Dệt may bước vào giai đoạn chuyển mình chiến lược

Đằng sau những con số xuất khẩu ấn tượng là một chiến lược dài hạn với tầm nhìn xa, được dẫn dắt bởi các hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp. Để hiểu rõ hơn về những bước đi này, Diễn đàn Doanh nghiệp đã có cuộc trò chuyện với ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS).

- Thưa ông, với kim ngạch xuất khẩu ấn tượng đạt khoảng 34,7 tỷ USD trong 9 tháng đầu năm 2025, tăng 7,7% so với cùng kỳ, ông đánh giá thế nào về tác động của các biện pháp thuế quan từ Mỹ, và VITAS có chiến lược cụ thể nào để duy trì vị thế tại thị trường này?

Thành tích 9 tháng qua là một nỗ lực rất lớn, thể hiện sự đột phá của toàn ngành. Tăng trưởng này dựa trên ba trụ cột chính mà VITAS đã thúc đẩy: đa dạng hóa thị trường, đối tác khách hàng và mặt hàng sản xuất. Trong bối cảnh quan hệ chính trị giữa các nước lớn như Mỹ và Trung Quốc vẫn căng thẳng, dẫn đến nhiều rào cản thương mại, chúng tôi đã vượt qua bằng cách thích ứng linh hoạt. Các biện pháp thuế quan từ Mỹ đã gián đoạn chuỗi cung ứng ở một số khâu then chốt, giảm xuất khẩu sợi sang Trung Quốc và làm đơn hàng trở nên ngắn hạn, thiếu ổn định.

Tuy nhiên, cộng đồng doanh nghiệp dệt may Việt Nam đã tự vượt qua chính mình bằng tư duy chiến lược, mở rộng sang 138 thị trường toàn cầu, với các thị trường trọng điểm vẫn là chủ lực. Tôi tin rằng năm 2025 sẽ kết thúc khả quan, đạt mục tiêu đề ra, nhờ sự kiên trì này.

- Trong bối cảnh ngành đang đối mặt với áp lực về vốn và công nghệ xanh, xin ông cho biết những giải pháp cụ thể mà VITAS đang thúc đẩy để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi, đặc biệt là trong việc giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu?

Ngành dệt may Việt Nam đang đối mặt với năm vấn đề lớn trong chuyển đổi xanh. Đầu tiên, định hướng chiến lược của Đảng, Nhà nước và Chính phủ đã ký kết 22 hiệp định tự do thương mại thế hệ mới, với 16 hiệp định đã hiệu lực, tạo trụ cột cho đa dạng hóa thị trường. Thứ hai, cộng đồng doanh nghiệp đã xây dựng ba trụ cột: đa dạng hóa thị trường, khách hàng và sản xuất. Thứ ba, chuyển đổi xanh là xu thế tất yếu, đặc biệt khi châu Âu áp dụng tiêu chuẩn kép cho sản phẩm nhập khẩu.

Để vượt qua, chúng tôi thúc đẩy đầu tư hạ tầng đạt chuẩn quốc tế, chuyển sang năng lượng tái tạo như mặt trời và áp mái, thay thế nồi hơi đốt than, dầu bằng điện hoặc nhiên liệu thân thiện môi trường. Chúng tôi cũng nhấn mạnh tiết kiệm năng lượng, nước, giảm khí thải nhà kính và cải thiện môi trường làm việc cho lao động. Cuối cùng, phải có tầm nhìn dài hạn, đầu tư chiến lược để duy trì niềm tin từ nhãn hàng, đảm bảo tăng trưởng bền vững trong 9 tháng qua và xa hơn.

- Dệt may Việt Nam đã thoát khỏi hình ảnh gia công đơn thuần, nhưng chuỗi cung ứng vẫn là thách thức lớn, thưa ông?

Tôi cho rằng, khái niệm gia công thuần túy đang giảm dần. Các nhãn hàng quốc tế đã thay đổi cách mua, không còn cung cấp nguyên liệu mà yêu cầu doanh nghiệp Việt chuyển sang mô hình FOB, OBM, ODM, thậm chí B2C tại kho nhập khẩu. Điều này thúc đẩy chúng tôi nâng cao giá trị sản phẩm.

Về chuỗi cung ứng, VITAS đã kêu gọi đầu tư vào các khâu thiếu hụt, nâng tỷ lệ nội địa hóa lên hơn 50%, với thặng dư thương mại đạt 18 tỷ USD trong 9 tháng. Cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung đã thúc đẩy các dự án đầu tư nội địa, đặc biệt dệt nhuộm, và thu hút FDI. Nhờ đó, chúng tôi tận dụng EVFTA, CPTPP để giảm thiếu hụt cung ứng, tăng hiệu quả đến năm 2030. Tầm nhìn đến 2035-2045, lợi ích từ FTA sẽ rõ nét hơn, giúp đa dạng hóa thị trường và nâng giá trị sản phẩm lên mức trung bình cao.

- Với dự báo xuất khẩu cả năm có thể đạt 47-48 tỷ USD, ông nhìn nhận những rủi ro tiềm ẩn từ biến động toàn cầu như thế nào, và VITAS đang chuẩn bị ra sao để bảo vệ việc làm cho hàng triệu lao động trong ngành?

Tôi nghĩ mục tiêu 47–48 tỷ USD là khó khả thi trong điều kiện hiện nay. Dựa trên diễn biến thị trường, khả năng thực tế cho năm nay nhiều khả năng ở mức 35,5–36 tỷ USD. Sức mua toàn cầu đang có dấu hiệu co lại và quan hệ chính trị giữa các nền kinh tế lớn còn nhiều bất ổn, đó là rủi ro lớn cho tăng trưởng xuất khẩu.

Để bảo vệ việc làm, VITAS tập trung vào ba nhóm giải pháp: duy trì đa dạng hóa thị trường, đối tác và sản phẩm để giảm rủi ro tập trung; thúc đẩy liên kết chuỗi, chia sẻ công nghệ, quản trị và kinh nghiệm giữa các doanh nghiệp để nâng cao năng lực cạnh tranh chung; và kêu gọi đầu tư vào khâu cung ứng nội địa, gia tăng nội địa hóa để giảm phụ thuộc nhập khẩu. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp trong ngành cũng chủ động nâng cấp công nghệ - tự động hóa, ứng dụng AI trong quản trị sản xuất - và phát triển nguồn nhân lực để thích ứng với yêu cầu mới.

Quan trọng hơn, VITAS kêu gọi các doanh nghiệp cùng tham gia mô hình liên kết chuỗi, chia sẻ thông tin đơn hàng, công nghệ và nguồn cung, nhằm gia tăng khả năng thích ứng và cùng nhau phát triển.

- Trân trọng cảm ơn ông!