Đánh thuế giao dịch vàng: Bước đi cần thiết để minh bạch thị trường

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa kiến nghị nghiên cứu chính sách thuế đối với giao dịch vàng, nhằm bổ sung công cụ quản lý trong bối cảnh thị trường bước sang giai đoạn “mở” hơn với Nghị định 232/2025. Văn bản này đã chấm dứt cơ chế độc quyền vàng miếng, cho phép nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia nhập khẩu, sản xuất, phân phối, đồng thời yêu cầu lưu trữ, báo cáo dữ liệu để phục vụ quản lý.

Cùng với đó, phương án xây dựng sàn giao dịch vàng quốc gia hoặc đưa vàng vào sàn hàng hóa cũng đang được xem xét.

Theo NHNN, việc áp thuế với mua bán vàng là giải pháp cần thiết để tăng minh bạch, hạn chế đầu cơ và đảm bảo nguồn thu cho ngân sách. Đây cũng là thông lệ nhiều nước đã áp dụng, bởi vàng vừa là hàng hóa đặc biệt, vừa là kênh đầu tư phổ biến.

Từng nêu quan điểm ủng hộ đề xuất này, PGS TS Nguyễn Hữu Huân (Trường ĐH Kinh tế TPHCM) cho rằng, việc nghiên cứu đánh thuế giao dịch vàng là hợp lý trong bối cảnh thị trường mở cửa mạnh hơn. Theo ông Huân, vàng không chỉ là kênh tích trữ truyền thống mà còn là công cụ đầu tư, đầu cơ. Khi hành lang pháp lý được nới rộng theo Nghị định 232/2025, nhu cầu kiểm soát sẽ càng cấp thiết.

“Thiếu công cụ thuế, hoạt động đầu cơ khó kiểm soát, giá vàng dễ biến động bất thường. Đưa thuế vào sẽ giúp thị trường trong sạch hơn, hành vi đầu tư cũng bền vững hơn”, ông Huân phân tích.

PGS, TS Nguyễn Hữu Huân đồng thời lưu ý rằng, mức thuế cần được thiết kế hợp lý, ở mức thấp và thu trực tiếp tại các điểm giao dịch chính thức. “Một sắc thuế mỏng, thu tự động sẽ vừa tăng nguồn thu, vừa hạn chế đầu cơ mà không tạo gánh nặng cho người dân có nhu cầu tích trữ chính đáng” - PGS, TS Nguyễn Hữu Huân nhấn mạnh.

Cũng chia sẻ với Diễn đàn Doanh nghiệp về nội dung này, luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts đánh giá, việc nghiên cứu thuế vàng là bước đi đúng đắn. Theo luật sư, vàng vừa là phương tiện tích trữ, vừa là công cụ đầu tư ngắn hạn, nên nếu thiếu công cụ quản lý tài chính, thị trường dễ bị đầu cơ, thao túng. “Áp thuế là cách tạo rào cản hợp lý với hành vi đầu cơ, đồng thời vẫn bảo đảm quyền tích trữ chính đáng của người dân”, bà Nhung nói.

Theo luật sư Nhung, chính sách cần phân tầng rõ ràng. Giao dịch lướt sóng phải chịu chi phí cao hơn, trong khi giao dịch nhỏ phục vụ tiết kiệm dân dụng nên được miễn hoặc áp mức rất thấp. “Chính sách phải công bằng, ai đầu cơ thì phải chia sẻ chi phí xã hội, còn người dân tích trữ hợp pháp thì không bị ảnh hưởng”, luật sư phân tích.

Theo luật sư, thuế chỉ hiệu quả khi đi cùng hạ tầng quản lý đồng bộ. Việc thành lập sàn giao dịch vàng quốc gia hoặc đưa vàng vào sàn hàng hóa sẽ là nền tảng để thu nộp minh bạch, tự động. “Khi giao dịch lớn được khớp lệnh qua sàn và kết nối trực tiếp với cơ quan thuế, việc quản lý sẽ gọn nhẹ, chi phí hành chính giảm, đồng thời ngăn chặn hiệu quả giao dịch ngoài luồng”, bà Nhung nói.

Về căn cứ tính thuế, luật sư Nhung cho rằng có thể áp mức thấp trên từng giao dịch, hoặc thuế trên phần lợi nhuận ròng, đi kèm ngưỡng miễn cho giao dịch nhỏ. Như vậy, chính sách vừa đạt mục tiêu quản lý, vừa duy trì niềm tin xã hội. “Thuế không nhằm tận thu mà để làm trong sạch thị trường. Nếu áp dụng hợp lý, sẽ góp phần ổn định giá, thu hẹp chênh lệch trong, ngoài nước và khuyến khích người dân tham gia hệ thống chính thức”, luật sư Nhung khẳng định.

Một yếu tố khác là lộ trình triển khai, luật sư Lê Thị Nhung cho rằng, cần công khai dự thảo để lấy ý kiến xã hội, chuẩn bị hạ tầng dữ liệu rồi áp dụng thí điểm phạm vi hẹp, sau đó mới mở rộng toàn thị trường. “Chính sách phải đi từng bước, có đánh giá tác động, mới đạt mục tiêu minh bạch mà không gây sốc cho người dân”, nữ luật sư nêu quan điểm.