Cứ mỗi độ xuân về khách thập phương lại nô nức tập trung đến TP Lạng Sơn cùng người dân nơi đây tham dự một lễ hội lớn nhất trong năm được tổ chức từ 22-27 tháng giêng - Lễ hội Tả Phủ - Kỳ Lừa.
Theo sử sách ghi lại đền Kỳ Cùng thờ quan Tuần Tranh thuộc nhà Trần là vị quan được Triều đình cử lên Lạng Sơn trấn ải biên thùy. Một lần đánh trận, quân của ông bị ốm đau và thương vong nhiều, sợ triều đình phạt nên ông đã nhảy xuống sông Kỳ Cùng tự vẫn.
Đến đời nhà Lê, khi Tả Đô đốc Hán quận công Thân Công Tài lên Lạng Sơn nhậm chức rồi biết được chuyện ấy, đã viết sớ tâu với vua để biện minh cho ông.
Tả đô đốc Hán quận công Thân Công Tài sinh năm 1620 xuất thân trong một gia đình quý tộc có học vấn cao, dòng dõi có nhiều người làm quan. Với tài đức vẹn toàn ông được Chúa Trịnh trọng dụng bổ nhiệm lên làm phó tướng đô đốc cùng với vũ quận Công Vi Đức Thắng trấn giữ biên thùy cach tân đất nước, mở rộng mối quan hệ giao thương với các nước láng giềng.
Từ một vùng đồi núi hoang vu, dân cư thưa thớt, ông là người huy động sức dân cho san đồi lập ấp và lập nên 7 phố phường trở thành điểm quần cư đa dân tộc, một cửa ngõ buôn bán sầm uất, tấp nập thu hút thương nhân miền xuôi miền ngược và nước bạn Trung Quốc đến kinh doanh; Tạo dựng trấn Lạng Sơn thành khu buôn bán khang trang sầm uất và ổn định với phố chợ Kỳ Lừa ngày nay.
Để tưởng nhớ công ơn ông, sau khi ông mất người dân lập đền Tả Phủ để thờ cúng ông. Hàng năm từ ngày 22-27 tháng giêng Lễ hội Tả Phủ - Kỳ Cùng được tổ chức để cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, cầu sức khỏe, cầu tài, cầu lộc, cầu cuộc sống ấm no hạnh phúc.
Tương truyền rằng trước khi khai phá mở chợ, khu vực Kỳ Lừa thường hay ngập úng, lũ lụt, dân tình khốn khó. Khi dựng chợ, ông Thân Công Tài đến đền Kỳ Cùng cúng cầu xin thần Giao Long (Thủy thần) phù hộ nên không còn lũ lụt nữa, đời sống nhân dân ngày một ấm no, hạnh phúc.
Hàng năm vào đúng giờ Ngọ ngày 22 tháng giêng người dân địa phương mở hội rước kiệu cùng bát hương Quan Tuần Tranh từ đền Kỳ Cùng lên đền Tả Phủ tạ nghĩa và đến ngày 27 tháng giêng rước kiệu trở lại đền Kỳ Cùng. Trong ngày này tại đền Tả Phủ diễn ra lễ tranh đầu pháo. Nghi lễ này được tổ chức rất long trọng trước giờ rước kiệu.
Theo quan niệm dân gian, người nào tranh được đầu pháo và mang về nhà thờ cúng sẽ mang lại sức khỏe, tài lộc và may mắn cho gia đình trong năm. Kiệu được trang hoàng lộng lẫy, các đồng đăng, đồng tử cùng các vị bô lão trong trang phục chỉnh tề cùng đội múa sư tử dẫn đầu diễu qua các phố. Người dân và các doanh nghiệp đóng trên các tuyến đường có đoàn rước lễ đi qua thường dựng rạp, đặt đồ cúng lễ trước cửa nhà để tạ ơn, cầu tài, cầu lộc.
Điều đặc biệt hơn nữa là lễ hội năm 2019 đã được Lạng Sơn tổ chức chu đáo. Một hội chợ ẩm thực với nhiều món ăn đặc sắc địa phương, một cuộc thi quay lợn thịt với sự tham gia của tất cả các phường xã, doanh nghiệp với hàng trăm con lợn, du khách thập phương đến đây được ăn uống miễn phí.
Nét đặc sắc cùng truyền thống lịch sử của lễ hội Tả Phủ - Kỳ Lừa, Lạng Sơn đã được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch cấp bằng di sản Quốc gia.
Phóng viên báo DĐDN xin giới thiệu chùm ảnh lễ hội Tả Phủ - Kỳ Lừa cùng độc giả.