Lợi nhuận ngân hàng tăng cao, ngành tạo giá trị suy giảm

Theo các nhà phân tích của FiinGroup, lợi nhuận của ngành ngân hàng tăng trưởng rất tốt bất chấp COVID-19. Tổng thu nhập hoạt động Q1/2021 tăng 28,4% so với cùng kỳ năm trước mặc dù có giảm nhẹ 1,2% so với Q4-2020 nhờ tăng trưởng cả thu nhập lãi thuần và thu nhập dịch vụ (thanh toán và bán chéo bảo hiểm).

Nợ xấu (NPL) và Nợ cần chú ý (SML) bắt đầu tăng so với quý trước và hiện ở mức tương ứng 1,41% và 1,12% vào cuối Q1-2020.

Tuy nhiên, vấn đề là tín dụng cá nhân, thường là nguồn thu tín dụng lớn và đóng góp lớn vào biên lãi ròng (NIM) của các ngân hàng trong thời gian qua, đã có dấu hiệu chững lại và chỉ ngang bằng với tín dụng doanh nghiệp.

Đáng chú ý, một số ý kiến cho rằng có sự thiếu công bằng khi doanh nghiệp khó khăn thì ngân hàng lại lãi lớn. Theo ông Phan Lê Thành Long, Giám đốc Hãng tư vấn AFA Research & Education, lợi nhuận của các ngân hàng thương mại được dự báo tăng cao trong năm 2021, do chính sách tiền tệ nới lỏng của NHNN nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp gặp khó khăn trong nền kinh tế khi ứng phó với đại dịch COVID-19. Và tín dụng trong nền kinh tế được dự báo phục hồi mạnh khi việc kiểm soát đại dịch đi vào ổn định, các doanh nghiệp quay trở lại, tập trung vào các hoạt động sản xuất kinh doanh của mình.

"Nhưng xét một cách tổng thể, các tổ chức mang tính trung gian như ngân hàng thương mại khi công bố lợi nhuận lớn trong khi nhiều ngành khác, như các ngành tạo giá trị như ngành thương mại - dịch vụ gặp khó khăn, điều này cho thấy sự bất hợp lý trong cơ cấu tăng trưởng của nền kinh tế" - chuyên gia Phan Lê Thành Long nhận định.

Vậy cần nhìn nhận vấn đề khách quan ra sao về vấn đề ngân hàng lãi lớn vào thời điểm này? Theo Giám đốc AFA, lợi nhuận của các ngân hàng có thể hình dung từ việc tính toán các mô hình tài chính đặc biệt là về quản trị rủi ro và quản trị rủi ro tín dụng. Trong đó, việc phân loại nợ xấu và trích lập dự phòng nợ xấu sẽ quyết định đến con số lợi nhuận của các ngân hàng. Và theo NHNN, Thông tư số 03 đầu năm 2021, có hiệu lực từ ngày 17/5 năm 2021, là một trong những lý do quan trọng khiến cho các con số lợi nhuận của ngân hàng được công bố đã tăng mạnh trong quý 1/2021.

Thông tư 03 cho phép các ngân hàng được phân bổ việc trích lập dự phòng nợ xấu dần dần trong 3 năm từ năm 2021 đến năm 2023. Theo nguyên tắc, khi nợ xấu phát sinh, các ngân hàng thương mại sẽ phải trích lập dự phòng đầy đủ các khoản nợ xấu, điều này khiến cho lợi nhuận của ngân hàng giảm xuống. Nhưng quy định của Thông tư 03 đã cho phép các ngân hàng đẩy dần nợ xấu lên tương lai trong vòng  3 năm, điều này khiến cho các ngân hàng có thể công bố con số lợi nhuận tăng mạnh trong quý 1/2021.

Đây là con số lợi nhuận được công bố trên BCTC của các ngân hàng, còn con số lợi nhuận thực phải căn cứ vào các khoản trích lập dự phòng nợ xấu thực tế phát sinh trong nền kinh tế, chuyên gia nói.

Từ nay cho tới cuối năm, về vấn đề lãi suất cũng như lợi nhuận ngành ngân hàng, ông Long nhận định rằng: "Theo quan điểm của tôi, với mức lãi suất hiện nay sẽ được duy trì ở mức thấp và theo đó, lợi nhuận của các ngân hàng được công bố nửa cuối năm 2021 sẽ được hỗ trợ. Nhưng những con số lợi nhuận cuối năm sẽ không cho thấy những con số tăng mạnh so với đầu năm 2021".

Bởi theo quy định của Thông tư 03 thì cuối năm 2021, các ngân hàng sẽ phải trich lập dần 30% con số nợ xấu đã phát sinh do ảnh hưởng của đại dịch.

"Với quan điểm cá nhân, tôi kỳ vọng Chính phủ sẽ có những chính sách hợp lý để điều tiết lãi suất trong nền kinh tế, hỗ trợ các lĩnh vực tạo giá trị như lĩnh vực sản xuất và lĩnh vực dịch vụ. Những công ty hoạt động trong những lĩnh vực này đang chịu ảnh hưởng rất lớn bởi đại dịch COVID-19. Bên cạnh đó, Chính phủ sẽ đưa ra những quy định hợp lý hơn trong việc hỗ trợ công bố thông tin về lợi nhuận trên BCTC của các ngân hàng", ông Long bày tỏ.