Ngành sản xuất Việt Nam trên đà phục hồi

Chỉ số Nhà quản trị mua hàng (PMI) của ngành sản xuất Việt Nam tháng 5/2025, theo S&P Global, đạt 49,8 điểm, tăng nhẹ so với 45,6 điểm của tháng 4, nhưng vẫn nằm dưới ngưỡng 50 điểm, ranh giới phân định giữa mở rộng và thu hẹp hoạt động. Con số này chứng tỏ bức tranh sản xuất đang trên đà phục hồi, song vẫn còn ở ngưỡng dè dặt, khi điều kiện kinh doanh hầu như không thay đổi so với tháng trước.

Nguyên nhân chính nằm ở làn sóng thuế quan của Mỹ. Theo báo cáo của S&P Global, đơn đặt hàng mới giảm, đặc biệt là từ thị trường nước ngoài. Lượng đơn hàng xuất khẩu thậm chí giảm nhanh hơn tổng số đơn hàng mới, cho thấy nhu cầu bên ngoài yếu kém hơn nhu cầu nội địa. Chính sách thuế quan bất ổn đã khiến nhiều doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam gặp khó trong việc tìm nguồn xuất khẩu, đặc biệt với những ngành như điện tử và dệt may, vốn phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ.

Dù vậy, sản lượng ngành sản xuất vẫn tăng trở lại, chấm dứt đà giảm ngắn hạn của tháng 4. Sự ổn định hơn về mặt chính sách thuế quan trong tháng 5 được cho là nguồn hỗ trợ chính cho xu hướng này. Nhiều doanh nghiệp đã chủ động tăng ca, mở rộng công suất để bù đắp phần nào lượng đơn hàng giảm. Hiện tượng này tạo ra một khúc quanh nhẹ trong bức tranh ảm đạm, nhưng mức độ tăng trưởng vẫn rất khiêm tốn và có thể không bền vững nếu cầu xuất khẩu không phục hồi.

Theo S&P Global, các nhà cung cấp đã hạ giá để kích thích nhu cầu yếu, khiến chi phí nguyên vật liệu giảm. Đây là tin vui đối với những doanh nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng và xuất khẩu nhạy về giá. Tuy nhiên, giá giảm đồng thời cũng phản ánh nhu cầu yếu kéo dài, có thể hạn chế tăng trưởng doanh thu đầu ngắn hạn cho cả nhà sản xuất và nhà xuất khẩu.

Bên cạnh đó, tâm lý kinh doanh cũng đã được cải thiện, chủ yếu nhờ môi trường thuế quan dễ dự đoán hơn. Thế nhưng, mức độ tin cậy vẫn thấp so với trung bình dài hạn. Nhiều nhà sản xuất bày tỏ lo ngại về khả năng thay đổi chính sách bất ngờ và nguồn cầu toàn cầu chưa rõ ràng trong tương lai. Dù số liệu PMI tháng 5 cho thấy một bước dịch chuyển tích cực so với tháng 4, song sự cải thiện này vẫn chưa đủ làm xua tan những nghi ngại trong giới đầu tư và nhà quản lý.

Trên khắp châu Á, tình hình tương tự diễn ra. Theo Reuters, các hoạt động sản xuất tại nhiều nền kinh tế châu Á, tiếp tục suy yếu khi chịu ảnh hưởng từ lệnh áp thuế của Mỹ và môi trường thương mại bất ổn. Tại Nhật Bản và Hàn Quốc, PMI lần lượt ở mức 49,4 và 47,7, đều cho thấy thu hẹp; Trung Quốc cũng chứng kiến hoạt động giảm tháng thứ hai liên tiếp. Kết quả PMI của khu vực càng làm rõ hơn bức tranh khó khăn cho ngành sản xuất Việt Nam, vốn có độ mở rất cao đối với thị trường xuất khẩu.

Bà Maryam Baluch, thuộc S&P Global Market Intelligence, từng nhận định về ngành sản xuất ASEAN đầu năm 2025 rằng động lực tăng trưởng nội khối còn rất mong manh, do số lượng đơn đặt hàng mới và sản lượng tăng chậm. Bà Baluch chỉ ra rằng thị trường xuất khẩu tiếp tục kìm hãm đà tăng tổng của đơn hàng, điều tương tự đang diễn ra tại Việt Nam. Là một thành viên quan trọng của khối ASEAN, Việt Nam không nằm ngoài quy luật chung, khi xu hướng nhu cầu ngoại suy yếu đã tạo nên áp lực giảm phát, buộc doanh nghiệp phải thắt lưng buộc bụng.

Tại các khu công nghiệp lớn như Yên Phong (Bắc Ninh) hay VSIP (Bắc Giang), nhiều doanh nghiệp điện tử cho biết họ đang điều chỉnh kế hoạch sản xuất cho phù hợp với tình hình đơn hàng. Một giám đốc điều hành tại một nhà máy sản xuất linh kiện điện tử ở Yên Phong chia sẻ: “Chúng tôi đã phải giảm ca sản xuất và cắt giảm một số đơn hàng gia công, ưu tiên những hợp đồng có lợi nhuận cao hơn. Tâm lý chung vẫn rất thận trọng, khi biết rõ rằng thị trường xuất khẩu không thể cải thiện nhanh chóng”.

Trong ngành dệt may, đơn hàng xuất khẩu sang thị trường Mỹ, vốn chiếm tỷ trọng lớn, cũng đang gặp nhiều trở ngại. Các doanh nghiệp dệt may cho biết chi phí vận chuyển tăng, lệnh áp thuế và các quy định kiểm soát chất lượng khắt khe hơn đã làm giảm tính cạnh tranh. Một lãnh đạo công ty dệt may xuất khẩu ở Hải Phòng nhận định: “Để duy trì sản xuất, chúng tôi phải tìm kiếm thị trường mới như châu Âu hay Nhật Bản, nhưng đơn hàng thường kỳ hạn dài và giá chào không còn hấp dẫn như trước.”

Trong dòng chảy đó, yếu tố nội địa cũng không kém phần quan trọng. Để vượt qua thời điểm khó khăn này, các doanh nghiệp cần đẩy mạnh cải thiện năng suất, áp dụng công nghệ 4.0, nâng cao chất lượng sản phẩm và tìm kiếm thị trường thay thế. Trong ngắn hạn, các doanh nghiệp cũng có thể tận dụng cơ hội từ xu hướng chi phí đầu vào giảm để điều chỉnh giá bán, cải thiện biên lợi nhuận. Những ngành như gỗ xuất khẩu, sản phẩm nông lâm thủy sản chế biến đang có lợi thế hơn, khi vật giá thế giới hạ nhiệt. Tuy nhiên, câu hỏi lớn vẫn là nhu cầu thế giới có đủ mạnh để duy trì đà xuất khẩu. Nếu không, xu hướng giảm giá có thể trở thành rào cản nghiêm trọng đối với tăng trưởng doanh thu.

Nhìn chung, ngành sản xuất Việt Nam tuy có dấu hiệu phục hồi nhẹ, nhưng vẫn đứng trước nhiều rủi ro từ nhu cầu xuất khẩu yếu và căng thẳng thương mại toàn cầu. Doanh nghiệp cần linh hoạt chuyển hướng, đa dạng hóa thị trường, đồng thời đẩy mạnh đổi mới công nghệ để nâng cao năng lực cạnh tranh. Trong khi đó, Nhà nước cũng cần phải tiếp tục hoàn thiện cơ chế hỗ trợ, đơn giản thủ tục hành chính, cải thiện hạ tầng và thúc đẩy chuyển đổi số.