Tại Hải Phòng, nhiều dự án trọng điểm, bao gồm các khu xử lý chất thải, khu đô thị và cụm công nghiệp, vẫn chưa hoàn thành việc lắp đặt trạm quan trắc môi trường tự động theo quy định.
Thực trạng này đang gây ra những khó khăn lớn cho công tác giám sát môi trường và xử lý kịp thời các sự cố ô nhiễm, tiềm ẩn nguy cơ cho sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái.
Khoảng trống đáng báo động
Theo báo cáo tổng hợp, toàn thành phố đã có 86 cơ sở lắp đặt tổng cộng 95 trạm quan trắc nước thải tự động và 101 trạm khí thải tự động. Tuy nhiên, vẫn tồn tại một "khoảng trống" lớn về tuân thủ. Cụ thể, có 4 cơ sở đã đi vào hoạt động nhưng vẫn chưa lắp đặt 9 trạm quan trắc nước thải bắt buộc. Đáng chú ý hơn, 5 đơn vị đang triển khai đầu tư hạ tầng khu đô thị và cụm công nghiệp cũng chưa lắp đặt 5 trạm quan trắc khí thải theo đúng yêu cầu pháp luật.
Danh sách các đơn vị đã hoạt động nhưng chưa lắp đặt trạm quan trắc nước thải bao gồm Ban Quản lý dự án đặc khu Cát Hải (với 2 trạm tại Nhà máy xử lý nước thải Tùng Dinh 1 và Tùng Dinh 2), Công ty TNHH Agape Việt Nam (1 trạm), Công ty CP Quản lý công trình đô thị Hải Dương (4 trạm) và Công ty CP Môi trường APT - Seraphin Hải Dương (2 trạm).
Trong số các đơn vị này, tình trạng tại các nhà máy xử lý chất thải đang là mối lo ngại. Nhà máy xử lý rác thải tại xã Lai Khê (trước đây là Việt Hồng), do Công ty CP Quản lý công trình đô thị Hải Dương quản lý, với công suất 240 tấn/ngày, chưa lắp đặt 4 trạm quan trắc nước thải tự động, trong khi khu tập kết rác thải và bãi chứa xỉ lại nằm sát sông Rạng, khu vực sản xuất nông nghiệp của địa phương. Tương tự, Nhà máy xử lý rác thải sinh hoạt sử dụng vốn ODA Tây Ban Nha (tại xã Lai Khê), do Công ty CP Môi trường APT Seraphin Hải Dương vận hành, cũng chưa lắp đặt 2 trạm quan trắc nước thải bắt buộc.
Đặc biệt, tại khu vực Cát Bà, hai Nhà máy xử lý nước thải Tùng Dinh 1 và Tùng Dinh 2 đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ hệ sinh thái đa dạng của Quần đảo Cát Bà – khu du lịch sinh thái cấp quốc gia nhưng vẫn chưa được lắp đặt trạm quan trắc nước thải tự động trước khi xả ra biển.
Ngoài ra, các dự án khu đô thị và cụm công nghiệp quy mô lớn cũng có sai phạm. Dự án Khu đô thị ven sông Lạch Tray (Waterfront City) của Công ty TNHH Agape Việt Nam, dù đã hoạt động từ năm 2016, đến nay vẫn chưa có trạm quan trắc nước thải tự động. Tương tự, dự án cụm công nghiệp Dũng Tiến – Giang Biên (nay là xã Vĩnh Thuận) triển khai từ năm 2023, do Công ty Cổ phần Công nghiệp Dũng Tiến làm chủ đầu tư, chưa lắp đặt trạm quan trắc khí thải tự động.
Việc chậm trễ lắp đặt trạm quan trắc tự động của các dự án tại Hải Phòng đã vi phạm rõ ràng Luật Bảo vệ môi trường và Nghị định 08/2022/NĐ-CP, vốn quy định các cơ sở có lưu lượng xả thải lớn hoặc nguy cơ gây ô nhiễm cao phải lắp đặt các trạm này để truyền dữ liệu trực tiếp và liên tục về Sở Nông nghiệp và Môi trường.
Yêu cầu khẩn trương chấn chỉnh
Có thể thấy, cơ chế quan trắc tự động đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ môi trường, nhằm bảo đảm cơ quan chức năng và chủ nguồn thải có thể xử lý nhanh chóng các sự cố môi trường thông qua việc giám sát và cảnh báo tự động khi các chỉ số vượt ngưỡng cho phép. Tình trạng thiếu vắng trạm quan trắc tự động tại các cơ sở này không chỉ là sự thiếu tuân thủ luật pháp mà còn là nguy cơ tiềm ẩn cho môi trường. Việc không có dữ liệu quan trắc liên tục khiến cơ quan chức năng gần như "mù mờ" trong việc kiểm soát chất lượng xả thải và phản ứng khẩn cấp với các sự cố.
Theo đó, UBND TP Hải Phòng cho biết, sẽ tiếp tục kiên quyết yêu cầu các đơn vị chậm triển khai khẩn trương hoàn thành việc lắp đặt. Động thái này nhằm bảo đảm tất cả các nguồn thải lớn đều được kiểm soát, từ đó tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về bảo vệ môi trường và hạn chế tối đa nguy cơ ô nhiễm, đặc biệt tại các khu vực nhạy cảm như ven sông và khu du lịch sinh thái. Danh sách các đơn vị đang triển khai dự án nhưng chưa lắp đặt trạm quan trắc khí thải bao gồm Công ty TNHH Xây dựng dân dụng Phú Quốc, Công ty Cổ phần Công nghiệp Dũng Tiến, Công ty Cổ phần Vinhomes, Công ty Cổ phần Thái – Holding và Tập đoàn Vingroup - Công ty CP, mỗi đơn vị còn thiếu 1 trạm.
Việc tuân thủ các quy định về quan trắc và kiểm soát phát thải cũng là một thách thức lớn đối với doanh nghiệp. Theo ông Nguyễn Văn Nghĩa - Giám đốc sản xuất Công ty Cổ phần Tôn thép Việt Pháp, việc chủ động kiểm kê phát thải giúp doanh nghiệp nhìn rõ hơn cấu trúc phát thải trong toàn bộ hoạt động sản xuất, đây là bước đi cần thiết để doanh nghiệp chuẩn bị trước các yêu cầu quản lý phát thải trong tương lai. Tuy nhiên, khó khăn hiện nay của doanh nghiệp là một số dữ liệu hoạt động chưa được theo dõi chi tiết và lưu trữ chưa đồng bộ; thiếu nhân sự chuyên trách về kiểm kê khí nhà kính, với phần lớn nhân viên kiêm nhiệm nên chuyên môn chưa sâu. Không những vậy, một số nguồn phát thải khó thu thập chính xác như: rò rỉ môi chất lạnh, vận chuyển của bên thứ ba, phát thải từ xử lý chất thải.
Ông Nghĩa cũng đồng thời đề xuất cơ quan quản lý ban hành hướng dẫn chi tiết hơn về hệ số phát thải, cung cấp phần mềm kiểm kê thống nhất trên toàn quốc và mở rộng các chương trình đào tạo chuyên sâu. Về phía doanh nghiệp, cần bố trí ngân sách cho đầu tư nâng cấp thiết bị, cải tiến công nghệ tiết kiệm năng lượng; thành lập nhóm chuyên trách quản lý dữ liệu và kiểm kê khí nhà kính để đảm bảo tính liên tục; ban hành quy định nội bộ về báo cáo dữ liệu phát thải định kỳ cho các bộ phận.
