Chuyên gia ngân hàng tiết kiệm Đức: Không nên coi tiền kỹ thuật số là khoản “tiết kiệm”

Tại Tọa đàm “Tiết kiệm - Sức mạnh nội sinh trong kỷ nguyên số” do Thời báo Ngân hàng tổ chức tại Hà Nội đúng dịp kỷ niệm Ngày Tiết kiệm Thế giới (31/10), ông Christian Grajek cho rằng, người dân không nên mạo hiểm với đồng tiền mà mình còn chưa am hiểu.

Cần xem giáo dục tài chính như một kỹ năng sống thiết yếu

Theo ông Christian Grajek, ngay cả trên thế giới, hay như Đức - nơi tiết kiệm đã trở thành văn hóa truyền thống, thì tiền gửi tiết kiệm vẫn là tiền tệ chính thức được lưu hành.

Tiền kỹ thuật số (như tiền mã hóa) không phải là tiền tệ chính thức được lưu hành trên toàn thế giới, mặc dù một số quốc gia đang phát triển phiên bản tiền kỹ thuật số của tiền pháp định của riêng họ (gọi là tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương - CBDC). Hiện tại, hầu hết các quốc gia đều không công nhận tiền kỹ thuật số phi tập trung (như Bitcoin) là phương tiện thanh toán hợp pháp.

Chia sẻ về kinh nghiệm và bài học khuyến khích và mở rộng văn hóa tiết kiệm bền vững, ông Christian Grajek cho rằng, giáo dục tài chính sớm là nền tảng hình thành thói quen tiết kiệm bền vững. “Chúng ta cần chuyển từ những chiến dịch ngắn hạn sang mục tiêu dài hạn, biến tiết kiệm thành một thói quen trong đời sống hàng ngày. Sự thay đổi hành vi bền vững sẽ đạt hiệu quả nhất nếu được bắt đầu từ sớm, ngay trong thời thơ ấu và tuổi thanh thiếu niên”

Theo đó, giáo dục tài chính cần được tích hợp vào chương trình học ở trường và đại học, đồng thời được thiết kế phù hợp với từng độ tuổi, mang tính thực tiễn, gắn với bối cảnh địa phương. Các phương pháp học hiện đại như trò chơi hóa (gamification), ứng dụng di động, học trực tuyến hay các cuộc thi về tiết kiệm trong trường học sẽ giúp lan tỏa mạnh mẽ hơn tinh thần này.

Ông Christian Grajek cho rằng, để xây dựng một hệ sinh thái tài chính bền vững, Chính phủ, ngành tài chính và các tổ chức xã hội cần phối hợp chặt chẽ. Nhà nước cần tạo khung chính sách ổn định, bảo vệ người gửi tiền và khuyến khích các mô hình ngân hàng phục vụ cộng đồng. Trong khi các ngân hàng, đặc biệt là ngân hàng tiết kiệm và tài chính vi mô, cần sử dụng giáo dục tài chính như công cụ thu hút, giữ chân khách hàng và tăng cường niềm tin thông qua tư vấn toàn diện và bảo vệ người tiêu dùng, đồng thời phát triển sản phẩm tiết kiệm phù hợp với từng nhóm đối tượng và nhu cầu. Cùng lúc, ngành giáo dục cần xem giáo dục tài chính như một kỹ năng sống thiết yếu, giúp hình thành tư duy tiết kiệm hiện đại và toàn diện cho thế hệ tương lai. Các tổ chức quần chúng cần vận động và huy động từ cơ sở, mở rộng dịch vụ tài chính vi mô tới vùng sâu vùng xa và nhóm yếu thế.

25-30% người trưởng thành gửi tiết kiệm tại các tổ chức tín dụng

Nhấn mạnh tại buổi tọa đàm, Phó Thống đốc Phạm Thanh Hà cho rằng, trong bối cảnh kinh tế thế giới nhiều biến động, cạnh tranh nguồn lực ngày càng gay gắt, nguồn vốn quốc tế thu hẹp, chi phí vốn gia tăng, việc phát huy nội lực, tiết kiệm và sử dụng hiệu quả nguồn lực trong nước càng có ý nghĩa chiến lược hơn bao giờ hết. Cũng vì lẽ đó, tiết kiệm không chỉ là giá trị truyền thống, mà đã trở thành một yêu cầu phát triển, là nền tảng để củng cố sức mạnh tài chính quốc gia, bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô và tăng sức chống chịu của nền kinh tế.

Theo Phó Thống đốc Phạm Thanh Hà, suốt nhiều năm qua, ngành Ngân hàng đã điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, hiệu quả, hỗ trợ các tổ chức tín dụng duy trì mặt bằng lãi suất hợp lý, tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận vốn, khơi thông dòng chảy tiết kiệm - đầu tư. Song song với đó, toàn ngành đã đẩy mạnh thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, tiết giảm chi phí hoạt động, tối ưu hóa nguồn lực, tạo thêm dư địa để giảm lãi suất cho vay - một minh chứng sinh động cho tinh thần “tiết kiệm để cùng cộng sinh” của ngành Ngân hàng với người dân, cộng đồng doanh nghiệp và nền kinh tế.

PGS.TS. Chu Khánh Lân, Phó Vụ trưởng Vụ Dự báo thống kê - Ổn định tiền tệ, tài chính NHNN cho rằng, tiết kiệm không chỉ là hành vi cá nhân mà còn là sức mạnh nội sinh của quốc gia. Trong Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia (Quyết định 149/QĐ-TTg, năm 2020), tiết kiệm được xác định là một trong năm trụ cột của tài chính toàn diện, bên cạnh thanh toán, chuyển tiền, tín dụng và bảo hiểm. Chiến lược này hướng đến mục tiêu đến năm 2025, 25-30% người trưởng thành gửi tiết kiệm tại các tổ chức tín dụng, đồng thời mở rộng tiếp cận các dịch vụ tài chính chính thức, giúp người dân tránh tín dụng đen, tăng năng lực quản lý tài chính và khả năng chống chịu rủi ro.

Từ góc độ chính sách, công tác xây dựng và thi hành pháp luật được coi là “đột phá của đột phá”, là nền tảng để hoàn thiện thể chế phát triển tài chính toàn diện. Cùng với đó, mạng lưới cung ứng tài chính đang mở rộng mạnh mẽ với hơn 10.800 điểm bưu điện văn hóa xã, 3.000 điểm giao dịch tại Ủy ban nhân dân xã, cùng 81 tổ chức thanh toán qua Internet và 51 đơn vị qua điện thoại di động. Kết quả bước đầu cho thấy, 87% người trưởng thành có tài khoản ngân hàng, 33% có tiền gửi tiết kiệm tại các tổ chức tín dụng, và hơn 86% tin tưởng vào hệ thống tài chính chính thức. Đây là nền tảng quan trọng để hình thành văn hóa tiết kiệm hiện đại và toàn diện, gắn liền với chuyển đổi số và hội nhập kinh tế.

Chuyển đổi số - công cụ gia tăng giá trị tiết kiệm

Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, Phó Thống đốc Phạm Thanh Hà cho rằng, tiết kiệm không chỉ là tích lũy tài chính, mà còn là cách thức sử dụng hiệu quả nguồn lực để đổi mới, để đầu tư cho tương lai. Chuyển đổi số đã và đang mở ra hướng phát triển mới cho ngành Ngân hàng: đổi mới mô hình hoạt động tự động hóa quy trình, tối ưu chi phí vận hành, nâng cao năng suất và giảm lãng phí xã hội.

Hiện nay, hơn 95% giao dịch của người dân được thực hiện qua kênh số, thanh toán không dùng tiền mặt tăng bình quân trên 45%/năm giúp tiết kiệm hàng chục nghìn tỷ đồng chi phí xã hội mỗi năm. Song song với đó, các ngân hàng tiếp tục phát triển các sản phẩm tiết kiệm tiện ích, hiện đại như tiết kiệm trực tuyến, tiết kiệm linh hoạt, giúp người dân dễ dàng gửi tiết kiệm mọi lúc, mọi nơi, vừa an toàn, minh bạch.

Ở góc độ ngân hàng, việc đa dạng hóa sản phẩm tiết kiệm trên nền tảng số không chỉ giúp gia tăng tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn (CASA) - yếu tố quan trọng góp phần giảm chi phí vốn, nâng cao hiệu quả hoạt động mà còn tạo thêm điều kiện để ngân hàng tiếp tục giảm lãi suất, hỗ trợ doanh nghiệp và nền kinh tế.