Doanh nghiệp xây dựng có thể được miễn giảm trách nhiệm do "bất khả kháng"

LTS: Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) vừa có báo cáo và khẩn thiết kiến nghị Chính phủ một số giải pháp cấp bách nhằm tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp xây dựng, trong đó đề nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Xây dựng hướng dẫn việc áp dụng quy định về điều kiện bất khả kháng đối với các hợp đồng giao nhận thầu.

Vận dụng công cụ pháp lý

Hiện nay có hai loại công cụ pháp lý cơ bản, thứ nhất là các luật pháp hiện hành: Luật do Quốc hội ban hành, Nghị định, Thông tư của Chính phủ, Thông tư của các Bộ, Ngành, Chính quyền địa phương. Thứ hai, là các quy định của Luật pháp về quan hệ kinh doanh, giao dịch về Dân sự, Thương mại, cũng như nhiều lĩnh vực khác giữa các doanh nghiệp, các thương nhân với nhau.

Toàn bộ những hệ thống công cụ pháp lý trên có tác động rất mạnh mẽ đến việc phòng chống dịch bệnh hiện nay. Nó là hành lang pháp lý và cũng là những định hướng, yêu cầu quan trọng đối với từng công nhân, doanh nghiệp hay cơ quan nhà nước đều phải tuân thủ hay chấp hành quy trình này.

Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 như hiện nay sẽ có những trường hợp một trong các bên sẽ không thể thực hiện được đúng nghĩa vụ của mình như đã thỏa thuận trong hợp đồng chẳng hạn như khi xảy ra những tình hình khẩn cấp như dịch bệnh nghiêm trọng trên diện rộng và có tính nguy hiểm cao. Khi đó, ngoài những công cụ pháp lý trên Nhà nước sẽ ngay lập tức sẽ ban hành quyết định, chỉ thị, chủ trương mang tính cấp thời.

Điều này sẽ tác động đến quan hệ dân sự, quan hệ lao động, thương mại.... Ví dụ trong các quan hệ về thương mại, việc ngăn cấm/hạn chế các phương tiện giao thông, đặc biệt là hàng không, hàng hải hay việc siết chặt các cửa khẩu sẽ ảnh hưởng rất lớn đến các thương nhân. Hàng hóa đã ký hợp đồng xuất/nhập khẩu vào thời gian nhất định, nhưng vì những lệnh cấm ấy khiến hoạt động này không được tiến hành.

Trong giao dịch dân sự về du lịch cũng vậy, trong các hợp đồng du lịch, vì có những quy định cấp thời nhưng hết sức cần thiết của nhà nước nên hoạt động du lịch bị gián đoạn, bỏ dở hoặc đình trệ vô thời hạn.

Bên cạnh đó, những nghị định, quyết định của chính quyền những nước khác cũng ảnh hưởng đến Việt Nam rất nhiều.

Thực tế cho thấy, liên quan đến vấn đề này, Luật pháp Việt Nam đã có những dự liệu. Tại Điều 351 Bộ luật Dân sự Việt Nam đã đề cập đến vấn đề miễn trách trong trường hợp xảy ra những sự kiện bất khả kháng khi đáp ứng đủ ba yếu tố: yếu tố khách quan, không lường trước được và không thể khắc phục được.

Những sự kiện bất khả kháng sẽ ảnh hưởng đến việc thực hiện hợp đồng. Nói cách khác, nó làm cho một bên hay các bên vi phạm hợp đồng đã ký. Trong những trường hợp đó, doanh nghiệp có thể được xem xét để miễn giảm trách nhiệm. Sự miễn giảm này tùy thuộc vào thỏa thuận của các bên. Bên cạnh đó, Điều 294 Luật Thương mại Việt Nam cũng đề cập đến vấn đề miễn trách nhiệm.

Tuy nhiên khi đi vào giao dịch cụ thể, Luật sư sẽ giúp các bên thương lượng. Trong trường hợp mâu thuẫn không thể giải quyết bằng thương lượng thì các cơ quan Tòa án, Trọng tài thương mại sẽ có trách nhiệm cùng với các bên thương lượng, giải quyết hoặc ra bản án/phán quyết để giải quyết hậu quả.

Những lưu ý khi giao kết hợp đồng

Để có thể hạn chế tối đa những rủi ro có thể phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng các doanh nghiệp, nhất là những doanh nghiệp nhà thầu xây dựng có thể lưu ý một số điểm như sau:

Thứ nhất, khi ký hợp đồng, các doanh nghiệp nên có những chuyên gia để giúp dự liệu trước những tình huống có thể phát sinh. Trong hợp đồng phải có các quy định rõ ràng về trách nhiệm của các bên khi có sự kiện bất khả kháng xảy ra. Điều khoản này phải phù hợp với Pháp luật Việt Nam hoặc của một nước thứ ba nào đó nếu các bên có thỏa thuận chọn luật áp dụng, cần phải xem xét kỹ lưỡng để tránh điều khoản này bị vô hiệu.

Thứ hai, ngoài điều khoản về sự kiện bất khả kháng, trong ký kết Hợp đồng, các bên cũng nên dự liệu những thỏa thuận khác. Cho dù nó không phải là sự kiện bất khả kháng nhưng nó có thể cho phép khi có sự cố xảy ra một trong các bên có thể áp dụng điều khoản này để được miễn giảm trách nhiệm.

Thứ ba, cần phải tính đến và thường xuyên xuất hiện trong các hợp đồng như một điều khoản bắt buộc là quy định về giải quyết tranh chấp. Khi có tranh chấp, các bên phải chọn cơ quan tố tụng.

Hiện nay phương thức tố tụng bằng Trọng tài thương mại, nhất là trong quan hệ quốc tế rất phù hợp và phổ biến, đem lại những thuận tiện nhất định về mặt thời gian, phương thức, địa điểm cho các bên, đặc biệt là các bên trong giao dịch thương mại quốc tế - giao dịch đang rất phổ biến trong thời kỳ Việt Nam hội nhập như hiện nay.