Kaliningrad sẽ trở thành "điểm nóng" mới trong quan hệ Nga- EU?

>> Chiến sự Nga-Ukraine kéo dài, phương Tây ứng phó thế nào?

Mới đây, xung đột giữa Nga và Lithuania đang thu hút sự quan tâm của giới quan sát vì Lithuania mới áp lệnh cấm vận chuyển các mặt hàng thuộc danh mục trừng phạt của Liên minh châu Âu (EU) vào lãnh thổ Kaliningrad thuộc Nga nằm bên bờ biển Baltic.

Các nhà chức trách Lithuania cho biết lệnh cấm nói trên được ban hành phù hợp với các lệnh trừng phạt mà EU áp đặt lên Nga vì chiến sự Ukraine.

Nằm ở cực Tây của Nga, Kaliningrad được bao quanh bởi các quốc gia thành viên EU. Khu vực này trở thành một phần lãnh thổ Liên Xô theo kết quả Hiệp định Potsdam và từng có tên là Königsberg, trước khi đổi tên như hiện tại vào năm 1946.

Trải qua nhiều năm, Kaliningrad đã phát triển thành một trung tâm công nghiệp và thương mại của nước Nga với nhiều mặt hàng đặc trưng như gỗ, làm giấy, đánh cá.... Kaliningrad cũng được kết nối với căn cứ hải quân Baltiysk. Đây là nơi triển khai tên lửa Iskander và Hạm đội Baltic của Nga. Kaliningrad được gọi là "tàu sân bay không thể chìm" của Điện Kremlin.

Tuy nhiên, ý nghĩa chiến lược của Kaliningrad nằm ở dải đất mỏng ở phía nam Kaliningrad ngăn cách khu vực này với Belarus và nối liền lãnh thổ Ba Lan và Lithuania. Đây được gọi là hành lang hay khe hở Suwalki - đường liên kết trên bộ duy nhất giữa các nước Baltic và phần còn lại của EU.

Vị trí gần châu Âu và đường biên giới chung với hai thành viên NATO và EU cũng cho thấy khi vực này có một số ảnh hưởng từ phương Tây. Do đó, tầm quan trọng của Kaliningrad thậm chí còn lớn hơn đối với Nga khi theo kế hoạch, Thụy Điển và Phần Lan sẽ gia nhập NATO.

Nhiều chuyên gia nhận định, căng thẳng giữa Nga và phương Tây xoay quang vùng đất này nhen nhóm từ năm 2002, khi EU và Nga đã đạt được một thỏa thuận về việc đi lại giữa Nga và Kaliningrad trước khi Ba Lan và Litva gia nhập EU vào năm 2004. Nhưng khi các nước này gia nhập EU, Kaliningrad bị lãnh thổ EU bao vây. Nga cho rằng, điều này đã vi phạm thỏa thuận năm 2002.

Trước đó vào tháng 2/2022, Lithuania đã đóng cửa không phận của mình đối với các chuyến bay của Nga đến Kaliningrad, có nghĩa là các chuyến bay phải đi một tuyến đường dài hơn trên Biển Baltic.

>> "Giật mình" với những toan tính địa chính trị trong chiến sự Nga - Ukraine

Do đó, lệnh cấm mới đây có khả năng thổi bùng căng thẳng giữa Nga và Lithuania, và thậm chí là với phương Tây khi EU tuyên bố ủng hộ quyết định của Lithuania. Ông Nikolai Patrushev, Thư ký Hội đồng Bảo an Liên bang Nga nhấn mạnh "Moscow chắc chắn sẽ đáp trả những hành động thù địch như vậy”.

Các quốc gia khu vực Baltic gồm Latvia, Lithuania và Estonia đang lo ngại cuộc chiến giữa Nga và Ukraine có thể lan sang lãnh thổ của họ. Các nước này lo ngại Nga đang tìm cách tuyên bố chủ quyền với Hành lang Suwalki, mối liên hệ giữa Kaliningrad và Belarus. Mất khu vực này đồng nghĩa với việc các nước khu vực Baltic sẽ bị chia cắt với NATO.

Hơn nữa, nếu căng thẳng giữa Nga và NATO leo thang, quân đội và khí tài Nga hiện diện hùng hậu giữa lòng liên minh quân sự và sẵn sàng tham chiến. Vì vậy, Kaliningrad còn có khả năng răn đe với NATO. Các cuộc tập trận được tổ chức ở khu vực này trong thời gian qua được xem là thông điệp Nga gửi tới đối thủ về năng lực của Moscow cũng như gây áp lực cho phương Tây khi EU đang bàn bạc về gói trừng phạt thứ 6 chống lại Nga.

Trên thực tế, đã có một đoạn video xuất hiện trên mạng xã hội cho thấy tiêm kích đánh chặn MiG-31 của Nga được trang bị tên lửa siêu vượt âm Kinzhal đã hạ cánh xuống vùng Kaliningrad. Đây được xem là lần đầu tiên MiG-31 mang Kinzhal tới Kaliningrad. Do đó, nếu Nga gia tăng căng thẳng tại khu vực này trong thời gian tới, đây sẽ là "điểm nóng" tiếp theo trong xung đột với phương Tây.