>> Cần có quy định mức chiết khấu tối thiểu cho doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu

Minh bạch nhập khẩu xăng dầu

Theo thống kê, nhu cầu sử dụng xăng dầu của cả nước khoảng 5,5 triệu m³/một quý, trong đó, hai nhà máy lọc hoá dầu Bình Sơn và Nghi Sơn hiện đang sản xuất được khoảng 4,3 triệu m³ một quý tương đương 79%, nên lượng xăng dầu phải nhập chỉ là 21%. Tuy nhiên, tình trạng thiếu xăng dầu vẫn diễn ra...

Để kiểm soát được lượng xăng dầu lậu, xăng dầu giả thì cần phải công khai minh bạch thông tin nhập khẩu, đây là một yêu cầu rất cấp thiết để kiểm soát quá trình này

Ông Nguyễn Quốc Thập, Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam đánh giá, các con số thống kê này là vấn đề cần phải bàn, trong đó, con số xăng dầu sản xuất từ hai nhà máy thì có thể tin cậy được, nguồn xăng dầu thực nhập về trên sổ sách có thể thống kê, nhưng nhu cầu thực của thị trường xăng dầu lại là một dấu hỏi lớn.

Ông Thập cho rằng, thực tế chúng ta phải đối mặt là có một phần xăng dầu nhập lậu vào Việt Nam cũng như xăng giả cung cấp cho thị trường. Vì vậy đã nảy sinh vấn đề về chất lượng, những cây xăng giả kém chất lượng gây ảnh hưởng đến phương tiện sử dụng nhiên liệu này. Do có nguồn từ thị trường “chợ đen” cung cấp cho nhu cầu tiêu thụ nên con số thống kê liên quan đến nhu cầu tiêu thụ xăng dầu của chúng ta khi đề cập con số 21% chỉ mang tính tương đối, còn nhu cầu thực của thị trường phải cao hơn nhiều. Nếu giải quyết triệt để được việc buôn lậu xăng dầu, xăng giả và công khai minh bạch trong xuất nhập khẩu sẽ mang lại lợi ích to lớn cho thị trường.

“Thực chất, xăng dầu lậu, xăng dầu giả đã xuất hiện và được phát hiện từ nhiều năm trước, tuy nhiên gần đây mới có phát hiện ra những vụ lớn như chúng ta đã thấy. Với khung pháp lý của Việt Nam, thì người phải chịu hậu quả từ xăng dầu kém chất lượng là người tiêu dùng. Vì khi mua xăng vào, không thể biết được chất lượng sản phẩm, chỉ đến khi sử dụng, xảy ra hậu quả, khi đó mọi thủ tục pháp lý đều không hỗ trợ nhiều cho người tiêu dùng.

Vì vậy, để kiểm soát được lượng xăng dầu lậu, xăng dầu giả thì cần phải công khai minh bạch thông tin nhập khẩu, đây là một yêu cầu rất cấp thiết để kiểm soát quá trình này. Đồng nghĩa với việc các số liệu thống kê sẽ thật hơn không làm méo mó công tác điều hành vĩ mô của Chính phủ”, ông Thập nói.

Vừa qua, nhiều ý kiến cho rằng, việc nhập khẩu xăng dầu của Việt Nam gặp khó là bởi xung đột chính trị, chiến tranh Nga-Ukraine, nhưng theo Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam cho rằng, nguyên nhân chính đến từ yếu tố chủ quan. Mặc dù “nước lên thì thuyền lên”, cả thế giới chung một hoàn cảnh, nhưng riêng Việt Nam bị ảnh hưởng nặng nề bởi cơ chế điều hành giá xăng dầu chưa phản ánh đúng yếu tố thị trường. Trong đó có chi phí định mức, phụ phí premium, mà theo lập luận của Bộ Tài chính là 6 tháng hoặc 3 tháng điều chỉnh một lần. Từ đó làm cho công tác nhập khẩu không có lợi nhuận hoặc lợi nhuận rất thấp.

>> Nghị định 95/2021: Đưa giá xăng dầu sát hơn với thực tế

Tiến tới sửa đổi quy định

Một yếu tố nữa cũng gây khó khăn cho các doanh nghiệp là thị trường chứng khoán sụt giảm và hạn mức tín dụng hạn chế, ảnh hưởng đến nguồn lực tài chính, các doanh nghiệp khó huy động được tiền để tái đầu tư. Đồng thời, sức ép của đồng USD gia tăng gây áp lực lên tỷ giá cũng góp phần ảnh hưởng, khi các doanh nghiệp nhập hàng hoá thì bằng USD nhưng bán ra lại thu về bằng tiền đồng. Đó chính là những khó khăn rõ rệt, nếu chúng ta tính đúng, tính đủ mới hài hòa được lợi ích từ các hộ kinh doanh lớn đến hộ kinh doanh nhỏ lẻ.

Giá bán lẻ xăng dầu nên được điều chỉnh theo thị trường từng ngày và hoàn toàn do doanh nghiệp quyết định

“Có một điều đáng chú ý là trong Nghị định 95 sửa đổi Nghị định 83 về kinh doanh xăng dầu trước đây đã đưa ra quy định, với các tình huống đặc biệt thì cần có phương án xử lý đặc biệt. Nhưng cho đến hiện tại, vẫn chưa thấy kiến nghị nào dùng đến quy định này. Thủ tướng Chính phủ cũng đã nói trước diễn đàn Quốc hội vào đầu tháng 11 rằng, với tình huống đặc biệt phải có các công cụ, giải pháp đặc thù để xử lý, tuy nhiên chúng ta vẫn xử lý theo các công cụ thông thường thì không thể giải quyết được các bất ổn hiện tại.

Còn về phía các cơ quan phối hợp, chúng ta thường tiến hành theo phương thức tiền kiểm và hậu kiểm, trong đó tiền kiểm có các cơ quan chức năng, công an, quản lý thị trường giám sát các hoạt động kinh doanh xăng dầu còn  hậu kiểm thì có cơ quan kiểm toán. Tuy nhiên họ thực thi được đến đâu và triển khai có đầy đủ chức trách hay không thì lại là vấn đề khác”, đại diện Hội Dầu khí Việt Nam nói.

Để ổn định thị trường xăng dầu trong nước, thời gian qua Bộ Công Thương đã đưa ra nhiều giải pháp, trong đó có kiến nghị sửa các Nghị định về kinh doanh xăng dầu. Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ này cũng đã có văn bản hỏa tốc gửi các bộ, ngành và UBND các tỉnh, thành phố liên quan đến việc sửa đổi quy định tại Nghị định 83/2014 và Nghị định 95/2021 về kinh doanh xăng dầu.

Liên quan đến việc sửa đổi, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú khuyến nghị, giá bán lẻ xăng dầu nên được điều chỉnh theo thị trường từng ngày và hoàn toàn do doanh nghiệp quyết định. Người tiêu dùng có quyền lưa chọn cửa hàng bán giá rẻ, phục vụ tốt để mua xăng dầu, Bộ Công Thương có quy định trần giá trong trường hợp cần thiết và có trách nhiệm quản lý chất lượng hàng hóa lưu thông, chống buôn lậu.

“Bộ Công Thương tham mưu cho Chính phủ vay vốn đầu tư kho dự trữ xăng dầu quốc gia để đủ sức tham gia bình ổn thị trường khi cần thiết. Kho này sẽ do Bộ Công Thương quản lý được phép mua vào - bán ra và hạch toán lãi – lỗ như mô hình Tổng Công ty đầu tư và kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC). Nhà nước cũng nên xem xét bỏ Quỹ bình ổn giá xăng dầu bằng tiền, không quy định giá cơ sở cũng như lợi nhuận định mức. Ngoài ra, cần phải sửa Luật Giá vì hiện nay Nhà nước định giá xăng dầu theo đề xuất của liên Bộ điều hành, không phải giá do doanh nghiệp tự quyết định”, ông Vũ Vinh Phú đề xuất.