Có những dự án giải ngân gấp nhiều lần kế hoạch
Dự án phát triển cảng quốc tế Cái Mép – Thị Vải tăng tổng mức đầu tư 8.160 tỷ đồng; Dự án Nhà máy nhiệt điện Nghi Sơn 1 tăng 10.515 tỷ đồng…
Cầu Nhật Tân - một trong những dự án trọng điểm quốc gia, được đầu tư bằng nguồn vốn vay ODA của Nhật Bản và vốn đối ứng trong nước.
Đây là kết quả mà Đoàn Giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị cần xác định rõ trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân người đứng đầu các cơ quan tổ chức khi để xảy ra các sai phạm về sử dụng vốn ODA và xử lý theo quy định tại phiên họp thứ 26, chiều 9/8 của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội về kết quả giám sát việc thực hiện pháp luật về quản lý và sử dụng nguồn vốn vay nước ngoài giai đoạn 2011 - 2016.
Còn hạn chế trong sử dụng ODA
Theo đoàn giám sát, các dự án, công trình đầu tư từ nguồn vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài giai đoạn 2011-2016 cơ bản phù hợp với nhu cầu, định hướng phát triển kinh tế - xã hội và chủ trương của Đảng, Quốc hội, Chính phủ.
Trong đó có thể kể đến các dự án tiêu biểu như: Dự án đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai, Dự án đường cao tốc Long Thành – Dầu Giây, cầu Nhật Tân; Dự án điện Phả Lại, Dự án đường dây 500KV Pleiku – Mỹ Phước – Cầu Bông...
Tuy nhiên, Đoàn giám sát cũng nhận thấy còn một số tồn tại, hạn chế trong quản lý, sử dụng nguồn vốn này. Điển hình như công tác xây dựng kế hoạch, phân bổ vốn trong nhiều trường hợp chưa sát với nhu cầu thực tế khiến vốn ODA được giải ngân theo tiến độ thực hiện dự án thì kết quả giải ngân luôn lớn hơn nhiều so với dự toán được Quốc hội thông qua; có những dự án giải ngân gấp nhiều lần kế hoạch vốn.
Cùng đó, chất lượng chuẩn bị một số dự án chưa đáp ứng yêu cầu, gây lãng phí, hiệu quả thấp. Một số dự án có thời gian vận động, thu hút nhà tài trợ kéo dài từ 3-5 năm làm mất tính cấp thiết, lạc hậu về công nghệ. Ví du như Dự án Metro TP HCM vay của Chính phủ Đức có tổng số vốn vay theo Hiệp định là 137 triệu EUR. Hàng năm phải trả phí cam kết 342.500 EUR; tổng số phí cam kết phải trả cho Dự án đến 31-12-2016 là 1,358 triệu EUR.
Trong số 7 tồn tại, hạn chế, Đoàn Giám sát còn chỉ ra hạn chế về hiệu quả sử dụng nguồn lực ODA ở một số dự án chưa cao. Một số dự án chậm tiến độ đi đôi với việc tăng tổng mức đầu tư lớn, suất đầu tư tăng cao, tổng chi phí phải trả để đạt được mục tiêu lớn hơn nhiều so với dự kiến ban đầu, công nghệ trở nên lạc hậu do chậm tiến độ.
Nhiều dự án phải điều chỉnh tăng hàng nghìn tỷ đồng
Căn cứ vào các Báo cáo kiểm toán quyết toán Ngân sách nhà nước, Đoàn Giám sát dẫn ra Dự án phát triển cảng quốc tế Cái Mép – Thị Vải tăng tổng mức đầu tư 8.160 tỷ đồng; Dự án Nhà máy nhiệt điện Nghi Sơn 1 tăng 10.515 tỷ đồng; Dự án xây dựng đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai tăng 10.148 tỷ đồng. Dự án xây dựng đường cao tốc TP HCM - Long Thành - Dầu Giây điều chỉnh lần 1 tăng 6.001 tỷ đồng, lần 2 tăng thêm 4.738 tỷ đồng; Dự án thoát nước nhằm cải tạo môi trường Hà Nội - Dự án II điều chỉnh 3 lần, từ 5.063,7 tỷ đồng lên 9.693,8 tỷ đồng (tăng 91,4%)…
Sau khi chỉ ra những nguyên nhân khách quan, chủ quan, Đoàn Giám sát đã đưa ra nhiều kiến nghị đối với Quốc hội, Chính phủ và các địa phương. Đặc biệt, đối với Chính phủ, Đoàn giám sát đề nghị Chính phủ chỉ đạo sơ kết, đánh giá toàn diện, khách quan 3 năm thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch đầu tư công trung hạn 2016-2020, kế hoạch tài chính 5 năm; chỉ đạo các cơ quan hữu quan khẩn trương đánh giá tình hình thực hiện giải ngân và hiệu quả của 1.155 dự án sử dụng vốn vay ODA theo Luật Đầu tư công.
Đối với những dự án chưa triển khai khi chưa xác định rõ hiệu quả thì có thể tạm dừng. Những dự án đã triển khai, cần đánh giá nửa giai đoạn thực hiện, nhận diện những vướng mắc, bất cập để kịp thời khắc phục. Những dự án đã kết thúc, cần đánh giá toàn diện hiệu quả thực tế của dự án.
Đặc biệt, Đoàn Giám sát đề nghị xác định rõ trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan, đặc biệt trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu các cơ quan tổ chức khi để xảy ra các sai phạm và xử lý theo quy định.