Tuyển nhà thầu cao tốc Bắc-Nam (Kỳ 1): Có nên xét “hạnh kiểm” của các nhà thầu?

Những câu hỏi được các đại biểu và các chuyên gia hạ tầng giao thông đưa ra là: “Nếu những nhà thầu này được ứng tuyển và trúng tuyển thì ai sẽ đảm bảo cho những rủi ro xảy ra?". Bài học còn đó và nhà thầu trúng thầu tại Dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông đã bị kết án sai phạm tại Dự án Cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi nhưng vẫn chưa thể kết thúc là một minh chứng đáng lo ngại trong câu chuyện này.

Quyết tâm chọn nhà thầu có năng lực...

Ngày 4/9/2020, Ban Quản lý Dự án (QLDA) 7 và Ban QLDA Thăng Long đã tổ chức đóng, mở thầu 13/13 gói thầu của 3 dự án thành phần cao tốc Bắc – Nam phía Đông (Mai Sơn - QL45, Vĩnh Hảo - Phan Thiết và Phan Thiết - Dầu Giây) được đầu tư bằng vốn ngân sách Nhà nước.

Đáng chú ý, kể từ khi phát hành hồ sơ mời thầu ngày 6/8/2020 cho đến ngày 4/9/2020 đã có 153 đơn vị mua 354 bộ hồ sơ mời thầu (HSMT), cụ thể: Dự án Mai Sơn - Quốc lộ 45 gồm 5 gói thầu Xây lắp, có 60 đơn vị mua hồ sơ mời thầu (HSMT) với tổng số 140 bộ HSMT;  Dự án Vĩnh Hảo - Phan Thiết với 4 gói thầu Xây lắp, có 61 nhà thầu mua 140 bộ HSMT; Dự án Phan Thiết - Dầu Giây với 4 gói thầu Xây lắp có 32 đơn vị mua HSMT với tổng số 74 bộ HSMT.

Theo ông Nguyên Duy Lâm - Cục trưởng Cục Quản lý xây dựng và Chất lượng Công trình giao thông, Bộ trưởng Bộ GTVT đặc biệt quan tâm chỉ đạo công tác lựa chọn nhà thầu phải đảm bảo công khai, minh bạch, công bằng và hiệu quả. Việc lựa chọn được các nhà thầu thực sự đáp ứng được năng lực, có kinh nghiệm chính là yếu tố quan trọng quyết định đến chất lượng và tiến độ thi công đối với 3 cao tốc Bắc - Nam phía Đông được chuyển đổi sang hình thức đầu tư công.

Nhận định về công tác tuyển chọn nhà thầu cho tuyến cao tốc Bắc - Nam, PGS.TS Trần Chủng, cho rằng trước thời điểm tìm được nhà thầu cho 3 dự án này, cần phải làm rõ thông tin về các tiêu chí tuyển chọn, và có nên xét "hạnh kiểm" của các nhà thầu đã từng vi phạm tại các dự án khác từ trước đó hay không? Bởi, vừa qua, Bộ GTVT tuyên bố sẽ chọn nhà thầu có năng lực về nhân lực, trang thiết bị, tài chính, kinh nghiệm… nhưng lại “quên” đề cập đến những nhà thầu đã vi phạm tại các dự án trước đó là rất đang lo ngại.

“Nếu những nhà thầu này được ứng tuyển và trúng tuyển thì ai sẽ đảm bảo cho những rủi ro xảy ra? Rủi ro hoàn toàn có thể xảy ra khi nhà thầu trúng thầu tại Dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông nhưng bị kết án sai phạm tại Dự án Cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi do quá trình điều tra của cơ quan chức năng vẫn chưa kết thúc" - PGS.TS Trần Chủng nói.

… nhưng lại “quên” xét hạnh kiểm…

Liên quan đến những vấn đề này, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng - Phó trưởng Ban Dân nguyện Quốc hội khoá XIV, cho rằng: “Các cơ quan, đại biểu của Quốc hội, phải tham gia giám sát xuyên suốt việc thực hiện Nghị quyết 117 tại cao tốc Bắc – Nam phía Đông, không để xảy ra những sai phạm như tại đoạn cao tốc Đà nẵng – Quảng Ngãi, gây bức xúc trong dư luận xã hội. Đặc biệt, trong công tác sàng lọc tuyển chọn nhà thầu cần phải công khai, đúng luật, kiên quyết loại bỏ những nhà thầu dính phốt sai phạm. Đối với những ứng viên dự thầu mà từng bị “điểm danh” liên quan đến sai phạm như trường hợp các công ty bị Bộ Công an nêu tên tại cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi, là trường hợp phải bị điểm âm về năng lực và “hạnh kiểm””.

Cũng theo đại biểu Nhưỡng, “trước tiên, Bộ GTVT cần tuyển chọn những nhà thầu có đủ năng lực thực tế đã được minh chứng qua những công trình giao thông trọng điểm quốc gia. Đặc biệt nên ưu tiên tuyển chọn những nhà thầu không chỉ đảm bảo tốt chất lượng công trình, được xã hội đánh giá cao, mà còn tiết giảm đáng kể cho ngân sách Nhà nước” -  ông Nhưỡng nêu ý kiến.

Đồng quan điểm, PGS.TS Trần Chủng cho rằng, một bài học đắt giá từ dự án cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi, khi vừa đưa vào vận hành toàn tuyến đã hư hỏng không chỉ khiến cho ngân sách chịu thêm nhiều gánh nặng và thiệt hại, mà còn là cú sốc về niềm tin, dấy lên sự lo ngại của xã hội đối với công tác đầu tư công. Và những nhà thầu không đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật, yêu cầu thiết kế dự án cao tốc Đà Nẵng – Quãng Ngãi bị điểm danh trong kết luận của Bộ Công an, vẫn đang ám ảnh lòng tin của người dân.

Do đó, để thực hiện hiệu quả công tác này, theo PGS.TS Trần Chủng, “tại 03 dự án thành phần cao tốc Bắc – Nam phía Đông, Bộ GTVT cần sàng lọc kỹ, kiên quyết loại bỏ những ứng viên nhà thầu có lịch sử “dính chàm” sai phạm. Qua đó, tránh được những vướng mắc, hệ luỵ đáng tiếc có thể xảy ra, đồng thời làm tấm gương mẫu mực cho 5 dự án thành phần còn lại" – PGS.TS Trần Chủng lưu ý.

Trước đó, liên quan đến sai phạm tại dự án phía cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi, Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã khởi tố 14 bị can về tội “vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng”, liên quan đến sai phạm tại các gói thầu xây lắp số 1, số 2, số 4, số 5 và số 7. Bộ Công an cũng nêu rõ danh tính các đơn vị, nhà thầu liên quan đến đến hàng loạt sai phạm tại cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi đang bị khởi tố và tiếp tục điều tra.

Như vậy, việc tuyển chọn nhà thầu cao tốc Bắc – Nam, mà Bộ GTVT tuyên bố sẽ chọn nhà thầu có năng lực về nhân lực, trang thiết bị, tài chính… nhưng có nên xem xét “hạnh kiểm” của các nhà thầu hay không đang được dự luận hết sức quan tâm.

Kỳ 2: Cần xây dựng cả phương án "hậu đấu thầu"!