Ngày tết Thanh minh nghĩ về quy hoạch nghĩa trang

Biết bao người lại khấp khởi mong ngóng ngày về thăm nom, tu sửa phần mộ tổ tiên, ông bà…, thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm của con cháu cũng như giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống “uống nước nhớ người” của dân tộc. Đồng thời, kết hợp cả chuyến “du khảo đồng quê” trong cảnh mà đại thi hào Nguyễn Du miêu tả:

“Ngày xuân con én đưa thoi,
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi.
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.

Thanh minh trong tiết tháng ba,
Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh”.

Cứ đến ngày tết Thanh Minh, các lớp con cháu làm ăn xa gần lại sửa soạn về quê viếng thăm, sang sửa phần mộ ông bà tổ tiên… sau dịp tảo mộ tất niên mời các cụ về ăn Tết. Gần hai tháng thôi nhưng tiết trời nồm ẩm làm cỏ cây mọc nhanh lắm. Bây giờ phần lớn là mộ xây còn đỡ. Ngày xưa nếu mộ đắp đất là cỏ mọc rậm um, lỗ chuột, hang rắn xâm phạm mộ phần. Gặp đám trâu ngứa sừng cứ “hùng hục như trâu húc mả” húc dũi, là có khi không còn nhận ra nhận mộ. Nếu không xác định được vị trí, đắp điếm, sửa sang thì mất mộ chứ chẳng chơi.

>> Nghệ An bế tắc với quy hoạch nghĩa trang

>> Hải Phòng: Di chuyển nghĩa trang Ninh Hải theo quy hoạch

Theo quan niệm phương Đông, phần mộ ông bà có mối liên hệ mật thiết với đời sống dương gian của con cháu.

“Sống vì mồ vì mả. Không ai sống bằng cả bát cơm”. Quan niệm và suy nghĩ ấy còn mạnh mẽ lắm, cũng là cách để giữ gìn bản sắc văn hóa. Mất đi phong tục, truyền thống, mất gốc văn hóa thì sẽ là mất nước trên chính đất nước của mình. Có cả suy nghĩ gặp đất kết, đất phát, táng đúng với huyệt đất tốt, con cháu có thể phát quan, phát phú, phát tài…, thậm chí nếu vào long mạch còn có thể phát vương. Thế nên ngoài việc thăm nom tưởng nhớ công ơn ông bà tiên tổ, thì có cả phần trông mong những điều tốt đẹp, từ linh khí nơi mộ phần “âm phù dương trợ” cho con cháu được mạnh khỏe, thăng tiến, vạn sự hanh thông.

Quan niệm ấy cơ bản là rất tốt, bản thân tôi cũng rất chăm chỉ hương khói, thăm nom mộ phần ông bà tiên tổ. Điều tôi buồn là quy hoạch, xây dựng các nghĩa địa lổn nhổn bát nháo làm tan nát các cánh đồng. Chỉ có các nghĩa trang liệt sĩ là được quy hoạch bài bản sạch đẹp khang trang, còn các nghĩa địa tự phát thì chỉ có thể là buồn.

Trên một khu đất mạnh nhà ai nhà ấy quây nhận, xây bao xí phần, mỗi khu một đằng, một hướng lổn nhổn như đám sắn khô bị mốc trên nồi cơm độn ngày xưa. Lăng mộ thì cái to cái nhỏ, cái lòe loẹt xanh đỏ như con bướm ma, cái lăng đá thì rõ đẹp mà không hợp khi nằm giữa khu mộ “tổng hợp các loại gió mùa”, “đông tây kim cổ”.

Đất cánh đồng ngày xưa mênh mông bát ngát thẳng cánh cò bay, các ruộng lúa xanh mướt mát chạy dài đến sát chân đê, gió thổi vào thành làn sóng xanh xào xạc mát mắt, yên bình. Bây giờ thì chỗ này chèn chỗ nọ, chỗ nọ xọ chỗ kia những khu mộ tự phát của chi họ, hay nhóm gia đình. Như người đánh đổ mực vào bức tranh đẹp của đồng quê, xấu xí, lộ cộ…

Ngay trong thành phố “đất chật người đông”, vẫn tồn tại nghĩa địa chen lẫn khu dân cư, đi vào khu mộ thắp hương mà chả khác gì đi luyện nhảy parkour, nào đu, nào bám, dướn níu nhảy từ ngôi mộ này sang cái lăng nọ mới vượt qua đến được nơi cần đến.

Vấn đề phần mộ nhạy cảm nhiều người có trách nhiệm né tránh, nên thực trạng “âm dương lẫn lộn” này vẫn cứ duy trì, tiếp diễn, quỹ đất thì bị thu hẹp, cảnh quan bị phá vỡ. Có nhà con cháu làm ăn khấm khá chả biết có “minh chính” hay không, nhưng xây lăng mộ ông bà to tướng, như một tay cơ bắp lực lưỡng đứng lăm le, lấn át các lăng mộ tí hon xung quanh. Nào lăng hình tháp, lát hình vuông, trước hình chuông, sau mái đao cong phù trợ thật là lộn xộn.

Có lẽ việc quy hoạch nghĩa địa ở các vùng quê nó không hấp dẫn bằng “chia lô, phân thửa”, nên tình trạng vẫn cứ là “sống chết mặc bay”. Cán bộ địa chính, quy hoạch cứ nhìn thấy mà như không nhìn thấy, cán bộ cấp cao hơn thì nghĩ đó là việc của người khác không phải của mình, nên tình trạng chẳng được cải thiện mà ngày càng xấu đi.

Nghĩ đến vài lần đi dự đám tang ở nước ngoài, ít người mà lặng lẽ tưởng nhớ, đậm không khí tiễn đưa, tĩnh mà trang nghiêm. Chỗ an nghỉ thì như công viên yên tĩnh, không có lăng tẩm, đền đài…, chỉ là những nấm mộ nhỏ xinh đều tăm tắp nằm dưới bóng cây xanh mát, bên dòng sông chảy thư thái nhẹ nhàng.

Nhẽ chăng các cụ nhà mình cũng mong có nơi an nghỉ bình an như thế? Câu hỏi này ai sẽ trả lời đây?