Tái cơ cấu kinh tế bắt đầu từ đâu?

Tại Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đang diễn ra, một số ý kiến cho rằng, trong tái cơ cấu kinh tế, đổi mới thể chế là quan trọng nhất, để huy động được các nguồn lực trong và ngoài nước cho phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khi nói về tái cơ cấu đã đề cập đến vai trò tương hỗ của cả “nhà nước và thị trường”, nhưng rõ ràng, thị trường phải trở thành nhân tố thúc đẩy tái cơ cấu mạnh mẽ hơn. Những vấn đề có tính chất kỹ thuật như liên thông giữa các loại thị trường, thuận lợi hóa gia nhập và rút khỏi thị trường, trong đó có mua bán, sáp nhập, giải thể, phá sản… không thể không phụ thuộc vào hai trụ cột then chốt là nhà nước và thị trường.

Muốn tận dụng được Cách mạng 4.0, thì các thành phần kinh tế như: kinh tế nhà nước, kinh tế tư nhân, kinh tế FDI… phải được bình đẳng. (Ảnh: Sản xuất tại Công ty cổ phần giầy Vĩnh Phú)

Không tái cơ cấu sẽ tụt hậu

Đương nhiên hiện nay, định hướng “kinh tế nhà nước là chủ đạo” và “kinh tế tư nhân là động lực quan trọng” đã kéo sự cân bằng giữa các thành phần kinh tế về gần hơn với thực tế. Nhưng rõ ràng, những tác động từ thị trường khoa học, công nghệ, giáo dục, đào tạo đang làm thay đổi căn bản hơn bản chất của nền kinh tế. Không thể phủ nhận rằng: chính những điều nêu trên đang trở thành áp lực hơn là động lực tác động đến môi trường kinh doanh theo hướng hiện đại và làm cho cơ cấu nền kinh tế có sự dịch chuyển.

Khẳng định "nếu không tái cơ cấu thì sẽ tiếp tục tụt hậu" của Thủ tướng, dù có vẻ như là một mệnh lệnh hành chính hơn là một quyết sách, cũng khiến cả hệ thống chuyển động. Chương trình hành động tại Nghị quyết 27 của Chính phủ về cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng để xây dựng kế hoạch cho giai đoạn 2020-2030 và giai đoạn tiếp theo có tính chất kỹ thuật rất cao. Nhưng nó là những công việc cụ thể cho một điểm mấu chốt là “định vị lại các thành phần kinh tế”.

Dù các định hướng đưa ra đều nhấn mạnh tới “ổn định kinh tế vĩ mô” như là ưu tiên số 1, thì thay đổi căn bản tính chất, vai trò của các thành phần kinh tế mới là nền tảng cho tái cơ cấu. Bởi từ 12 dự án ngành công thương đến các dự án thua lỗ, yếu kém khác đều có hệ quả từ những tư duy cũ.

Rõ ràng, cho đến quý III/2018, tăng trưởng vẫn đạt ở mức cao, nhưng động lực của tăng trưởng chủ yếu đến từ các tiềm năng sẵn có, chứ không phải từ những gì mà định hướng mang lại. Tiềm năng sẵn có dường như được khai thác tối đa và Chính phủ cũng chỉ thúc đẩy tăng trưởng trong khuôn khổ mà thể chế đã vạch.

Trọng tâm tái cơ cấu kinh tế

Nhưng nói gì thì nói, hiện nay, số lượng DNNN tuy đã thu hẹp về số lượng, vẫn chiếm một phần rất lớn vốn và tài sản của xã hội. Đơn giản như 19 tập đoàn, tổng công ty mới được đưa về Ủy ban Quản lý vốn nhà nước đã có trị giá lên tới 3,3 triệu tỷ đồng.

Ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM khẳng định: giảm số lượng và thu hẹp phạm vi của DNNN là một trong những trọng tâm của tái cơ cấu kinh tế. Thực tế hiện nay cho thấy, dù đã bán đi các doanh nghiệp sản xuất bia, sữa… nhưng Nhà nước vẫn còn ôm đồm cả những ngành thâm dụng lao động, đất đai.

Ai cũng hiểu rằng, muốn tận dụng được Cách mạng 4.0, thì các thành phần kinh tế như: kinh tế nhà nước, kinh tế tư nhân, kinh tế FDI… phải được bình đẳng để các lợi thế về sáng tạo, năng động được phát huy. Gần đây, đã có nhiều ý kiến về phát triển kinh tế tư nhân; xây dựng chiến lược, chính sách phát triển đô thị với các “đầu tàu” kinh tế; tăng cường thể chế về liên kết vùng… Nhưng dường như khung khổ thể chế vẫn chưa đủ để đáp ứng những yêu cầu đó.

Cũng chính vì vậy mà Thủ tướng đã đề cập rất nhiều đến xây dựng thể chế. Và rõ ràng từ đầu nhiệm kỳ đến nay, “thể chế” luôn là một trọng tâm trong điều hành “kinh tế - xã hội” của Chính phủ. Dù sao cũng phải nhấn mạnh rằng: với khung khổ thể chế hiện nay, Chính phủ đã nỗ lực để phát huy tối đa những gì mà pháp luật định hình.

Bởi vậy, tái cơ cấu kinh tế không chỉ là việc sắp xếp, định vị lại các thành phần, khu vực kinh tế. Mà có lẽ quan trọng hơn, tái cơ cấu phải tập trung vào “tái tư duy phát triển”.