Hậu kỳ giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải: Các Thẩm phán sẵn sàng đối thoại

Sáng ngày 12/5, tại Hội nghị giao ban báo chí của Ban Tuyên giáo T.Ư, Phó chánh án TAND tối cao Nguyễn Trí Tuệ - một trong 17 thành viên Hội đồng thẩm phán của phiên tòa, đã trả lời những câu hỏi lớn của dư luận quan tâm và đang có nhiều ý kiến trái chiều sau phiên giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải.

Theo ông Tuệ, đây là lần đầu tiên Hội đồng thẩm phán (HĐTP) TAND tối cao tổ chức phiên tòa công khai, có sự tham gia của các cơ quan tố tụng từ cấp sơ thẩm, phúc thẩm; mời một số cơ quan T.Ư như Bộ Công an, Ban Nội chính T.Ư, Văn phòng Chủ tịch nước…

Cũng theo lời ông Tuệ: “HĐTP không quyết định nội dung vụ án”, bởi tại phiên tòa, đại diện Viện KSND tối cao không cho rằng bị cáo Hải bị kết án oan, mà là cần bổ sung làm rõ một số mâu thuẫn trong hồ sơ vụ án và những thiếu sót, vi phạm trong quá trình tố tụng. Thậm chí, Viện KSND còn đề xuất điều tra, xem xét thêm hành vi hiếp dâm của bị cáo.

Tại phiên tòa, HĐTP đã công bố tài liệu, chứng cứ của vụ án; kết quả kiểm tra của liên ngành tư pháp T.Ư về vụ án. HĐTP cũng đã “xem xét, đánh giá một cách khách quan, toàn diện, thận trọng chứng cứ tài liệu có trong hồ sơ vụ án với tinh thần công tâm, cẩn trọng, đảm bảo đúng pháp luật, không làm oan người vô tội và không bỏ lọt tội phạm”.

Nhiều ý kiến trái chiều sau phiên Giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải chưa đúng gây nhiễm loạn thông tin trong dư luận

Không làm thay đổi bàn chất vụ án

Trên cơ sở tranh tụng tại phiên tòa, HĐTP đã kết luận 2 điểm chính:

Thứ nhất, có đủ cơ sở để xác định lời khai nhận tội của Hải phù hợp với lời khai của nhân chứng, người thân trong gia đình Hải, phù hợp với hiện trường vụ án và các chứng cứ vật chất khác. Quá trình điều tra cũng như tại phiên tòa, Hải đều xin giảm nhẹ hình phạt. Chỉ sau khi Chủ tịch nước bác đơn xin ân giảm hình phạt tử hình, Hải mới bắt đầu kêu oan.

Thứ hai, quá trình điều tra, truy tố, xét xử, các cơ quan tố tụng có một số vi phạm, nhưng không làm thay đổi bản chất vụ án. Vấn đề này đã được liên ngành tư pháp T.Ư báo cáo với Chủ tịch nước và Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Tòa án các cấp xét xử Hồ Duy Hải về tội giết người, cướp tài sản là có căn cứ.

Việc tại sao lại cho rằng kháng nghị của Viện trưởng Viện KSND tối cao là trái luật, ông Tuệ nói: “Luật không có quy định cho phép Viện trưởng Viện KSND tối cao và Chánh án TAND tối cao kháng nghị xem xét lại vụ án, khi quyết định của Chủ tịch nước đang có hiệu lực pháp luật. Quyết định của Chủ tịch nước là quyết định cuối cùng trong quá trình tố tụng. Sau quyết định của Chủ tịch nước thì các cơ quan tiến hành tố tụng không được phép tiến hành bất kỳ hành vi nào khác ngoài hành vi thi hành án. Đây là quy định của luật”.

Lý giải việc đã cho rằng kháng nghị là trái luật nhưng HĐTP vẫn mở phiên tòa xem xét vụ án, thậm chí đưa ra quan điểm về 17 điểm kháng nghị của Viện KSND tối cao, thẩm phán Nguyễn Trí Tuệ nói: “Tại quyết định giám đốc thẩm, HĐTP chỉ nhận định, đánh giá về thủ tục tố tụng, những sai sót, vi phạm tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án, nhưng không quyết định về nội dung vụ án. Phần quyết định của kháng nghị giám đốc thẩm chỉ có 1 câu duy nhất là không chấp nhận kháng nghị của VKS; chúng tôi không nói về nội dung. Tuy nhiên, trong phần nhận định về bản án, thì với diễn biến của phiên tòa 3 ngày, nếu như chúng tôi không nhận định gì thì sẽ gây hoài nghi rất lớn cho xã hội, nhất là trong điều kiện vụ án có rất nhiều dư luận như thế. Do đó, phần nhận định thì chúng tôi vẫn phản ánh đầy đủ những vấn đề mà Viện KSND tối cao kháng nghị và nhận định của HĐTP về vấn đề đó. Nhưng, trong phần quyết định thì chúng tôi không đả động đến. Chúng tôi tôn trọng tính hiệu lực của bản án cũ”.

Các thẩm phán sẵn sàng đối thoại

Trả lời câu hỏi ông có băn khoăn gì không sau vụ án? Thẩm phán Nguyễn Trí Tuệ cho biết: “Khi chúng ta đưa ra vấn đề gì, phán quyết vấn đề gì thì phải nắm được chắc vấn đề ấy và phải chính xác. Còn những người không được nghiên cứu hồ sơ, chỉ nghe thông tin trên báo chí thì nói không đúng đâu. Chúng tôi làm thì phải nghiên cứu cặn kẽ, thấy nói không đúng thì chúng tôi rất bức xúc”.

Ông Tuệ cũng khuyến khích các nhà báo nếu có điều kiện có thể tiếp cận hồ sơ vụ án hoặc gặp bất cứ thẩm phán nào của HĐTP TAND tối cao để trao đổi xem quan điểm của họ thế nào, có bị áp lực gì không và nhận thức về vấn đề này thế nào.

Cũng tại buổi họp báo, đại diện HĐTP TAND tối cao, Thẩm phán Nguyễn Trí Tuệ cũng đã trả lời những vấn đề chính mà dư luận băn khoăn với quyết định giám đốc thẩm của vụ án Hồ Duy Hải.

Thứ nhất, HĐTP kết luận có vi phạm, thiếu sót trong tố tụng nhưng không hủy án thì có đúng không?

Ông Tuệ trả lời: bộ luật Tố tụng hình sự, tại điều 371 quy định “nếu thấy vi phạm nghiêm trọng về tố tụng, mà dẫn tới sai lầm nghiêm trọng” là căn cứ kháng nghị; nhưng nếu không có sai lầm nghiêm trọng thì không phải căn cứ để kháng nghị. Do vậy, HĐXX giám đốc thẩm thấy trong quá trình điều tra có vi phạm, các cơ quan tố tụng có vi phạm, nhưng không làm thay đổi bản chất vụ án, do đó, không cần phải điều tra lại.

“Các cơ quan tố tụng cũng đều nhìn nhận có sai sót, nhưng khi xem xét, đối chiếu với lời khai và chứng cứ khác, HĐTP thấy rằng bị cáo không oan. Bản chất của vấn đề ở đây là gì? Là hành vi giết người, cướp của của Hồ Duy Hải phải được trừng trị theo pháp luật. Do vậy, HĐTP quyết định có sai lầm (trong quá trình tố tụng), nhưng không ảnh hưởng đến bản chất của vụ án, nên không hủy án”, ông Tuệ nói.

Thứ hai, dư luận nói rằng, Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hòa Bình đã có quyết định không kháng nghị khi giữ cương vị Viện trưởng Viện KSND tối cao, nay lại ngồi HĐTP thì có vi phạm không?

Theo ông Tuệ, nếu ở giai đoạn tố tụng bình thường, quy định ở điều 49, 53 của bộ luật Tố tụng hình sự, thì thẩm phán hoặc những người tham gia tố tụng phải từ chối ngồi HĐXX trong một số trường hợp khi tiến hành tố tụng lại. Tuy nhiên, giai đoạn tố tụng giám đốc thẩm này là một giai đoạn tố tụng đặc biệt. “Luật quy định Chánh án TAND tối cao, Viện trưởng Viện KSND tối cao có quyền kháng nghị hoặc không kháng nghị, nhưng vẫn ngồi HĐXX của HĐTP, và có thể không chỉ tiến hành tố tụng 1 lần mà tố tụng nhiều lần, cũng không vi phạm. Ví dụ, tôi chỉ ví dụ thôi, vụ án này bị Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu phải xem xét lại, thì cả HĐTP chúng tôi lại ngồi xem xét một lần nữa, cũng không vi phạm tố tụng. Đây là quy định đặc biệt của tố tụng giám đốc thẩm”, ông Tuệ nói rõ thêm.

Thứ ba, dư luận cho rằng, thành viên HĐTP không vô tư, khách quan và không độc lập khi biểu quyết; ông Chánh án đã giơ tay thì thẩm phán cũng giơ tay theo?

Về nghi vấn này, thẩm phán Nguyễn Trí Tuệ “khẳng định các thẩm phán hoàn toàn độc lập, không phụ thuộc gì vào ông Chánh án cả, vì chúng tôi là thẩm phán do Quốc hội phê chuẩn và do Chủ tịch nước bổ nhiệm. Bản thân Chánh án cũng chỉ là 1 trong 17 thành viên HĐTP. Chúng tôi biểu quyết bằng nhận thức của mình về vấn đề, bằng nhận thức pháp luật, bằng cái tâm của mình và chúng tôi chịu trách nhiệm về biểu quyết với tư cách thành viên HĐTP. Các thẩm phán vô tư, khách quan, độc lập, chịu trách nhiệm với biểu quyết của mình về vấn đề này. Tất cả các vụ án đều như thế, chứ không riêng gì vụ Hồ Duy Hải”.