinh doanh tại quốc gia nơi họ được đăng ký và tạo ra để tận dụng mức thuế thấp (hoặc bằng không), với những quy định lỏng lẻo ở quốc gia đó đưa ra.

Nói chung, họ là những công ty hoặc quỹ tín thác "vỏ", có nghĩa là họ không thực sự tuyển dụng nhân sự hoặc tự mình thực hiện công việc kinh doanh, họ giống như một lớp vỏ bọc xung quanh các hoạt động hoặc tài sản thực tế của công ty hoặc cá nhân.

Các công ty và quỹ tín thác này sẽ không tham gia vào các hoạt động kinh doanh hàng ngày mà thay vào đó, các giao dịch sẽ diễn ra thông qua họ hoặc họ sẽ là chủ sở hữu đã đăng ký của các tài sản có giá trị.

Jason Ward từ Trung tâm Nghiên cứu và Trách nhiệm Giải trình Thuế Doanh nghiệp Quốc tế (CICTAR) cho biết: “Đó là một công trình nhân tạo được thiết kế để tránh bị đánh thuế khi kiếm được lợi nhuận. Có rất nhiều cách khác nhau để làm điều đó nhưng chúng chỉ đơn giản là một cách để chuyển tiền ra nước ngoài vào một khu vực tài phán khác”.

Trước đây, khi nhắc đến thuật ngữ các “công ty nước ngoài”, người ta hay mường tượng ra những hòn đảo xa xôi, thường là vùng nhiệt đới với những hình ảnh “đảo cọ” của những thiên đường ngoài khơi, như quần đảo Caymans hoặc Quần đảo Virgin thuộc Anh. Nhưng ngày nay, điều đó không còn nhất thiết như vậy.

Bang Delaware của Mỹ từ lâu đã nổi tiếng với việc thành lập các công ty để đảm bảo bí mật mà họ cung cấp, trong khi Nam Dakota nổi lên như một địa điểm hàng đầu để tạo niềm tin từ những lý do tương tự.

Theo một số liệu mới nhất của Ủy ban châu Âu, quy mô về vốn của các công ty nước ngoài chiếm 10,4% tổng sản lượng kinh tế toàn cầu trong năm 2016. Một con số vô cùng khổng lồ!

Nhưng “nó” để làm gì?

Một lợi ích từ các công ty nước ngoài này là thu nhập và tài sản có thể được sử dụng trong các khu vực pháp lý có thuế thấp hoặc không có thuế. Nhưng đó không phải là lý do mà mọi người và các công ty sử dụng chúng.

Bí mật mới là một yếu tố lớn nhất!

Ronen Palan, một nhà kinh tế và giáo sư tại Đại học London, cho rằng: "Việc sử dụng cấu trúc này là để duy trì một số loại bí mật, cho dù đó là đối thủ cạnh tranh, là vợ hay chồng hoặc cơ quan thuế”.

Có nghĩa là, rất nhiều các công ty nước ngoài thường có thể được sử dụng để trốn thuế, tạo điều kiện cho tham nhũng và tài trợ cho các hoạt động tội phạm và khủng bố. Nhưng có một điều là việc thành lập một công ty ở nước ngoài không phải là bất hợp pháp. Tất nhiên, nó sẽ là sai trái nếu chủ sở hữu không báo cáo tài sản và thu nhập của họ cho chính quyền ở quốc gia cư trú và bất kỳ khoản thuế nào đến hạn.

Trên thực tế, từ Hồ sơ Pandora vạch ra cho thấy, rất nhiều các trường hợp tài sản từ giới tinh hoa được cho là đã cất giấu và không được khai báo với cơ quan chức năng. Mặt khác, trong các tài liệu từ hồ sơ cho thấy, nhiều trường hợp trong đó các công ty nước ngoài đã được sử dụng để "tối ưu hóa" thuế theo những cách hợp pháp về mặt kỹ thuật.

Những vấn đề tiềm ẩn?

Điều này dẫn đến sự chỉ trích rộng rãi đối với các công ty nước ngoài và các khu vực tài phán lưu trữ chúng. Phần lớn trong số đó, cho dù bất hợp pháp hay không, mục đích lớn nhất của chúng là được sử dụng để giảm thiểu trách nhiệm pháp lý đối với các cơ quan thuế và những tổ chức có yêu cầu đối với những tài sản đó.

Các công ty này sinh ra là giúp giới tinh hoa, siêu giàu tránh hoặc giảm thiểu thuế, loại thuế phải nộp ở quốc gia nơi công ty thực sự tiến hành hoạt động kinh doanh của mình. Họ trốn tránh nghĩa vụ thuế và cướp đi thu nhập thuế cần thiết của các quốc gia để cung cấp các dịch vụ thiết yếu. Họ che giấu danh tính của những người hưởng lợi cuối cùng, có thể bao gồm những người bị phơi bày về mặt chính trị, những kẻ xấu xa và những cá nhân liên quan đến tội phạm và tham nhũng.

Bởi vậy, giới truyền thông đã đặt ra câu hỏi, liệu các công ty nước ngoài có phù hợp với đạo đức hay không khi mà chúng đang làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng. Đồng thời, việc sử dụng các công ty nước ngoài của các nhà lãnh đạo chính trị cũng khiến người ta nghi ngờ về tính minh bạch và những quan ngại trong vấn đề tham nhũng.

Năm 2014, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã công bố một bộ tiêu chuẩn báo cáo chung (CRS) nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc công khai thông tin tài chính giữa các cơ quan có thẩm quyền của các quốc gia khác nhau. Khi đó, hơn 100 quốc gia hiện đã đăng ký các tiêu chuẩn, bao gồm nhiều thiên đường thuế nổi tiếng và các khu vực pháp lý bí mật.

Tuy nhiên, có thể thấy mọi thứ vẫn chẳng đâu vào đâu!

Trong một tuyên bố do ICIJ cung cấp, Giáo sư Gabriel Zucman của Đại học Berkley, tại California tin rằng các công ty nước ngoài nên bị cấm: “Rõ ràng đây là các công ty vỏ bọc, những tập đoàn không có bản chất kinh tế, với mục đích duy nhất là trốn thuế hoặc các luật khác, chúng nên bị đặt ngoài vòng pháp luật".