Quan hệ ASEAN- Mỹ (Kỳ III): Quốc tế hóa các vấn đề khu vực

>> Thủ tướng Phạm Minh Chính và “tín hiệu” Việt Nam

Trên phạm vi rất rộng, thái độ với sự trỗi dậy của Trung Quốc ít nhiều tác động đến chính sách đối ngoại của nhiều quốc gia. Điều đó đang diễn ra rất quyết liệt ở châu Á - Thái Bình Dương.

Quân đội Australia gấp rút trang bị tàu ngầm hạt nhân, theo phương thức thuê mướn từ hải quân Anh. Trong khi Nhật Bản và Hàn Quốc coi quan hệ với Mỹ là ưu tiên đối ngoại hàng đầu, sẵn sàng ủng hộ các sáng kiến của Washington về an ninh, quốc phòng. Châu Âu cũng nhận thấy tính cấp thiết phải thay đổi để loại trừ “mối nguy Trung Quốc” đã thực sự hiện diện ở Hy Lạp, Mongtenegro, Italy, Pháp, Tây Ban Nha,…

Đông Nam Á là vùng chịu ảnh hưởng mạnh nhất từ Trung Quốc; là đối tác truyền thống, láng giềng gần, nhưng quan trọng hơn, khu vực này án ngữ trên con đường tiến ra biển lớn. Bắc Kinh không thể là cường quốc nếu không được sự ủng hộ, hoặc ít ra là không có sự ngáng đường từ các nước lân cận phía Nam.

Kinh tế Trung Quốc phát triển với tốc độ chóng mặt, lần lượt vượt qua Đức, Nhật và chính thức giàu hơn Mỹ từ năm ngoái. Sau thế chiến II đến nay, không quốc gia nào sản xuất tàu chiến nhiều hơn cường quốc châu Á. Phương tiện kinh tế biển của Trung Quốc dày đặc trên mọi ngư trường ở châu Á.

Trung Quốc dùng lợi thế thị trường 1,3 tỷ dân và “công xưởng toàn cầu” để mặc cả với doanh nghiệp phương Tây. Trung Quốc đã trở thành “ngân hàng toàn cầu” cho vay ở 150 nước.

Giáo sư Michael Beckley của Đại học Tufts, đồng thời là nghiên cứu viên của Viện doanh nghiệp Hoa Kỳ, nhận xét “các quốc gia đang lo ngại Trung Quốc đang định hình lại trật tự thế giới mới”.

Tất nhiên, nước Mỹ không thể ngồi yên cho đến khi sức công phá Trung Quốc lan tràn đến bên kia Thái Bình Dương. Thế nên, Washington cấp tập mở rộng mạng lưới đồng minh, cùng liên thủ kìm chế thế lực mới nổi.

Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương” do Nhà trắng ban hành hồi tháng 2 năm nay đánh vào tâm lý lo sợ Trung Quốc của các nước châu Á. Khi Trung Quốc chèn ép, Mỹ kêu gọi tự do và rộng mở; lúc ông Tập cam kết đầu tư khổng lồ vào hạ tầng thì ông Joe Biden cũng chìa ra B3W.

Lối hành xử hung hăng trên Biển Đông và Hoa Đông khiến nhiều nước lo ngại, họ cần gia tăng tiềm lực quốc phòng, tranh thủ sự hợp tác của Mỹ để đối trọng với Trung Quốc.

Như vậy, sự có mặt của Mỹ tại Đông Nam Á là phù hợp với đòi hỏi khách quan, là cơ hội để quốc tế hóa các vấn đề chung, buộc các bên tuân thủ Luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên Hợp Quốc.

Đông Nam Á có thêm quyền lựa chọn đối tác. Để trở nên hấp dẫn, cả Mỹ và Trung Quốc buộc phải mềm dẻo và nhượng bộ một số lợi ích chiến lược mà lâu nay họ xem đó là bất di bất dịch.

Để trấn tâm láng giềng, Bắc Kinh có thể thôi gây hấn trên Biển Đông; giảm nhẹ tính “sát thương” của chương trình "Vành đai và Con đường"; mở rộng cửa thị trường cho hàng hóa các nước Đông Nam Á. Chung quy lại, bản thân Trung Quốc phải thay đổi theo chiều hướng hài hòa lợi ích đa phương.

Về phía Mỹ, để cạnh tranh với Trung Quốc, cũng cần đưa ra những cam kết cụ thể, thiết thực. Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN - Mỹ tại Washington sẽ cho thấy quyết tâm của ông Biden đến đâu?.