Cần bịt “lỗ hổng” trong quản lý giá trị tài sản sở hữu trí tuệ

Theo đó, để ngăn ngừa nguy cơ nâng khống, chuyển giá và rủi ro tín dụng, nhiều ý kiến đề xuất cần bịt “lỗ hổng” trong quản lý giá trị tài sản sở hữu trí tuệ.

Tham gia góp ý tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân - Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh cho rằng, việc cho phép chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ lập danh mục và tự xác định giá trị tài sản trí tuệ là một bước tiến, tạo hành lang pháp lý để tài sản trí tuệ được ghi nhận trong sổ sách kế toán và tham gia các giao dịch dân sự, thương mại, đầu tư. Tuy nhiên, quy định hiện hành “đang mở quá rộng” khi cho phép chủ sở hữu tự định giá mà không kèm theo nghĩa vụ chứng minh, công bố căn cứ hoặc chuẩn mực định giá tối thiểu.

“Thực tiễn kiểm toán, thanh tra cho thấy đây là “kẽ hở” dễ bị lợi dụng để nâng khống giá trị, chuyển giá, gây thất thoát trong giao dịch với tài sản công; đồng thời khiến các tổ chức tín dụng gặp khó khăn khi thẩm định hồ sơ”, đại biểu chia sẻ.

Đồng thời đề nghị, bổ sung nguyên tắc giải trình và minh bạch hóa phương pháp định giá, nhằm bảo đảm tính liêm chính, tăng độ tin cậy và an toàn cho thị trường tài sản trí tuệ.

Bên cạnh đó, đề cập khoản 2 của Điều 8a về chủ trương Nhà nước khuyến khích khai thác, sử dụng tài sản trí tuệ làm tài sản bảo đảm để vay vốn, đại biểu nhận định, chủ trương này là đúng đắn, phù hợp với xu thế kinh tế tri thức. Tuy nhiên, nếu không kèm theo các điều kiện ràng buộc thì quy định “khuyến khích” sẽ khó triển khai trong thực tế.

“Hiện nay, các tổ chức tín dụng chỉ có thể chấp nhận tài sản trí tuệ làm tài sản bảo đảm khi có phương pháp định giá chuẩn, hồ sơ xác lập quyền rõ ràng và cơ chế xử lý - chuyển giao tài sản trong trường hợp khách hàng mất khả năng trả nợ. Trong khi đó, Dự thảo luật mới chỉ dừng ở mức “khuyến khích” mà chưa làm rõ: Việc định giá dựa trên chuẩn nào? Cách xử lý tài sản khi phát sinh nghĩa vụ nợ ra sao? Ai chịu trách nhiệm khi tài sản đang tranh chấp, bị hủy hiệu lực hoặc mất giá trị kinh tế? Nếu thiếu những điều kiện tiên quyết này, Điều 8a khó có thể đi vào thực tế tín dụng”, đại biểu bày tỏ.

Ngoài ra, góp ý về khoản 3 Điều 8a quy định Chính phủ hướng dẫn phương pháp định giá tài sản trí tuệ, đại biểu cũng đề nghị, cần phải làm rõ phạm vi hướng dẫn thay vì chỉ quy định chung chung như trong Dự thảo Luật.

Theo đại biểu, xét tổng thể, Điều 8a đã có bước tiến quan trọng nhưng ba khoản vẫn chưa tạo thành chuỗi pháp lý liền mạch: khoản 1 cho phép tự định giá, khoản 2 khuyến khích thế chấp, khoản 3 lại mới quy định về phương pháp định giá. Tuy nhiên, Dự thảo chưa yêu cầu việc khai thác hay thế chấp phải tuân thủ các chuẩn định giá nêu tại khoản 3.

Từ đó, đại biểu kiến nghị bổ sung nguyên tắc, mọi hoạt động khai thác, giao dịch, định giá và thế chấp quyền sở hữu trí tuệ phải tuân thủ đầy đủ Điều 8a và phương pháp định giá do Chính phủ ban hành. Đồng thời, cần yêu cầu giải trình và minh bạch hóa đối với việc tự định giá, đặc biệt với giao dịch liên quan đến tài sản công hoặc có giá trị lớn. Bên cạnh đó, đại biểu đề nghị làm rõ cơ chế xử lý tài sản trí tuệ khi dùng làm tài sản bảo đảm nhằm bảo vệ quyền lợi cho cả tổ chức tín dụng và chủ sở hữu.

“Với các điều chỉnh cần thiết, Điều 8a không chỉ khắc phục được những lỗ hổng hiện hữu mà còn trở thành trụ cột pháp lý quan trọng, thúc đẩy thị trường khoa học - công nghệ minh bạch, an toàn và vận hành theo chuẩn mực hiện đại”, đại biểu nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, tham gia góp ý, đại biểu Phạm Văn Hoà - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp đề nghị cần, cân nhắc kỹ lưỡng lại quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều 8a.

Theo đại biểu, trên thực tế, thời gian qua đã xảy ra trường hợp quyền sở hữu trí tuệ chưa được cơ quan có thẩm quyền công nhận nhưng vẫn được đưa vào sổ sách kế toán như một tài sản. Có trường hợp tài sản không có, hoặc có giá trị rất thấp, nhưng được “thổi phồng” khi ghi vào sổ sách để vay ngân hàng, phát hành chứng khoán, kêu gọi đầu tư. Tuy nhiên, khi bán chứng khoán hoặc khi chuyển giao cho khách hàng thì giá trị đó lại không có thật, gây rủi ro lớn cho thị trường.

“Vì vậy, tôi đề nghị cần quy định rõ chỉ được đưa quyền sở hữu trí tuệ vào sổ sách kế toán khi đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác lập và công nhận quyền sở hữu. Đây là tài sản vô hình nhưng có thể mang giá trị kinh tế rất lớn, vì vậy việc xác lập phải tuân thủ đầy đủ thủ tục pháp lý”, đại biểu bày tỏ.

Đồng thời cho hay, khi quyền sở hữu trí tuệ đã được xác nhận, chủ sở hữu mới có quyền công bố, giao dịch, chuyển nhượng ra thị trường. Điều này nhằm bảo đảm minh bạch, tránh lừa đảo, và bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia mua bán, giao dịch bản quyền sở hữu trí tuệ.

Giải trình những nội dung đại biểu nêu, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, để tài sản trí tuệ thực sự trở thành một loại tài sản kinh tế, Luật cần có quy định mang tính nguyên tắc về việc ghi nhận và quản lý tài sản trí tuệ trong doanh nghiệp, đồng thời giao Chính phủ ban hành chi tiết các quy định liên quan đến hạch toán, thuyết minh và chuẩn mực định giá.

Theo Bộ trưởng, hệ thống này sẽ bao gồm cả những tài sản trí tuệ chưa đủ điều kiện ghi nhận trên bảng cân đối kế toán, được theo dõi trong một sổ riêng về tài sản trí tuệ của doanh nghiệp.

“Doanh nghiệp có thể tự định giá, nhưng giá trị này chỉ mang tính nội bộ, không được sử dụng để vay ngân hàng. Phải ghi chú rõ giá trị tự định giá kèm theo chi phí tạo lập tài sản. Đây là biện pháp nhằm thúc đẩy doanh nghiệp quan tâm, quản lý và phát huy giá trị các tài sản trí tuệ của mình”, Bộ trưởng nhấn mạnh.