Kênh dẫn vốn mới cho dự án PPP

Chỉ sau hơn một tuần ký hợp đồng dự án PPP cao tốc Cam Lâm - Vĩnh Hảo với Bộ GTVT, nhà đầu tư dự án đã chốt xong phương án huy động vốn để triển khai công trình có tổng vốn đầu tư lên tới 8.925 tỷ đồng.

Để hoàn thiện các dự án cao tốc và đạt mục tiêu đến năm 2030, có 5.000km theo quy hoạch đã được Chính phủ phê duyệt, cần hơn 735.000 tỷ đồng.

“Thắt” vốn truyền thống

Số liệu của Tổng cục Đường bộ Việt Nam cho thấy, hiện cả nước đã có gần 1.200km đường cao tốc; đang triển khai đầu tư xây dựng khoảng 800km. Như vậy, để đạt được mục tiêu 5.000km vào năm 2030 sẽ phải xây dựng khoảng 3.800km đường cao tốc nữa.

Cần lưu ý rằng, trong xấp xỉ 20 năm Việt Nam mới làm được gần 1.200km đường cao tốc. Vì vậy, việc thực hiện 3.800km là bài toán rất khó đặc biệt là trong việc huy động vốn.

Theo ông Nguyễn Xuân Cường, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Đường bộ Việt Nam: Trong số 735.000 tỷ đồng, sẽ có 400.000 tỷ đồng từ nguồn ngân sách Nhà nước. Số còn lại sẽ phải huy động từ nguồn vốn xã hội hóa. Cùng với vốn ngân sách, ODA, rõ ràng ngồn vốn từ các dự án PPP sẽ có vai trò đặc biệt quan trọng trọng việc thực hiện mục tiêu phát triển đường cao tốc mà Chính phủ đề ra. Chính vì vậy, Chính phủ đã xác định sẽ ưu tiên nguồn vốn ngân sách Nhà nước để hỗ trợ các dự án đầu tư theo hình thức PPP với vai trò là vốn mồi, đầu tư các dự án không thu hút được nguồn vốn ngoài ngân sách, các dự án ở các vùng khó khăn.

Tuy nhiên, để huy động được nguồn lực từ các dự án PPP, theo PGS. TS. Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội các Nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI), trước hết Nhà nước cần thay đổi thể chế, chính sách, thủ tục hành chính. Việt Nam đã ban hành Luật PPP để huy động nguồn lực xã hội nhưng thực tế chưa hấp dẫn các nhà đầu tư thực sự có tiềm lực. Trước hết, cần giải quyết chính sách không bình đẳng giữa Nhà nước và nhà đầu tư như hiện nay bởi trong hợp đồng phía Nhà nước thường “trên cơ”. Thứ hai là cơ chế về tài chính, vốn mồi (góp vốn) của Nhà nước tại dự án chia theo tỷ lệ 50- 50 là chưa hợp lý. Tỷ lệ này chỉ phù hợp ở vùng thuận lợi, có lưu lượng xe lớn, không phù hợp với vùng xa xôi, vùng miền núi.

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng cần có cơ chế nhà đầu tư và ngân hàng cùng góp vốn thực hiện dự án, nhà đầu tư có thể liên doanh với doanh nghiệp nước ngoài để huy động vốn.

Khó khăn lớn đối với nhà đầu tư là hiện nay các ngân hàng đều rất thận trọng cho vay các dự án PPP. Trong khi đó, từ trước đến nay dự án phần lớn trông chờ vào nguồn vốn tín dụng và phải có cam kết của ngân hàng. Không có ngân hàng nào muốn làm theo cách huy động ngắn nhưng lại cho vay dài hạn vì tiềm ẩn nhiều rủi ro. Vì thế, bên cạnh một phần nguồn vốn tín dụng cần có cơ chế khác để huy động các nguồn vốn khác.

Cơ chế hút vốn?

Chỉ sau hơn một tuần ký hợp đồng dự án PPP cao tốc Cam Lâm - Vĩnh Hảo với Bộ GTVT, nhà đầu tư dự án đã chốt xong phương án huy động vốn để triển khai công trình có tổng vốn đầu tư lên tới 8.925 tỷ đồng. Ngoài phần vốn mồi của Nhà nước khoảng 4.199 tỷ đồng, theo quy định của hợp đồng, nhà đầu tư sẽ phải bỏ ra khoảng 3.786 tỷ đồng gồm: 1.030 tỷ đồng vốn chủ sở hữu và 2.756 tỷ đồng vốn huy động. Đáng chú ý, nhà đầu tư này lại có cách đi riêng, không dùng vốn vay ngân hàng.

Ông Trần Văn Thế, Phó Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đèo Cả (đại diện liên danh nhà đầu tư) cho biết: Tập đoàn Đèo Cả đã lập hồ sơ để phát hành trái phiếu doanh nghiệp cho dự án cao tốc Cam Lâm - Vĩnh Hảo với khối lượng khoảng 2.700 tỷ đồng. Việc phát hành trái phiếu sẽ chia làm nhiều đợt trong 3 năm theo tiến độ xây dựng của dự án. Quy định hiện hành cho phép phát hành trái phiếu riêng lẻ và phát hành trái phiếu ra công chúng. Đối với phát hành trái phiếu riêng lẻ chỉ áp dụng cho các nhà đầu tư tài chính chuyên nghiệp. Còn phát hành trái phiếu ra công chúng phải được UBCKNN chấp thuận, mọi tổ chức, cá nhân đều có quyền mua.

“Để phát hành trái phiếu doanh nghiệp, nhà đầu tư sẽ thế chấp bằng quyền thu phí tại dự án. Mức lãi suất phát hành trái phiếu dự kiến 12%/năm sẽ được chi trả cho các tổ chức, cá nhân mua trái phiếu theo từng tháng hoặc từng quý” - ông Thế chia sẻ.

Tuy nhiên, để tạo điều kiện cho huy động vốn cho các dự án PPP thông qua phát hành trái phiếu, ông Thế đề xuất: Thứ nhất, các doanh nghiệp có thể phát hành trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng, thậm chí phát hành trái phiếu quốc tế, vì lĩnh vực đầu tư hạ tầng giao thông đòi hỏi nguồn vốn vô cùng lớn và phù hợp với việc phát hành trái phiếu quốc tế. Nếu được phát hành trái phiếu chuyển đổi, sau 3-5 năm, nhà đầu tư có quyền chuyển đổi trái phiếu thành cổ phần. Nghĩa là, doanh nghiệp không còn nghĩa vụ trả nợ, mà sử dụng vốn góp của nhà đầu tư, cùng phát triển doanh nghiệp và dự án đó.

Thứ hai, giống các quốc gia trên thế giới, chúng tôi đề xuất sớm có Quỹ đầu tư hạ tầng, chuyên cho vay ưu đãi, hoặc đầu tư trái phiếu hạ tầng, trái phiếu dự án của doanh nghiệp. Quỹ đầu tư hạ tầng quốc gia cũng có thể rót vốn mồi, vừa tạo niềm tin cho các nhà đầu tư mua trái phiếu của doanh nghiệp hạ tầng giao thông, khiến thị trường hấp dẫn hơn.