Doanh nghiệp FDI “hững hờ” với việc công khai cấu trúc doanh nghiệp

Theo Báo cáo đánh giá thực tiễn công bố thông tin của doanh nghiệp (TRAC Việt Nam 2018) do Tổ chức Hướng tới minh bạch (TT) - cơ quan đầu mối quốc gia của Tổ chức Minh bạch quốc tế (TI) tại Việt Nam vừa công bố, dẫn đầu trong bảng chỉ số minh bạch cấu trúc và tỷ lệ sở hữu của doanh nghiệp là các công ty niêm yết (PLCs) với điểm trung bình 88%, tiếp theo là nhóm các doanh nghiệp nhà nước (SOEs) đạt 60%, các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDIs) đứng sau cùng với điểm trung bình chỉ đạt 32%.

Cụ thể, ở khía cạnh này nhóm các công ty niêm yết đạt kết quả rất đáng khích lệ với 10 trong số 15 công ty đạt điểm 100%. Các công ty còn lại đều đạt điểm trên trung bình, ngoại trừ một công ty duy nhất là Công ty Trường Hải với số điểm 38%.

Các doanh nghiệp nhà nước thể hiện tương đối tốt ở tiêu chí đánh giá này. Agribank, MobiFone, Vinataba, SJC và Tập đoàn công nghiệp Cao su Việt Nam (VRG) đều đạt điểm tối đa 100%. Trong nhóm thấp điểm, Saigon Petro và Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn thấp điểm với kết quả ở mức 25%, chỉ đạt 10%, Tập đoàn Viễn thông Quân đội Viettel đứng cuối bảng.

Trong khi đó, nhóm các doanh nghiệp FDI đạt kết quả đáng thất vọng ở khía cạnh này, đặc biệt chỉ có 2 trong số 15 doanh nghiệp phản hồi về kết quả sơ bộ. Panasonic Vietnam và Greenfeed Vietnam là ngoại lệ với số điểm 75%. Big C, Zuellig Pharma Vietnam và Olam Vietnam có số điểm 0%.

Cũng theo TRAC Vietnam 2018, phần lớn công ty con của các tập đoàn đa quốc gia hoạt động tại Việt Nam không thành lập công ty con cấp hai, cả ở trong và ngoài nước. Tuy nhiên kết quả tìm kiếm lại cho thấy một số doanh nghiệp nước ngoài có sở hữu công ty con cấp hai và hoạt động tại Việt Nam và nước ngoài. 

Sự thiếu minh bạch trong lĩnh vực này là vấn đề, làm hạn chế khả năng nắm bắt tình hình của các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài có hoạt động tại Việt Nam. Trong khi đó, đây lại là một quy định theo pháp luật, vì vậy, việc nhiều doanh nghiệp đạt điểm số thấp đang đặt ra câu hỏi về hiệu quả thực thi quy định và biện pháp trừng phạt đối với các doanh nghiệp không tuân thủ.

Cũng theo TRAC Việt Nam 2018, việc công khai thông tin về cấu trúc và tỷ lệ sở hữu của doanh nghiệp và giao dịch với các bên liên quan là một trong những nguyên tắc của quản trị doanh nghiệp hiệu quả. Điều này làm bộc lộ các mối liên hệ giữa các công ty và giúp phát hiện các dòng tài chính bất hợp pháp, từ đó giảm cơ hội tham nhũng và các vi phạm tài chính khác.

Những kết quả trên cho thấy rõ sự cần thiết phải đưa ra các quy định pháp lý về công khai minh bạch cũng như các hạn chế của việc công bố thông tin tự nguyện. Việt Nam đã áp dụng các quy định về công khai thông tin đối với các doanh nghiệp, chẳng hạn như thông tin về cấu trúc và tỷ lệ sở hữu, công ty con. 

Những quy định này được vận hành tốt ở hai nhóm doanh nghiệp các công ty niêm yết và các doanh nghiệp nhà nước dẫn đến các thực hành tốt về minh bạch trong cấu trúc và tỷ lệ sở hữu doanh nghiệp. Trong khi đó, các công ty đa quốc gia lớn có xu hướng bỏ qua việc công khai thông tin về các công ty con ở nước ngoài do đây không phải là yêu cầu bắt buộc. Sự thiếu hụt thông tin này làm hạn chế khả năng giám sát của các bên liên quan tại các quốc gia nơi các công ty con này hoạt động.