Cần thiết thực hiện thí điểm cơ chế giá điện 2 thành phần

>> Có cần thiết áp dụng giá điện hai thành phần?

Theo đó, tại một diễn đàn mới đây, ông Võ Quang Lâm - Phó tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, EVN đang báo cáo Bộ Công Thương để sớm thí điểm các cơ chế giá điện 2 thành phần trong năm nay, trước khi triển khai diện rộng từ 2025.

“Đây là cách chúng ta tạo sân chơi minh bạch, công bằng và hiệu quả hơn cho tất cả các bên, kể cả nhà máy điện, nguồn điện, doanh nghiệp và người dân”, lãnh đạo EVN bày tỏ.

Đồng thời cho rằng, việc này cũng giúp giá điện có thể tiến tới thị trường điện cạnh tranh trong thời gian tới.

Xoay quanh vấn đề đã nêu, nhiều ý kiến đồng tình với đề xuất của EVN và cho rằng, đây là việc làm cần thiết để đánh giá tác động, chứng minh sự khác nhau giữa các phương thức, để người tiêu dùng có cơ hội đánh giá và so sánh về mức độ chênh lệch giá khi sử dụng điện.

Nhìn nhận về việc thí điểm các cơ chế giá điện 2 thành phần, ông Nguyễn Minh Đức - Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, giá điện hai thành phần không phải là một đề xuất mới. Thực tế, từ năm 2013, Chính phủ đã yêu cầu áp dụng cơ chế này và giao Bộ Công Thương chuẩn bị lộ trình áp dụng để Thủ tướng phê duyệt…

>> Cần đẩy nhanh các dự án nguồn thay vì tăng giá điện

Theo ông Đức, giá công suất hiểu nôm na như giá cước điện thoại cố định, tức là một số tiền cố định gọi là tiền thuê bao hàng tháng, dù không nghe gọi gì, gọi là giá công suất. Phần thứ hai là tính trên lượng điện năng tiêu thụ, gọi là giá điện năng.

Như hiện nay, giá điện được tính gộp cả 2 thành phần này, nhưng chỉ được nhân theo điện năng tiêu thụ. Cơ chế giá điện 2 thành phần, công bằng hơn, bởi nó phản ánh chính xác chi phí phải bỏ ra để phục vụ mỗi khách hàng, là chi phí đường dây, trạm biến áp và chi phí điện năng.

Dẫn chứng cho nhìn nhận đã nêu, ông Đức cho biết, hai khách hàng sử dụng điện là một nhà hàng và một nhà máy. Nhà máy hoạt động đều đều 24/24h, điện năng tiêu thụ ổn định. Nhà hàng chỉ sử dụng điện mạnh vào bữa trưa và bữa tối. Nếu sản lượng điện hai bên dùng như nhau thì công suất cực đại của nhà hàng lớn hơn, như vậy đường dây, trạm biến áp phải chuẩn bị công suất lớn hơn, chi phí lớn hơn.

Phân tích tác động của cơ chế này, ông Đức đánh giá: Thứ nhất, sẽ giảm việc bù chéo giữa các khách hàng. Bù chéo là một vấn đề mà nhiều người quan tâm; Thứ hai, tránh các khách hàng cứ đăng ký công suất lớn rồi không dùng, hoặc có nhà máy đăng ký công suất lớn, yêu cầu điện lực chuẩn bị đường dây, trạm biến áp nhưng dự án chậm tiến độ, nhiều năm trời không tiêu thụ điện. Chi phí đường dây, trạm biến áp trong những năm đó bị lãng phí. Chi phí này lại đổ lên đầu các khách hàng khác.

“Ngoài ra, điều chỉnh giá sẽ linh hoạt hơn, vì giá điện năng biến đổi lớn, trong khi chi phí đầu tư thì biến đổi chậm hơn”, ông Đức chia sẻ.

Đồng thời gợi ý, trước mắt, nếu có thay đổi thì thay đổi ở những khách hàng phi sinh hoạt trước, các khách hàng hộ gia đình sẽ ở giai đoạn tiếp theo. Nhưng kể cả khi chỉ tác động đến khách hàng phi sinh hoạt cũng là sự thay đổi lớn, có thể ảnh hưởng đến hàng triệu khách hàng. Có lẽ, cần thực hiện cơ chế thí điểm khách hàng mới ở một vài nơi, trong một khoảng thời gian để ghi nhận ý kiến phản hồi.

Còn theo ông Nguyễn Tiến Thỏa - Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam, nhiều nước trên thế giới đã áp dụng giá điện 2 thành phần, chủ yếu cho khách hàng sản xuất kinh doanh, song cũng có nước áp dụng cho điện sinh hoạt.

Việc áp dụng biểu giá 2 thành phần (gồm giá công suất và điện năng), sẽ khác với biểu giá điện một thành phần hiện nay, khi giá điện chỉ được tính theo điện năng là lượng điện tiêu thụ. Điểm khác nhau là biểu giá điện một thành phần theo điện năng chủ yếu bù đắp chi phí biến đổi về nguyên vật liệu. Còn giá điện 2 thành phần còn bao gồm chi phí cố định như: chi phí khấu hao tài sản, chi phí sửa chữa, chi phí tiền lương...

Vì vậy, ông Thỏa cho rằng, biểu giá điện một thành phần không phản ánh hết tác động gây ra đối với sản xuất điện. Trong khi đó, biểu giá điện 2 thành phần phản ánh đầy đủ chi phí đầu tư và chi phí vận hành.

“Việc áp dụng cách tính này sẽ mang lại nhiều lợi ích, đó là việc giúp người dùng điện điều chỉnh hành vi sử dụng điện cho hiệu quả. Từ đó góp phần khuyến khích khách hàng sử dụng điện thực hiện có hiệu quả, nâng cao hiệu số phụ tải, tiết kiệm lượng điện tiêu thụ. Biểu giá này cũng giúp cân bằng phụ tải cho hệ thống, giúp các hộ sử dụng điện sử dụng ổn định hơn, các phụ tải cũng ổn định hơn ở mọi thời điểm”, vị chuyên gia này bày tỏ.

Đồng thời cho hay, việc nghiên cứu thí điểm như đề xuất của EVN, sẽ giúp có thời gian đánh giá, tổng kết và nhân rộng đại trà nếu thực sự hiệu quả.

Liên quan đến vấn đề này, trước đó cuối tháng 01/2024, Bộ Công Thương đã có văn bản gửi EVN yêu cầu khẩn trương xây dựng cơ chế giá điện 2 thành phần, gồm giá công suất và giá điện năng, đồng thời, xây dựng lộ trình, đề xuất đối tượng khách hàng áp dụng giá bán điện này… báo cáo tổng kết và đề xuất cơ chế giá bán điện 2 thành phần sau giai đoạn tính toán, đối chứng gửi về Bộ Công Thương nghiên cứu, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định.