Gửi bình luận
VCCI đưa ra những đề xuất nhằm giúp Dự thảo Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế hoàn thiện hơn, đảm bảo tính khả thi, minh bạch và phù hợp với thực tiễn thị trường.
Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản góp ý Dự thảo Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế (Dự thảo). Theo đó, VCCI đề xuất nhiều điểm chỉnh sửa nhằm đảm bảo tính khả thi, phù hợp thực tiễn và quyền tự do thỏa thuận của các bên tham gia giao dịch.
Về áp dụng pháp luật, điểm b khoản 2 Điều 4 Dự thảo đưa ra hai phương án về áp dụng pháp luật để giải quyết tranh chấp tại Tòa án chuyên biệt. Cụ thể, một là cho phép các bên thỏa thuận áp dụng pháp luật nước ngoài, án lệ nước ngoài, tập quán thương mại quốc tế; hai là chỉ áp dụng hệ thống thông luật.
VCCI đánh giá phương án đầu tiên hợp lý hơn, bởi phạm vi pháp luật được áp dụng rộng, phù hợp với tính chất đa dạng của các giao dịch tại Trung tâm Tài chính, đồng thời tôn trọng quyền tự do thỏa thuận của các bên. Tuy nhiên, khoản 5 Điều 4 quy định pháp luật nước ngoài, án lệ nước ngoài, tập quán thương mại quốc tế không được áp dụng nếu trái với nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam vẫn chưa rõ ràng. VCCI đề nghị bổ sung hướng dẫn pháp luật áp dụng trong trường hợp này để tránh khó khăn khi xác định luật giải quyết tranh chấp.
Về thẩm phán Tòa án chuyên biệt, Điều 8 Dự thảo đưa ra hai phương án gồm thẩm phán có thể là công dân Việt Nam và người nước ngoài, hoặc chỉ là công dân Việt Nam. VCCI cho rằng cần chọn phương án đầu tiên nhưng cần cân nhắc kỹ, bởi Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế là tổ chức của Tòa án nhân dân (khoản 1 Điều 4 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân sửa đổi năm 2025). Tòa án nhân dân là cơ quan tài phán, thực hiện quyền tư pháp của Nhà nước để xét xử, vì vậy bổ nhiệm thẩm phán là người nước ngoài dường như chưa phù hợp với tính chất của tòa án nhân dân (đại diện cho nhân dân Việt Nam thực hiện quyền tư pháp).
Thực tế, nhiều chuyên gia người Việt Nam, có kinh nghiệm quốc tế, am hiểu lĩnh vực kinh tế, đầu tư, thương mại và thành thạo ngoại ngữ hoàn toàn có thể đáp ứng yêu cầu về chuyên môn nếu cơ chế tuyển chọn và bổ nhiệm minh bạch, thông thoáng. Đồng thời, cơ chế tham vấn chuyên gia trước khi xét xử cũng sẽ giúp nâng cao chất lượng phán quyết mà vẫn bảo đảm nguyên tắc pháp quyền quốc gia, mô hình đã được áp dụng tại nhiều tòa án và trọng tài quốc tế.
Về thẩm quyền của Tòa án chuyên biệt, Dự thảo đưa ra phương án tập trung giải quyết tranh chấp giữa các thành viên Trung tâm Tài chính, cũng như giữa thành viên với cơ quan, tổ chức, cá nhân khác. VCCI đánh giá “Phương án 1: a) Tranh chấp, yêu cầu về đầu tư, kinh doanh giữa các thành viên Trung tâm tài chính quốc tế với nhau hoặc giữa thành viên Trung tâm tài chính quốc tế với cơ quan, tổ chức, cá nhân khác; b) Yêu cầu liên quan đến Tòa án nước ngoài, Trọng tài giải quyết tranh chấp giữa các thành viên Trung tâm tài chính quốc tế với nhau hoặc giữa thành viên Trung tâm tài chính quốc tế với cơ quan, tổ chức, cá nhân khác; c) Tranh chấp, yêu cầu khác liên quan đến hoạt động tại Trung tâm Tài chính quốc tế mà có ít nhất một bên là thành viên Trung tâm Tài chính quốc tế theo quy định của Tòa án nhân dân tối cao;” hợp lý và khả thi trong bối cảnh hiện nay, khi Tòa án chuyên biệt mới được thành lập và các chế định này còn rất mới mẻ ở Việt Nam. Tuy nhiên, cần lưu ý điều chỉnh quy định liên quan đến thẩm quyền với Trọng tài và Tòa án nước ngoài, nhằm tránh xung đột thẩm quyền trong trường hợp các bên đã lựa chọn địa điểm trọng tài ngoài Việt Nam.
Về ngôn ngữ, Dự thảo cứng nhắc khi quy định tiếng Anh là ngôn ngữ sử dụng trước Tòa án chuyên biệt. VCCI đề xuất để các bên được tự do lựa chọn ngôn ngữ tranh tụng phù hợp, có thể là tiếng Anh, tiếng Việt hoặc song ngữ, nhằm bảo đảm quyền lựa chọn và thuận tiện trong giải quyết tranh chấp.
Đối với thành phần xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, VCCI cho rằng không nên quy định sự tham gia của viện kiểm sát, bởi mô hình này phù hợp với các Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế trên thế giới.
Cuối cùng, về án phí, lệ phí, chi phí tố tụng, cả hai phương án Dự thảo đều chưa phản ánh đúng tính chất đặc thù của các tranh chấp phức tạp trong thị trường thương mại và đầu tư quốc tế, cũng như chưa giải quyết triệt để vấn đề minh bạch và khả năng dự đoán chi phí. VCCI đề xuất xây dựng biểu phí tố tụng rõ ràng, công khai và cập nhật định kỳ, tham khảo mô hình của VIAC, đảm bảo phản ánh chi phí thực tế, tránh phí quá thấp làm ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ tư pháp.
