Gửi bình luận
Phát triển nguồn nhân lực khoa học – công nghệ biển chính là bước đi căn bản để Hải Phòng làm chủ công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển kinh tế biển bền vững.
Đó là chia sẻ của PGS TS Nguyễn Minh Đức – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Hàng hải Việt Nam xoay quanh nội dung về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực khoa học – công nghệ biển phục vụ phát triển kinh tế biển TP Hải Phòng.
Yếu tố con người là “chìa khóa vàng”
TP Hải Phòng là trung tâm kinh tế biển trọng điểm phía Bắc, có hệ thống cảng biển lớn nhất miền Bắc, nhiều khu công nghiệp (KCN), khu kinh tế (KKT) và trung tâm logistics trọng yếu. TP Hải Phòng đang định hướng phát triển mạnh các ngành công nghiệp biển công nghệ cao, logistics thông minh, giao thông xanh và chuyển đổi số. Tuy nhiên, nguồn nhân lực khoa học công nghệ của TP Hải Phòng còn chưa đáp ứng yêu cầu phát triển mới.
PGS TS Nguyễn Minh Đức cho biết, theo thống kê của Sở Khoa học và Công nghệ Hải Phòng, giai đoạn 2020 - 2024, toàn thành phố có khoảng 62.000 lao động làm việc trong các lĩnh vực liên quan khoa học - công nghệ, chiếm khoảng 8,5% lực lượng lao động. Trong đó, chỉ có gần 12.000 người có trình độ từ đại học trở lên và khoảng 1.200 người có trình độ sau đại học. Cơ cấu ngành nghề chưa cân đối khi nhân lực khoa học công nghệ chủ yếu tập trung ở lĩnh vực cơ khí chế tạo, đóng tàu truyền thống và logistics vận hành thủ công; thiếu hụt nhân lực ở các lĩnh vực mũi nhọn như: Công nghệ thông tin – điều khiển cảng thông minh, vận hành hệ thống tự động hóa & robot, công nghệ vật liệu biển, năng lượng gió ngoài khơi, kỹ thuật số trong logistics và quản trị chuỗi cung ứng. Cùng với đó, chất lượng nhân lực chưa cao.
Cũng theo PGS TS Nguyễn Minh Đức, trong các ngành kinh tế biển, nhân lực khoa học - công nghệ là yếu tố quyết định để triển khai chuyển đổi mô hình phát triển từ “công nghiệp biển truyền thống” sang “công nghiệp biển công nghệ cao và bền vững”. Phát triển nguồn nhân lực khoa học – công nghệ biển chính là bước đi căn bản để Hải Phòng làm chủ công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển kinh tế biển bền vững.
Tuy nhiên, theo PGS TS Nguyễn Minh Đức, quy mô nhân lực khoa học - công nghệ biển hiện có còn hạn chế. Nhân lực nghiên cứu chuyên sâu tập trung mỏng, chủ yếu ở Trường Đại học Hàng hải Việt Nam, Viện Tài nguyên và Môi trường biển, một số viện nghiên cứu thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường… trong khi lực lượng tại doanh nghiệp logistics, đóng tàu và khai thác biển còn mỏng. Ngoài ra, TP Hải Phòng còn thiếu hụt nhân lực liên ngành.
“Tổng số nhân lực trực tiếp trong lĩnh vực biển của TP Hải Phòng khoảng 175.000 người, nhưng nhân lực có trình độ khoa học - công nghệ chiếm chưa đến 10%. Rất ít nhân lực có khả năng kết hợp kiến thức hàng hải – kỹ thuật biển với công nghệ số, tự động hóa và quản trị thông minh”, PGS. TS. Nguyễn Minh Đức phân tích.
Đề xuất mô hình phối hợp “4 nhà”
Thực tế, hiện nay, nhân lực khoa học – công nghệ của TP Hải Phòng mới chiếm khoảng 8,5% lực lượng lao động, trong đó chưa đến 10% hoạt động trong lĩnh vực biển có trình độ đại học trở lên. Các ngành thiếu hụt lớn gồm công nghệ cảng thông minh, logistics số, tự động hóa, vật liệu biển và năng lượng tái tạo ngoài khơi.
Để thu hút nhân lực khoa học – công nghệ, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế biển của TP Hải Phòng, PGS TS Nguyễn Minh Đức đã đề xuất 6 nhóm giải pháp.
Thứ nhất, hoàn thiện cơ chế, chính sách và chiến lược phát triển nhân lực biển. Theo đó, xây dựng Chiến lược phát triển nhân lực khoa học – công nghệ biển TP Hải Phòng đến năm 2030, tầm nhìn 2045, gắn với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế biển và vùng ven biển. Ban hành các chính sách ưu tiên đặc thù cho lĩnh vực khoa học – công nghệ biển, tương tự như cơ chế đặc thù của các khu kinh tế trọng điểm quốc gia. Cùng với đó, xây dựng quỹ phát triển nhân lực biển, huy động nguồn lực từ ngân sách, doanh nghiệp và đối tác quốc tế để tài trợ học bổng, chương trình trao đổi và nghiên cứu ứng dụng.
Thứ hai, xây dựng mô hình phối hợp “4 nhà” gồm: Nhà nước – Trường đại học – Doanh nghiệp – Viện nghiên cứu.
“Nhà nước đóng vai trò định hướng chiến lược, xây dựng chính sách ưu đãi, đầu tư hạ tầng đào tạo và nghiên cứu biển. Trường đại học và Viện nghiên cứu tập trung đổi mới chương trình đào tạo theo chuẩn quốc tế, gắn chặt với thực tiễn công nghệ cảng biển, logistics, chuyển đổi số – xanh. Doanh nghiệp chủ động đặt hàng đào tạo, tham gia thiết kế chương trình, cung cấp cơ hội thực tập, tuyển dụng sinh viên và cử nhân tài năng”, PGS. TS. Nguyễn Minh Đức phân tích.
Thứ ba, phát triển hệ sinh thái đào tạo – nghiên cứu – đổi mới sáng tạo biển. Theo đó, thành lập Trung tâm Đào tạo và Nghiên cứu Biển công nghệ cao Hải Phòng, tích hợp đào tạo đại học – sau đại học, nghiên cứu ứng dụng và ươm tạo công nghệ biển (AI, IoT, cảng thông minh, logistics số, năng lượng tái tạo biển). Xây dựng các phòng thí nghiệm trọng điểm, trung tâm mô phỏng thực tế ảo (VR/AR) để đào tạo kỹ sư cảng biển, logistics, tự động hóa. Tăng cường các chương trình sau đại học và đào tạo ngắn hạn dành cho cán bộ quản lý cảng, doanh nghiệp logistics, kỹ sư hiện hữu, qua đó giúp lực lượng lao động thích ứng nhanh với công nghệ mới.
Thứ tư, thu hút và giữ chân nhân lực khoa học – công nghệ biển chất lượng cao. TP Hải Phòng cần ban hành chính sách thu hút nhân tài trong nước và quốc tế bằng việc hỗ trợ nhà ở, thu nhập cạnh tranh, môi trường nghiên cứu – làm việc hiện đại, ưu tiên các chuyên gia có trình độ cao về tự động hóa, trí tuệ nhân tạo, logistics số, chuyển đổi xanh. Thiết lập cơ chế “đặt hàng chuyên gia” từ các viện, trường lớn trong và ngoài nước về Hải Phòng làm việc ngắn hạn hoặc dài hạn, chuyển giao tri thức và đào tạo tại chỗ. Cùng với đó, phát triển mạng lưới kiều bào và chuyên gia Việt Nam ở nước ngoài, khuyến khích họ tham gia vào chương trình cố vấn, giảng dạy, dự án biển công nghệ cao.
Thứ năm, thúc đẩy hợp tác quốc tế sâu rộng trong đào tạo và chuyển giao. Với giải pháp này, theo PGS. TS. Nguyễn Minh Đức, TP Hải Phòng cần ký kết hợp tác với các trung tâm hàng hải và logistics hàng đầu thế giới như Nhật Bản (Yokohama, Kobe), Hàn Quốc (Busan), Trung Quốc (Thượng Hải, Thiên Tân) để đào tạo theo chuẩn quốc tế, trao đổi sinh viên – giảng viên, chuyển giao chương trình mô phỏng cảng biển thông minh. Đồng thời, xây dựng chương trình liên kết đào tạo song bằng về logistics biển, kỹ thuật cảng thông minh, công nghệ biển xanh. Triển khai các dự án ODA, PPP để đầu tư hạ tầng đào tạo biển và nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên.
Cuối cùng, là gắn đào tạo nhân lực với các dự án phát triển kinh tế biển trọng điểm.
“TP Hải Phòng cần lập bản đồ nhu cầu nhân lực khoa học – công nghệ biển theo từng dự án lớn. Từ đó “đặt hàng ngược” cho hệ thống đào tạo. Mỗi dự án trọng điểm cần có chương trình phát triển nguồn nhân lực riêng như: đào tạo kỹ sư, cán bộ vận hành, chuyên gia công nghệ… gắn liền với tiến độ triển khai”, PGS. TS. Nguyễn Minh Đức cho biết.
