Vì sao giả thuyết virus SARS-CoV-2 rò rỉ từ phòng thí nghiệm ở Vũ Hán "nóng" trở lại?

Chợ hải sản Hoa Nam, nơi ghi nhận các ca nhiễm Covid-19 đầu tiên tại Trung Quốc. Ảnh: AFP.

Mới đây, sau khi Tổng thống Mỹ Joe Biden yêu cầu các cơ quan tình báo Mỹ đẩy mạnh điều tra về nguồn gốc SARS-CoV-2, một nguồn tin cấp cao giấu tên cho biết, tình báo Anh cho biết sẽ hỗ trợ Mỹ thực hiện điều tra, trong đó tập trung vào giả thuyết virus lọt từ phòng thí nghiệm ở Vũ Hán nhằm xác định sự thực xoay quanh nguồn gốc đại dịch.

Theo nguồn tin từ tờ Telegraph, giới chức tình báo Anh đã mở cuộc điều tra riêng về nguồn gốc, sau khi xuất hiện giả thuyết cho rằng virus thoát ra từ phòng thí nghiệm ở Vũ Hán. "Chúng tôi đang đóng góp những dữ liệu sẵn có về Vũ Hán, cũng như đề nghị giúp đỡ Mỹ trong quá trình xác thực và phân tích thông tin tình báo họ thu được. Điều cần thiết hiện nay là dữ liệu từ những nguồn đáng tin cậy, vốn rất khó thu thập, thay vì các phân tích mang tính nhận định", nguồn tin này cho hay.

Cho đến nay, các nhà nghiên cứu tại phòng thí nghiệm thuộc Viện Virus Vũ Hán vẫn chưa cung cấp câu trả lời đầy đủ, nhanh chóng, và có sự khác biệt trong một số thông tin mà họ đã công bố. Điều đó đã dẫn đến việc Mỹ, Anh và các nhà khoa học hàng đầu thúc đẩy việc mở thêm các cuộc điều tra sâu hơn về cả hai giả thuyết.

Chuyên gia Bernard Roizman, một nhà virus học của Đại học Chicago cho biết, ngay cả một số quan chức y tế công cộng cấp cao, những người cho rằng khả năng đó là không thể xảy ra hiện đã ủng hộ ý tưởng về một cuộc điều tra đầy đủ hơn. Virus có thể có nguồn gốc tự nhiên, sau đó được đưa trở lại phòng thí nghiệm ở Vũ Hán rồi sau đó cố ý hoặc vô tình, bị rò rỉ ra bên ngoài.

Ngoài ra, ông Roizman cho rằng, ngay cả khi virus SARS-CoV-2 lây truyền từ dơi hoặc động vật khác sang người ngoài phòng thí nghiệm như nhiều nhà khoa học khác tranh luận, rất khó để tìm bằng chứng chắc chắn cho giả thuyết này. Dù giới khoa học có thể có bằng chứng rất vững chắc cho thấy hai chủng virus corona gây dịch SARS và MERS truyền từ dơi sang người, nguồn gốc về bốn loại virus corona gây bệnh cho người khác vẫn là bí ẩn.

Viện Virus học Vũ Hán, Trung Quốc. Ảnh: Reuters

“Để làm rõ hơn vấn đề này, các cuộc điều tra tiếp theo nên tiếp cận các phòng thí nghiệm khác ở Vũ Hán ngoài Viện Virus Vũ Hán, đồng thời nhóm điều tra nên bao gồm các chuyên gia an toàn trong phòng thí nghiệm. Chúng ta có thể xem xét các hồ sơ an toàn sinh học và phỏng vấn các nhân viên làm việc tại những cơ sở có độ an toàn thấp hơn”, chuyên gia này nói thêm.

Trong chuyến đi tới Trung Quốc vào đầu năm nay, các nhà chức trách đã từ chối yêu cầu của nhóm điều tra WHO về việc cung cấp dữ liệu dịch tễ học quan trọng về 174 trường hợp nhiễm Covid-19 được biết đến sớm nhất ở thành phố vào tháng 12/2019.

Những dữ liệu này rất quan trọng. Theo Dominic Dwyer, một nhà vi sinh vật người Úc, việc thiếu dữ liệu như vậy có nghĩa là nhóm nghiên cứu không thể thực hiện một cuộc điều tra dịch tễ học tiêu chuẩn. Những trường hợp đầu tiên nhiễm Covid-19 này có thể chỉ ra virus được lây nhiễm từ động vật hay từ phòng thí nghiệm.

Bên cạnh đó, theo Guardian, khi nhà khoa học Peter Ben Embarek đến Trung Quốc vào tháng 7/2020, báo cáo của ông đã nói rằng các cuộc điều tra dịch tễ học xung quanh Vũ Hán kể từ tháng 1/2020 hầu như rất ít được thực hiện. Sự thiếu nhiệt tình đó làm tăng thêm những nghi ngờ về rò rỉ trong phòng thí nghiệm.

Có thể thấy, kể từ khi bùng phát dịch bệnh SARS do một loại virus Corona khác gây ra vào đầu những năm 2000, chủng virus này đã được coi là có xu hướng gây ra các đại dịch đáng lo ngại. Đây cũng là lí do khiến chúng được các nhà nghiên cứu ở Vũ Hán đặc biệt quan tâm khi công việc của họ chủ yếu giảm bớt mối đe dọa mà họ gây ra.

Và nhiều cơ sở nghiên cứu về các mầm bệnh tương tự như Viện Virus Vũ Hán đang được xây dựng trên khắp thế giới, và ngay cả những biện pháp an toàn sinh học tinh vi nhất đôi khi cũng có thể bị rò rỉ. Chính vì vậy, cuộc điều tra nguồn gốc SARS-CoV-2 cần được thực hiện kỹ lưỡng và gắn liền với trách nhiệm giải trình để những kết quả sau khi thu được sẽ được sử dụng và để tránh được sự bùng phát của những đại dịch khác trong tương lai.