Thách thức quản lý thuế trong nền kinh tế số

Đây cũng là nội dung có liên quan đến các vấn đề thuế quốc tế, thuế gián thu và thuế trực thu…cần được cập nhật và có giải pháp phù hợp trong quá trình sửa đổi các Luật thuế thời gian tới, đặc biệt đối với vấn đề cơ sở thuế trong loại hình cung cấp dịch vụ số xuyên biên giới. Đó là chia sẻ của ông Cao Anh Tuấn - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế.

Cơ quan thuế nên xem người nộp thuế là khách hàng của mình

Trên thực tế đến thời điểm hiện nay, Tổng cục Thuế đã có hàng loạt các giải pháp như: đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến chính sách thuế, kê khai nộp thuế đến tất cả người nộp thuế có hoạt động TMĐT; rà soát, đôn đốc người nộp thuế có hoạt động TMĐT phải kê khai, nộp thuế theo quy định phù hợp với phân cấp quản lý người nộp thuế tại địa phương; thực hiện thanh tra, kiểm tra theo quy định đối với các doanh nghiệp có kinh doanh TMĐT nhằm đưa công tác quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT vào nề nếp.

Cụ thể, Tổng cục Thuế đã ban hành văn bản hướng dẫn Công ty Uber Hà Lan thực hiện nghĩa vụ kê khai nộp thuế nhà thầu và kê khai nộp thuế thay cho các cá nhân là đối tác cung cấp dịch vụ vận tải tại Việt Nam; Có văn bản hướng dẫn chính sách thuế và quản lý thuế liên quan đến hoạt động kinh doanh của dịch vụ đặt phòng trực tuyến (Agoda.com; Traveloka.com; Booking.com; Expedia.com). Bên cạnh đó, phối hợp với các nhà mạng để xác định địa điểm kinh doanh hoặc giao hàng, phối hợp với Hội đồng tư vấn thuế, xã phường để đưa các cá nhân kinh doanh vào diện quản lý.

Dù đã có những nỗ lực không thể phủ nhận của cơ quan quản lý trong quản lý hoạt động hết sức mới mẻ và sôi động này, tuy nhiên do nhiều lý do, hoạt động kinh doanh TMĐT vẫn còn một số tồn tại như: một số hoạt động TMĐT chưa có trong danh mục các ngành nghề kinh doanh nên việc cấp phép đăng ký kinh doanh còn gặp vướng mắc do ví dụ kinh doanh “tiền ảo”, “tài sản kỹ thuật số” … vô hình chung đã gây khó khăn cho công tác quản lý trong việc phân loại đúng ngành nghề, thu nhập để xác định nghĩa vụ thuế.

Hiện nay, với tỷ lệ trên 90% là hóa đơn giấy, gần 10% là hóa đơn điện tử nhưng chưa có quy định bắt buộc doanh nghiệp chuyển dữ liệu hóa đơn về cơ quan thuế nên công tác quản lý thuế gặp nhiều khó khăn đặc biệt trong công tác quản lý kê khai.

Bên cạnh đó, khó khăn trong việc xác định được đúng bản chất giao dịch để đánh thuế đối với các giao dịch kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ cũng là một thách thức không nhỏ cho cơ quan quản lý.

Quản lý thu thuế nhà thầu đối với các giao dịch TMĐT xuyên biên giới vẫn còn bất cập, nhất là đối với các thu nhập phát sinh từ các trang mạng xã hội Google, Facebook, Youtube…Các doanh nghiệp và cá nhân trên đều có tốc độ tăng trưởng nhanh, một số doanh nghiệp có doanh thu hàng năm hàng trăm tỷ đồng, các cá nhân có phát sinh thu nhập hàng năm hàng chục tỷ đồng và các khoản thu nhập này đều được chuyển về Việt Nam cho người thụ hưởng thông qua các ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Tuy nhiên, chỉ có một số doanh nghiệp thực hiện kê khai nộp thuế, số còn lại là các nhà thầu nước ngoài, cá nhân có phát sinh thu nhập nhưng vẫn chưa kê khai nộp thuế…

Những khó khăn này đặt cơ quan quản lý trước nhiều thách thức và việc tìm ra cơ chế quản lý để vừa tạo thuận lợi cho hoạt động TMĐT vừa không làm xói mòn, thất thu thuế là vấn đề không dễ để dung hòa.

Ông Lưu Đức Huy- Vụ trưởng Vụ Chính sách (Tổng cục Thuế) cho biết, để khắc phục những khó khăn trong quản lý thuế với kinh doanh thương mại điện tử, về chính sách, ngành thuế đã sửa đổi, bổ sung một số quy định của các Luật thuế (như Luật thuế giá trị gia tăng, Luật thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật thuế thu nhập cá nhân, Luật thuế xuất nhập khẩu và các văn bản hướng dẫn thi hành) để đảm bảo bao quát được hết các đối tượng và các hình thức kinh doanh thương mại điện tử phát sinh tại Việt Nam.

“Việc bổ sung các nội dung liên quan đến việc quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh thương mại điện tử nhằm hỗ trợ nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế trong lĩnh vực thương mại điện tử tại Luật Quản lý thuế (sửa đổi) đang được Chính phủ trình Quốc hội Khóa XIV xem xét thông qua vào kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2019)” - ông Huy cho biết.

Dưới góc độ là chuyên gia cao cấp về thuế của WB, ông Jonathan Leigh Pemberton cho rằng, kinh tế số là động lực thúc đẩy tăng trưởng trong tương lai và ngày càng phát triển so với kinh doanh truyền thống. Do vậy, trong hệ thống thuế chính sách cần đảm bảo tính công bằng và trung lập, không bóp nghẹt sự phát triển của TMĐT và không tạo ra sự bất lợi đối với doanh nghiệp truyền thống.

“Về cơ bản cơ chế ở đây là đơn giản hoá việc kê khai và nộp thuế, tất cả đều thực hiện trực tuyến, đây là mô hình được triển khai ở nhiều nước và là thông lệ được coi là tốt nhất trên thế giới. Dường như đây cũng là định hướng mà Việt Nam đang hướng đến. Nội dung chính là tạo ra nền tảng hay cổng thông tin trực tuyến để giúp nền tảng kỹ thuật số, doannh nghiệp, các nhà cung ứng nước ngoài có thể dễ dàng đăng ký, kê khai và nộp thuế”, ông Jonathan Leigh Pemberton nói.

Đối với vấn đề thuế trực thu, chuyên gia cao cấp của WB cũng đã dẫn ra những khó khăn trong bối cảnh doanh nghiệp hoạt động trên nền tảng kỹ thuật số ví dụ như việc dường như định nghĩa về cơ sở thường trú của doanh nghiệp đang không theo kịp với sự phát triển kỹ thuật số và sự hiện diện số của các doanh nghiệp này.

Để giải quyết vấn đề này, khuôn khổ toàn diện của Chương trình hành động Chống xói mòn cơ sở tính thuế và chuyển lợi nhuận (Beps) đã định nghĩa lại khái niệm cơ sở thường trú và cho phép các quốc gia có thể cập nhật các Hiệp định thuế của mình thống qua Hiệp định đa phương để cập nhật khái niệm về cơ sở thường trú. Ngoài ra, các quốc gia cũng đang gặp khó khăn trong vấn đề nhiều quy định hiện tại chưa theo kịp tốc độ phát triển của kỹ thuật khiến cho doanh nghiệp dễ dàng tách biệt giữa nơi ghi nhận giá trị và nơi tạo ra giá tri. Họ có thể chia nhỏ hoạt động trong sản xuất kinh doanh tránh việc kết hợp sự ghi nhận việc tạo ra giá trị tại một nơi. Chính vì vậy, chúng ta cần cập nhật quy tắc liên quan đến giá chuyển nhượng tránh việc tách bạch này. Hay việc các tập đoàn đa quốc gia có thể tận dụng lỗ hổng chuyển từ địa bàn thuế suất cao sang địa bàn có thuế suất thấp để tránh thuế.

Ông Lê Anh Dũng, Phó vụ trưởng Vụ thanh toán (Ngân hàng nhà nước) cho rằng, quản lý thuế đối với kinh tế số và thương mại điện tử trong bối cảnh Việt Nam đang chuyển dịch mạnh mẽ sang kinh tế số và các “người khổng lồ” Internet bùng nổ là một thách thức với Việt Nam. Ông Dũng cho rằng, cơ quan thuế nên nghiên cứu thông lệ quốc tế về cơ chế quản lý thuế đối với kinh tế số của một số quốc gia để vận dụng phù hợp cho Việt Nam. Về lâu dài, nên cân nhắc ban hành chính sách thuế mới để điều chỉnh các hoạt động của nền kinh tế số. Đồng thời, Tổng cục thuế nên xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất qua thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn, như của ngành ngân hàng, thuế, viễn thông… để cập nhật kịp thời từ khâu kê khai, nộp thuế.

Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Phạm Đạt, Giám đốc Công ty Fado (kinh doanh trên Amazon) đề nghị, cơ quan thuế phải làm thế nào để các doanh nghiệp có thể thuận lợi trong việc tuân thủ các chính sách vì nếu chính sách tốt mà việc tuân thủ khó khăn thì sẽ trở thành rào cản cho nền kinh tế số. “Cơ quan thuế nên xem người nộp thuế là khách hàng của mình, để khách hàng đem tiền đóng góp vào ngân sách, thay vì doanh nghiệp hiện nay đang tìm cách trốn tránh việc nộp thuế vì chi phí tuân thủ cao và không biết làm cách nào để đóng thuế thì sẽ phát sinh kinh tế ngầm, khi đó không những thất thu thuế mà quan trọng là chúng ta không thống kê được giao dịch nên chính sách đưa ra không chính xác”, ông Đạt nói.