Quảng Nam: Hiểm họa rập rình từ mỏ vàng Bồng Miêu

Sau khi các công ty nước ngoài đầu tư khai thác hàng thập kỷ và lấy đi hàng chục tấn vàng và kim loại quí đã "cao chạy xa bay" để lại nhà máy hoang tàn và ngổn ngang hầm lò không chịu hoàn thổ trong hơn 5 năm qua. Tại nơi mỏ vàng bỏ hoang này, nạn vàng tặc hoành hành khiến chính quyền địa phương lo lắng và những hiểm nguy rập rình đã trả giá bằng những sinh mạng người…

Hiểm họa nơi mỏ vàng lớn nhất nước

Đã hơn nửa thập kỷ trôi qua kể từ ngày Công ty khai thác vàng Bồng Miêu "cao chạy xa bay" sau khi khai thác hàng chục tấn vàng và kim loại quí khác. Chính quyền địa phương tỉnh Quảng Nam đã yêu cầu hoàn thổ, phục hồi môi trường cùng nhiều văn bản gửi Bộ Tài nguyên - môi trường (TN-MT) phê duyệt đề án đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu (xã Tam Lãnh, Phú Ninh) theo thẩm quyền. Thế nhưng văn bản gửi đi nhưng đã qua nửa thập kỷ vẫn chưa thấy hồi âm!

Chưa có đề án đóng cửa mỏ, nợ thuế đến nay vẫn chưa thanh toán, công tác hoàn thổ trả lại môi trường vẫn chưa thực hiện. Mỏ vàng Bồng Miêu trở thành mỏ vàng không chủ đã khiến nạn vàng tặc hoành hành khiến chính quyền địa phương huyện Phú Ninh và xã Tam Lãnh "điên đầu".

Theo Cục trưởng Cục Thuế Quảng Nam Ngô Bốn cho biết ngoài số nợ của các đơn vị công ty, sau khi Công ty vàng Bồng Miêu cao chạy xa bay đã để lại một đống nợ thuế hơn 3,1 triệu USD, tương đương 72 tỷ đồng.

Nhiều điểm nóng khai thác vàng trái phép tại khu vực mỏ vàng Bông Miêu tiếp tục tàn phá môi trường bởi chất thải cyanua của nạn "vàng tặc" không được kiểm soát và hậu quả là những cái chết thương tâm từ những vụ sập hầm vàng khai thác trái phép tại khu vực mỏ vàng này.

Chính điều này làm phát sinh “điểm nóng” khai thác trái phép gây hệ lụy tàn phá môi trường, và hậu quả nhãn tiền là tiếp tục xảy ra nhiều cái chết do sập hầm vàng.

Lợi dụng dịch COVID-19 hoành hành suốt hai năm nay vì chính quyền địa phương dồn lực cho phòng chống dịch, nạn "vàng tặc" lại hoành hành tại khu vực mỏ vàng Bông Miêu. Hàng đoàn người bất chấp lệnh cấm vẫn đổ về khu vực mỏ vàng bỏ hoang này đào bới, khai thác vàng.

Trước tỉnh hình nạn "vàng tặc" hoành hành nơi mỏ vàng Bông Miêu, mới đây, lực lượng Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường (Công an tỉnh) đã bất ngờ đột kích tổ chức truy quét tại khu vực đập thải của nhà máy, khu vực Đồi Sim, Lò 10, bãi Thầu Đâu, Hố Lò 6 (thuộc khu vực mỏ vàng Bồng Miêu) đã đẩy đuổi hàng trăm phu vàng khai thác trái phép ra khỏi khu vực đồng thời  tiêu hủy hàng chục lán trại cùng hàng chục phương tiện máy móc, dụng cụ, thiết bị đào đãi vàng trái phép tại khu vực này.

Trước đó vào dịp trước và sau tết Tân Sửu 2021, lực lượng chứa năng địa phương xã Tam Lãnh tổ chức nhiều đợt truy quét tịch thu tiêu hủy 10 máy nổ, 27 lán trại, 61 hồ hóa chất, hơn 30 bao đá quặng…

Lãnh đạo chính quyền địa phương huyện Phú Ninh và xã Tam Lãnh thừa nhận rằng việc truy quét đẩy đuổi vàng tặc tại mỏ vàng Bồng Miêu hiện nay như việc "bắt cóc bỏ đĩa" không thể ngăn chặn được nạn khai thác vàng trái phép tại khu vực mỏ vàng Bồng Miêu.

Chủ tịch UBND huyện Phú Ninh Huỳnh Xuân Chính thở dài nói về nạn khai thác vàng tại Bồng Miêu rằng chính quyền địa phương đã chỉ đạo cơ quan chức năng thường xuyên tổ chức truy quét và chốt chặn. Nhưng do lực lượng mỏng, địa bàn phức tạp nên không thể ngăn chặn triệt để nạn khai thác vàng trái phép tại mỏ vàng Bồng Miêu.

Nguyên nhân như lời ông Chính than thở là chính quyền địa phương không đủ kinh phí và con người để truy quét và bảo vệ khu vực mỏ 24/24 tại các khu vực hầm lò phức tạp nhiều ngõ ngách. Lại thêm dịch bệnh hoành hành, lực lượng ưu tiên số 1 cho công tác phòng chống dịch.

Tuy nhiên, dù biết hiểm họa treo lơ lửng trên đầu bởi nạn sập hầm, nhưng vì kế sinh nhai và cái lợi trước mắt,  nên "vàng tặc" bất chấp tính mạng mình. Mặc dù nguy cơ sạt lở vùi lấp xảy ra bất kỳ lúc nào.

Nửa thập kỷ gửi văn bản vẫn không đóng cửa mỏ

Kể từ ngày Công ty khai thác vàng Bồng Miêu "cao chạy xa bay" để lại mỏ vàng rổng ruột vô chủ đã trôi qua nửa thập kỷ không được quản lý chặt chẻ. Nên người dân từ các nơi kéo về khai thác trái phép đã sử dụng hóa chất độc hại và thải trực tiếp xả ra sông suối đe dọa môi trường sinh thái khu vực, đe dọa cuộc sống người dân ở hạ nguồn sông suối mỏ vàng Bồng Miêu.

Môi trường bị tàn phá và sinh mạng các đối tượng khai thác vàng bị đe dọa bởi nạn sập hầm, lở núi và gây mất an ninh trật tự của các nhóm "vàng tặc" do nạn tranh giành hầm lò khai thác.

Điều lo lắng của lãnh đạo chính quyền huyện Phú Ninh là có thật, vào hôm sáng 4/5/2021, một phu vàng tử nạn do đá đè tại khu vực hầm vàng khu vực Đồi Sim thuộc bãi vàng Bồng Miêu (thôn 2, xã Tam Lãnh). Nạn nhân là H.V.Đ (24 tuổi, ở xã Trà Cang, huyện Nam Trà My) bị đá đè được người dân phát hiện và tử vong trên đường đi cấp cứu.

Không chỉ lãnh đạo chính quyền huyện Phú Ninh, xã Tam Lãnh, mà ngay Trường phòng Khoáng sản thuộc Sở TN-MT Phan Hà đưa ra nhận định và lo lắng rằng: Nếu chậm đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu thì hiểm họa tai nạn còn luôn rình rập và thảm nạn sẽ xảy ra bất cứ lúc nào nếu không sớm đóng cửa mỏ.

Trước những lo lắng thảm nạn rập rình, ngày từ những ngày đầu khi Công ty khai thác vàng Bồng Miêu cao chạy xa bay để lại đống nợ khó đòi, UBND tỉnh chỉ đạo cơ quan chức năng tham mưu gửi nhiều văn bản  cho Bộ TN-MT phê duyệt đề án đóng cửa mỏ, bố trí từ ngân sách tỉnh số tiền 12,6 tỷ đồng cùng số tiền ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường do doanh nghiệp nộp để thực hiện đề án.

Thế nhưng nửa thập kỷ đã trôi qua, văn bản gửi đi đến nay nhưng Bộ TN-MT vẫn không hồi âm và viện nhiều lý do chậm đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu khiến chính quyền địa phương mất ăn mất ngũ vì lo thảm nạn xảy ra bất cứ lúc nào khi "vàng tặc" bắt đầu tràn vào khai thác trái phép.

Lật lại hồ sơ bắt đầu năm 2016, Công ty TNHH Khai thác vàng Bồng Miêu "cao chạy xa bay" bỏ lại mỏ vàng, chính quyền địa phương tiếp nhận quản lý và đã có nhiều văn bản kiến nghị Bộ TN-MT, Thủ tướng Chính phủ về việc đóng cửa mỏ.

Vào tháng chín năm ngoái (9/2020), sau khi cân nhắc việc đóng cửa mỏ gây lãng phí tiền của, UBND tỉnh có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ và Bộ TN-MT về việc đề nghị lựa chọn nhà đầu tư thăm dò, đánh giá trữ lượng còn lại, làm cơ sở cấp phép khai thác khoáng sản tại mỏ vàng Bồng Miêu thay vì quyết định đóng cửa mỏ gây lãng phí.

Ngay sau khi xem xét đề nghị của UBND tỉnh Quảng Nam, ngày 23/10/2020 Bộ TN-MT có Công văn số 5936 trả lời: Việc lựa chọn nhà đầu tư thăm dò khai thác tại mỏ vàng Bồng Miêu sẽ được xem xét sau khi hoàn thành đóng cửa mỏ theo quy định. Trong khi đó, đề án đóng cửa mỏ thuộc thẩm quyền trách nhiệm của Bộ TN-MT.

Sau khi tiếp nhận văn bản trả lời, ngày 19/11/2020, UBND tỉnh tiếp tục có Công văn (số 6802) gửi Bộ TN-MT đề nghị đẩy nhanh tiến độ thực hiện nhiệm vụ đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu. Tuy nhiên, đến thời điểm này, Bộ TN-MT vẫn chưa có quyết định chính thức về việc đóng mỏ vàng Bồng Miêu.

Theo qui định, Bộ TN-MT mới có đủ thẩm quyền phê duyệt đề án đóng cửa mỏ Bồng Miêu. Sau khi Bộ phê duyệt đề án, tỉnh Quảng Nam mới tổ chức đấu thầu lựa chọn đơn vị thực hiện đề án đóng cửa mỏ theo quy định của pháp luật. Nhưng đến nay Bộ vẫn không hồi âm và phê duyệt đề án theo thẩm quyền.

Một số hình ảnh về tình trạng khai thác vàng trái phép tại mỏ vàng Bồng Miêu sau khi Cty khai thác vàng Bồng miêu cao chạy xa bay: