Virus SARS-CoV-2 đã phát huy tối đa sự nguy hiểm?

Trong phần lớn năm 2020, hầu hết mọi người, bao gồm cả các chuyên gia, không quá lo lắng về khả năng tiến hóa của SARS-CoV-2. Virus khi đó đang biến đổi, nhưng không có điểm gì đặc biệt đáng lo ngại.

Tuy nhiên, số lượng biến chủng của loại virus này đã tăng lên nhanh chóng kể từ mùa thu cho đến nay. Đáng chú ý, ngày càng xuất hiện nhiều những phiên bản mới có khả năng trốn tránh vắc xin được phát hiện tại Brazil, Nam Phi và Anh.

Các chủng virus Corona được đánh giá là nguy hiểm hiện nay đều đều có chung đột biến E484K, hay gọi là “Eek”, được sử dụng để xâm nhập và dễ dàng bám vào thụ thể ở tế bào vật chủ, làm tăng khả năng lây lan hơn so với chủng gốc.

Tuy nhiên, sự xuất hiện của các đột biến tương tự nhưng phát triển độc lập như trường hợp các nhà khoa học tìm thấy một phiên bản đột biến độc lập của biến chủng SARS-CoV-2 tại Oregon cho thấy chủng virus này đang ngày một trở nên nguy hiểm hơn.

Kevin McCarthy, nhà vi sinh vật học tại Trung tâm Nghiên cứu Vaccine thuộc Đại học Pittsburgh, Mỹ, thừa nhận “giới khoa học đã đánh giá thấp khả năng tiến hóa của virus ngay từ đầu đại dịch". Số lượng ca nhiễm COVID-19 gia tăng nhanh chóng trên toàn thế giới đã tạo cơ hội cho chủng virus thay đổi mã gen để dễ dàng “ngụy trang” và lẩn tránh những kháng thể.

Các nhà khoa học cho biết, không phải chủng virus Corona này đặc biệt thông minh. Mỗi lần lây nhiễm trên người, nó tạo ra các bản sao của chính nó và với mỗi bản sao sẽ xảy ra lỗi. Mặc dù một số sai lầm thường không đáng kể, nhưng có những sai lầm giúp tăng khả năng tồn tại cho chủng virus này.

Mặt khác, virus corona cũng là chủng có khả năng tạo ra nhiều tái tổ hợp hơn so với các virus khác. Virus càng lây lan rộng, biến thể càng xuất hiện nhiều. Càng ít biện pháp kiểm soát lây lan, ngày càng nhiều cơ hội cho virus Corona tái tổ hợp và phát sinh biến thể mới.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia của Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), để có thể phát triển đến mức “vượt mặt” vắc xin, các biến thể này phải cần rất nhiều thời gian nhằm tích lũy thêm đột biến bên trong protein. Do đó, quá trình này không thể là chuyện một sớm một chiều.

Hiện tại, các công ty điều chế vắc xin tại nhiều quốc gia đang tiến hành điều chế vắc xin để có thể đối phó tốt hơn với các biến chủng, nhất là với các chủng sở hữu đột biến E484K. Cụ thể, Novavax Inc đang điều chỉnh vắc xin của mình để nhắm vào biến thể Nam Phi.

Bên cạnh đó, các nhà nghiên cứu cũng đang theo dõi các biến thể thông qua các nền tảng chia sẻ dữ liệu như Sáng kiến Toàn cầu về chia sẻ dữ liệu cúm (GISAID), nơi chứa một lượng lớn bộ gen của chủng virus Corona. Cùng với công nghệ làm vắc xin hiện đại, các quốc gia không chỉ ngăn chặn virus lây lan một cách hiệu quả, mà còn có thể giúp nhà sản xuất dễ dàng nâng cấp vắc xin để đối phó với các chủng biến thể mới.

Tuy nhiên, Sarah Cobey, chuyên gia nghiên cứu sự tiến hóa của virus tại Đại học Chicago, Mỹ cảnh báo, thế giới phải tiếp tục theo dõi những thay đổi của virus SARS-CoV-2 và loại bỏ khả năng đột biến của nó bằng cách giảm sự lây truyền thông qua tiêm chủng và các biện pháp hạn chế sự lây lan như tiến hành giãn cách xã hội hoặc đeo khẩu trang khi ra nơi đông người.

“Rất khó để dự đoán hướng đi tiếp theo của virus khi các biến chủng xuất hiện âm thầm và nhanh chóng. Nhưng chúng ta có thể dự phòng tốt bằng việc tiêm vắc xin và xây dựng cách thức phản ứng nhanh để đối phó tốt hơn với các đại dịch khác trong tương lai”, bà nhấn mạnh.