Dự án Trà lam Tà Xùa, sản vật giao thoa đất trời trà cao cấp mang bản sắc địa phương lọt TOP 20 dự án xuất sắc của Chương trình Phát triển Dự án Khởi nghiệp Quốc gia năm 2025.
Xã Tà Xùa, tỉnh Sơn La từ lâu được xem là điểm đến mơ ước của du khách thích săn mây, nơi những dải mây trắng xếp tầng cuộn qua các sườn núi tạo nên khung cảnh huyền ảo hiếm nơi nào có được. Ẩn dưới thiên đường mây ấy là vùng chè shan tuyết cổ thụ có độ cao gần 3.000m, khí hậu mát lạnh quanh năm, biên độ nhiệt lớn và không khí tinh khiết - những điều kiện tự nhiên đặc biệt giúp cây chè tích tụ dưỡng chất, tạo nên hương vị thuần khiết và khác biệt. Đồng bào Mông nơi đây gọi những cây chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi là “vàng xanh của núi”, được nâng niu, gìn giữ qua nhiều thế hệ như một tài sản linh thiêng của cộng đồng.
Tận dụng lợi thế bản địa và nhu cầu ngày càng tăng đối với sản phẩm trà sạch, an toàn, giàu bản sắc, một nhóm khởi nghiệp trẻ tại Tà Xùa đã phát triển sản phẩm Trà lam Tà Xùa - dòng trà đặc sản kết hợp giữa chè shan tuyết cổ thụ và ống lam rừng tươi. Sự kết hợp này không chỉ độc đáo mà còn đậm tính sáng tạo, bởi ống lam vừa đóng vai trò chứa đựng tự nhiên vừa truyền một phần hương gỗ rừng vào trà, tạo nên lớp hương vị mà theo người làm trà “không thể tái tạo bằng bất kỳ công nghệ công nghiệp nào”.
Chè shan tuyết Tà Xùa vốn nổi tiếng bởi búp trà to, phủ lớp lông trắng như tuyết, hàm lượng polyphenol và tanin cao, vị chát dịu và hậu ngọt sâu. Khi kết hợp với quá trình ủ trong ống lam tươi, các hoạt chất tự nhiên trong lam và trà tương tác nhẹ nhàng, làm dậy lên:
Quá trình làm trà lam không đơn giản. Lá chè phải được hái vào thời điểm trời khô, sương tan, lựa đúng búp một tôm hai lá. Sau khi làm héo, sao và sấy theo kỹ thuật cổ truyền của người Mông, trà được đưa vào ống lam tươi và xử lý thủ công để giữ nguyên hương vị tự nhiên. Mỗi ống trà chỉ nặng 1,7g, nhưng chứa đựng cả tinh túy của núi rừng và sự tỉ mỉ của bàn tay đồng bào.
Từ năm 2021 đến nay, dự án Trà lam Tà Xùa đã cung ứng ra thị trường thực phẩm sạch hơn 10.000 ống trà lam, đạt doanh thu trên 2 tỷ đồng trong năm 2024. Sản phẩm được đón nhận mạnh tại các cửa hàng đặc sản, hệ thống trà sạch và khách du lịch đến Sơn La.
Không chỉ làm thương hiệu cho đặc sản vùng núi, dự án còn tạo tác động xã hội rõ nét:
Trà lam Tà Xùa hiện đang hoàn thiện hồ sơ bảo hộ thương hiệu và hướng đến đạt OCOP 3 sao, đồng thời mở rộng thị trường sang Hà Nội, TP.HCM trước khi tiến tới xuất khẩu sang các nước châu Á và châu Âu - nơi nhu cầu trà thủ công cao cấp ngày càng tăng.
Dự án đặt mục tiêu phát triển theo hướng xanh và bền vững: hạn chế tối đa tác động đến hệ sinh thái, thu hái có kiểm soát, bảo tồn cây chè cổ thụ và hạn chế rác thải nhựa thông qua việc dùng ống lam tự nhiên. Đồng thời, nhóm sáng lập hướng tới xây dựng mô hình du lịch trải nghiệm “Uống trà giữa mây Tà Xùa”, giúp khách hàng hiểu sâu hơn về văn hóa bản địa và vòng đời của sản phẩm.
Với định hướng phát triển bền vững và câu chuyện giàu tính bản địa, Trà lam Tà Xùa không chỉ là một sản phẩm trà sạch mà còn là biểu tượng của tinh thần khởi nghiệp từ tài nguyên bản địa - vừa nâng tầm đặc sản núi rừng, vừa lan tỏa giá trị bền vững trong cộng đồng.
