Đã đến lúc cần sửa đổi quy tắc hoạt động của WTO

Có nhiều ý kiến cho rằng đã đến lúc cần tái cơ cấu hoạt động của WTO 

WTO, tổ chức mà Tổng thống Mỹ Donald Trump gọi "thảm hoạ", vẫn đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong thương mại toàn cầu, bao gồm giải quyết các tranh chấp thương mại của các quốc gia thành viên.

Tuy nhiên, ông Peter Ungphakorn, chuyên gia thương mại từng làm việc tại WTO, cho biết WTO đang có một số hạn chế trong việc thực thi các quy tắc thương mại toàn cầu. 

Cơ quan giải quyết tranh chấp của WTO (DSB) là nơi một thành viên của WTO có thể khởi kiện chống lại một thành viên khác, nếu thành viên này vi phạm các quy tắc của WTO, chẳng hạn như áp thuế nhập khẩu vượt quá mức cho phép theo cam kết của các thành viên WTO. Trường hợp các bên không tự giải quyết tranh chấp, thì thành viên khiếu nại có thể yêu cầu thành lập Ban hội thẩm để đưa ra phán quyết về vấn đề này.

Nhưng thời gian để Ban hội thẩm đưa ra phán quyết lên tới 21 tháng, và việc kháng cáo cần thêm ít nhất 3 tháng nữa. Theo đó, giai đoạn khiếu kiện sẽ kéo dài trung bình 2 năm. Thành viên thua trong vụ kiện phải điều chỉnh hành đồng phù hợp trong khoảng thời gian hợp lý, trung bình khoảng 10 tháng. 

Điều này có nghĩa, ngay cả khi mức thuế nhập khẩu gần đây của Mỹ và Trung Quốc bị đánh giá là không phù hợp với các quy tắc của WTO, thành viên vi phạm sẽ không có nghĩa vụ phải thu hồi việc tăng thuế nhập khẩu trong khoảng thời gian 2 năm và 10 tháng này. 

“Những thiệt hại này có thể gây ra cho các nước liên quan trong giai đoạn này có thể rất nặng nề, và trong nhiều trường hợp là không thể đảo ngược”, ông Ungphakorn nhấn mạnh và cho biết, nhập khẩu sẽ được thay thế bởi nguồn cung nội địa trong suốt thời kỳ này, khiến cho hàng hóa nhập khẩu gặp khó hoặc thậm chí không thể lấy lại được thị phần bị mất một khi thuế quan được gỡ bỏ. Do đó, cần sửa đổi lại quy định này cho phù hợp với điều kiện hiện nay.

Một vấn đề khác được đặt ra là, việc giải quyết tranh chấp của WTO có thể không giải quyết được trong trường hợp áp dụng thuế quan dựa trên lý do an ninh quốc gia. Washington đã từng lập luận rằng, các điều khoản về an ninh quốc gia là tự thực hiện, có nghĩa là lý do an ninh được viện dẫn để biện minh cho một biện pháp thương mại trở nên hợp pháp.

Nếu DBS đồng ý với lập luận của Mỹ, điều đó sẽ cho phép bất kỳ quốc gia nào áp đặt bất kỳ mức thuế nào ở bất kỳ thời điểm nào mà quốc gia đó muốn. Nếu họ bác bỏ lập luận, thì Washington sẽ bác bỏ phán quyết và các quy tắc của WTO sẽ không có giá trị thực thi.

Ngay cả khi cuộc đối đầu thương mại Mỹ - Trung được đưa ra tranh luận tại DSB, điều đó có thể sẽ có rất ít tác động thực tế đến việc xoa dịu tình hình vì thiệt hại có thể đã xảy ra khi WTO đưa ra phán quyết của mình. .

Tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới về Mỹ Latinh được tổ chức thời gian qua, ông Roberto Azevedo, Tổng giám đốc WTO, đã thừa nhận nguy cơ của một cuộc chiến tranh thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ, nhưng ông bày tỏ sự tin tưởng rằng WTO sẽ giúp giải quyết tranh chấp này. 

"Tôi nghĩ đây là cơ hội để hệ thống chứng minh rằng mình quan trọng và cần thiết như thế nào," ông Azevedo nói và cho rằng, WTO sẵn sàng cho nhiệm vụ đó.