Hà Nội: Khoa học và công nghệ tạo động lực tăng trưởng kinh tế

KIM DUNG - VŨ PHƯỜNG• 14/06/2024 14:34

Hoạt động KH&CN trên địa bàn TP Hà Nội những năm qua đã phát triển đúng định hướng, bám sát những yêu cầu thực tiễn và từng bước khẳng định vai trò động lực trong phát triển KT-XH Thành phố.

>>> Hà Nội đứng đầu chỉ số Đổi mới sáng tạo (PII) cấp địa phương

Khoa học và Công nghệ (KH&CN) ngày càng có vai trò quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước và trở thành động lực then chốt trong tiến trình đổi mới và phát triển. Những thành tựu KH&CN trên tất cả các lĩnh vực ngày càng được quan tâm, nghiên cứu, ứng dụng và phổ biến sâu rộng trong thực tiễn, tác động tích cực đến phát triển kinh tế - xã hội, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống, nâng cao dân trí cho người dân.

Diễn đàn Doanh nghiệp có buổi trò chuyện với ông Nguyễn Hồng Sơn – Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP Hà Nội xung quanh vấn đề này.

Giám đốc Sở KH&CN TP Hà Nội Nguyễn Hồng Sơn (đứng giữa) được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba vào tháng 01/2024

- Xin ông cho biết những dấu ấn nổi bật của ngành KH&CN Hà Nội trong thời gian vừa qua

Với tinh thần “Kỷ cương, trách nhiệm, hành động, sáng tạo, phát triển”, trong năm 2023, ngành KH&CN Hà Nội đã triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp và đạt được nhiều kết quả nổi bật, góp phần thiết thực phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô. Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đóng góp ngày càng hiệu quả vào việc nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế, cải thiện đời sống người dân trên địa bàn Thành phố.

Trong công tác tham mưu, đề xuất nhóm chính sách về “Huy động, sử dụng, phát triển tiềm lực khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo” phục vụ dự án xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi), chúng tôi đã đề xuất những cơ chế, chính sách mới, đột phá như: Quy định biện pháp ưu đãi, hỗ trợ đặc thù trong thu hút, sử dụng các chuyên gia, nhà khoa học giỏi; khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia ươm tạo, đổi mới công nghệ, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Thủ đô; được áp dụng chính sách chuyển giao không bồi hoàn tài sản hình thành từ nhiệm vụ khoa học và công nghệ do thành phố thực hiện; áp dụng các cơ chế thử nghiệm có kiểm soát để thúc đẩy phát triển công nghệ mới, đổi mới sáng tạo ở Thủ đô. Sở đã tham mưu Thành ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Hà Nội tổ chức thành công Hội nghị gặp mặt chuyên gia, nhà khoa học nhân dịp kỷ niệm Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam 18/5 năm 2024.

Thành phố đã tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp đầu tư đổi mới công nghệ, nâng cao sức cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập, góp phần phát triển kinh tế Thủ đô nhanh và bền vững. Đến nay Hà Nội đang dẫn đầu toàn quốc với 165/800 doanh nghiệp khoa học và công nghệ của cả nước (chiếm 21 %). Trong đó, các doanh nghiệp KH&CN hình thành từ các kết quả là phần mềm, chương trình máy tính chiếm tỷ lệ lớn nhất (52,5%); sáng chế, giải pháp hữu ích, kiểu dáng công nghiệp đã được bảo hộ chiếm 26,5%; nhiệm vụ khoa học và công nghệ không sử dụng ngân sách nhà nước chiếm 7,2%...

Hà Nội đang là địa phương đi đầu cả nước trong việc hỗ trợ, phát triển doanh nghiệp khoa học và công nghệ

Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội đã từng bước đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhiệm vụ khoa học và công nghệ, nghiên cứu khoa học; tăng cường đặt hàng nghiên cứu giải quyết các vấn đề của thành phố; tổ chức các Hội đồng tư vấn khoa học và công nghệ chuyên ngành để tuyển chọn các nhiệm vụ khoa học và công nghệ thực hiện năm 2023, thành lập các hội đồng tư vấn tuyển chọn nhiệm vụ khoa học và công nghệ năm 2023 đối với 68 nhiệm vụ đăng ký. Năm 2023, số lượng sáng kiến được công nhận cấp thành phố tăng gấp 3 lần so với năm 2021, với 1.438 sáng kiến.

Điểm nổi bật nữa của ngành KH&CN Hà Nội đó là, Hà Nội dẫn đầu cả nước về Chỉ số Đổi mới sáng tạo (PII) năm 2023. Đây là lần đầu tiên Chỉ số này được công bố bởi Học viện Khoa học Công nghệ và Đổi mới Sáng tạo, Bộ KH&CN. Bộ chỉ số cung cấp căn cứ khoa học và các minh chứng về điểm mạnh, điểm yếu, về các yếu tố tiềm năng và các điều kiện cần thiết để phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của từng địa phương.

Theo kết quả tính toán PII năm 2023, Hà Nội có điểm số cao nhất, đạt 62,86 điểm, đứng đầu ở cả xếp hạng đầu ra và đầu vào đổi mới sáng tạo nhờ dẫn đầu 14/52 chỉ số thành phần.

Đạt được kết quả này là do Hà Nội là địa phương có tỷ lệ đầu tư cho nhân lực, chi phí cho nghiên cứu phát triển, số lượng tổ chức khoa học công nghệ, doanh nghiệp hoạt động nghiên cứu phát triển cao. Cùng với đó, Hà Nội cũng có tỷ lệ doanh nghiệp hoạt động đổi mới sáng tạo và các đầu ra về tài sản trí tuệ như sáng chế, giải pháp hữu ích… đều dẫn đầu trên quy mô cả nước.

Các hoạt động quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ, an toàn bức xạ - hạt nhân, tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng tiếp tục được chú trọng thực hiện và đem lại kết quả tốt. Hoạt động triển khai và hỗ trợ áp dụng hệ thống quản lý chất lượng ISO trong cơ quan hành chính nhà nước và các doanh nghiệp được đẩy mạnh.

Giám đốc Sở KH&CN Hà Nội – Nguyễn Hồng Sơn tham quan gian hàng tại Triển lãm kết quả phát triển tài sản trí tuệ Hà Nội năm 2023

- Những thành tựu này có tác động như thế nào đối với các mục tiêu phát triển KT-XH trên địa bàn Thành phố, đưa những nghiên cứu đến gần hơn với cuộc sống, thưa ông?

Bằng tinh thần lao động sáng tạo, ngành KH&CN Hà Nội đã bám sát mục tiêu phát triển, ghi dấu ấn quan trọng, đóng góp vào sự phát triển KT-XH của Thành phố. Các đề tài, dự án đã góp phần nâng cao chất lượng tăng trưởng và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Tỷ trọng tăng năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng kinh tế của Thành phố giai đoạn 2016 - 2020 trung bình đạt 49,24%, năm 2021 là 42,53%, năm 2022 là 62,78%. Dự báo mức đóng góp của yếu tố năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng GRDP của Thành phố Hà Nội năm 2023 sẽ là 62,86%, năm 2025 sẽ là 64,13%.

Thời gian qua, bằng những giải pháp khác nhau, ngành KH&CN đã tăng cường ứng dụng các kết quả nghiên cứu KH&CN vào thực tiễn. Đã có trên 90% đề tài và 100% dự án sản xuất thử nghiệm sau khi nghiệm thu đã được ứng dụng ngay vào thực tiễn với các mức độ và quy mô khác nhau, đem lại hiệu quả tốt trong các lĩnh vực.

Các nhiệm vụ được triển khai theo 9 Chương trình KH&CN cấp Thành phố đều có địa chỉ ứng dụng cụ thể. Điển hình như: Chương trình “Nghiên cứu khoa học và công nghệ phục vụ xây dựng hệ thống chính trị, an ninh, quốc phòng Thủ đô” đã cung cấp các luận cứ khoa học cho việc lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức triển khai các chủ trương, chính sách của Thành phố góp phần đảm bảo an ninh tư tưởng trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0.

Hay như Chương trình “Nghiên cứu khoa học và công nghệ phục vụ phát triển bền vững kinh tế Thủ đô trong bối cảnh hội nhập quốc tế”, đã đề xuất giải pháp, cơ chế chính sách về đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại kinh tế Thủ đô dựa trên ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

>>> 10 sự kiện khoa học và công nghệ nổi bật năm 2023

>>> Nâng tầm Việt Nam

Cùng với đó, Chương trình “Nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ phục vụ phát triển công nghiệp Thành phố Hà Nội” đã nghiên cứu, chế tạo thành công nhiều sản phẩm công nghiệp với tỷ lệ nội địa hóa cao góp phần chủ động nguồn cung trong nước, giảm giá thành sản phẩm nhập khẩu cùng loại, như Vải dệt kim có hiệu ứng màu Melange thời trang; Mũ bảo hiểm chuyên dụng chống cháy; Vật liệu compound chống cháy không chứa halogen trên cơ sở polyolefin dùng cho ngành điện dân dụng.

Ngoài ra, còn có các công trình nghiên cứu khoa học về các lĩnh vực nông nghiệp, kinh tế nông thôn, xây dựng nông thôn mới; quy hoạch, quản lý xây dựng và phát triển đô thị, bảo vệ môi trường; văn hóa - xã hội; y tế; giáo dục đào tạo,... đã góp phần xây dựng một Hà Nội văn minh, hiện đại, phát triển toàn diện trên cơ sở ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ.

Hà Nội đẩy mạnh ứng dụng KH&CN vào sản xuất nông nghiệp (Trong ảnh: sản xuất nấm quy mô công nghiệp tại Công ty TNHH Xuất nhập khẩu KINOKO Thanh Cao, huyện Mỹ Đức)

- Có ý kiến cho rằng, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo đang làm thay đổi cả nền kinh tế, là cơ hội để các địa phương bứt phá đi lên. Với Hà Nội, Thành phố đã đầu tư những gì cho hoạt động đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, thưa ông?

Có thể thấy rằng, những thành tựu của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mà hạt nhân là quá trình chuyển đổi số đang làm thay đổi mạnh mẽ cả thế giới mà chúng ta đang sống. Chuyển đổi số đã mang đến một xã hội dân chủ và bình đẳng hơn; giúp đẩy nhanh xây dựng mô hình nhà nước kiến tạo và nền hành chính công hiệu quả, phục vụ người dân, doanh nghiệp ngày càng tốt hơn.

Hà Nội luôn tiên phong trong việc triển khai các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Các hoạt động đổi mới sáng tạo có hàm lượng tri thức cao đã tạo động lực mạnh mẽ và hình thành làn sóng phát triển mới cho kinh tế - xã hội của thành phố nói riêng và cả khu vực nói chung. Vì vậy, việc tạo ra khung thể chế, pháp lý sẽ giúp các hoạt động đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số “đi đúng hướng”, thiết thực, hiệu quả.

Thời gian qua, Hà Nội đã ban hành và triển khai nhiều Chương trình, Đề án, Kế hoạch thực hiện về phát triển KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nhằm xây dựng thành phố Hà Nội thông minh, hiện đại. Ngoài ra, Thành phố đã tổ chức một số sự kiện về chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo như Triển lãm Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo Hà Nội năm 2022; Ngày hội Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Vùng Thủ đô (Techfest Hanoi 2023); Dự kiến tới đây sẽ phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức sự kiện Kết nối công nghệ và Đổi mới sáng tạo Quốc gia năm 2024 (Techconnect and Innovation Vietnam 2024).

Đáng chú ý, ngày 10/10/2023, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1168/QĐ-TTg về việc chuyển giao Khu công nghệ cao Hòa Lạc và Ban Quản lý Khu công nghệ cao Hòa Lạc từ Bộ Khoa học và Công nghệ về UBND thành phố Hà Nội quản lý. Đây là dấu mốc quan trọng trong quá trình phát triển của Khu Công nghệ cao Hòa Lạc, nhằm cụ thể hóa chủ trương của Đảng về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô Hà Nội.

Trong dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) đang được hoàn thiện để trình Quốc hội thông qua, đã có quy định về chính sách huy động, sử dụng và phát triển tiềm lực khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số nhằm thể chế hoá chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; khắc phục các bất cập thực tiễn, xây dựng, hoàn thiện thể chế phát triển KH&CN và đổi mới sáng tạo của Thủ đô, hướng tới mục tiêu xây dựng Thủ đô Hà Nội trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao và phát triển công nghệ hàng đầu của cả nước, tiến tới là trung tâm KH&CN, đổi mới sáng tạo của khu vực Đông Nam Á.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Các mục tiêu Hà Nội đặt ra đến cuối giai đoạn 2021-2025:

- Tốc độ tăng năng suất lao động đạt từ 7,0% - 7,5%.

- Tỷ lệ sản phẩm nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trên tổng sản phẩm nông nghiệp trên 70%.

- Tỷ trọng kinh tế số chiếm khoảng 30% GRDP.

- Doanh nghiệp có hoạt động đổi mới sáng tạo đạt trên 50%.

- Tỷ lệ sản phẩm gắn với Chương trình mỗi xã một sản phẩm (Chương trình OCOP) được hỗ trợ đăng ký bảo hộ, quản lý và phát triển tài sản trí tuệ, kiểm soát nguồn gốc và chất lượng sau khi được bảo hộ tối thiểu 40%.