Những đột biến của Omicron tiết lộ những gì?

CẨM ANH• 21/12/2021 04:00

Việc nghiên cứu về những đột biến có trong biến chủng virus SARS-CoV-2 góp phần “mở khóa” cách thức ngăn chặn chúng trong thời gian tới.

>>Tiêm chủng mũi thứ ba có ngăn chặn biến chủng Omicron?

Các nhà nghiên cứu đang tăng tốc giải mã về những đột biến có trong biến chủng Omicron

Biến chủng Omicron có khoảng 50 đột biến gen, trong đó có ít nhất 26 đột biến gen là duy nhất chỉ có trong biến chủng này. Tuy nhiên, nhiều đột biến hơn hơn không nhất thiết có nghĩa là tồi tệ hơn: Các đột biến đôi khi kết hợp với nhau để làm cho một loại virus trở nên đáng sợ hơn, nhưng chúng cũng có thể tiêu diệt lẫn nhau.

Theo Jesse Bloom, một nhà sinh vật học tiến hóa tại Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Fred Hutchinson ở Seattle, cho biết: “Về nguyên tắc, các đột biến cũng có thể hoạt động chống lại nhau. “Tuy nhiên, trong trường hợp này, sự chọn lọc tiến hóa có nhiều khả năng dẫn đến sự lây lan của một biến thể mới với các tổ hợp đột biến thuận lợi nhiều hơn là bất lợi”

Hiện tượng này là lý do tại sao các nhà khoa học suy đoán về các thuộc tính của Omicron, mặc dù các đột biến riêng lẻ trong biến thể có liên quan đến khả năng lây truyền cao hơn hoặc với khả năng né tránh hệ thống miễn dịch của cơ thể.

Một số đột biến trong số 15 đột biến trên phần gai có khả năng làm cho virus liên kết mạnh hơn với tế bào và e ngại rằng những đột biến còn lại cũng sẽ có khả năng như vậy. Sự kết nối chặt chẽ này giúp Omicron lây lan dễ dàng hơn so với các loại biến chủng trước.

Thực tế cho thấy, dữ liệu ban đầu cho thấy biến chủng Omicron đang nhanh chóng lan truyền nhiều nơi với nhiều mô hình khác nhau, chứng tỏ tốc độ lây lan của nó nhanh hơn hai đến ba lần so với Delta.

Một trong những đột biến đáng chú ý của biến chủng này này là N501Y, loại đột biến đều có mặt trong Omicron, Alpha, Beta và Gamma. Nó giúp virus bám chặt hơn vào các thụ thể của tế bào và tạo sức ép cho các kháng thể. Tuy nhiên, cách thức hoạt động của nó khi kết hợp với các đột biến mới của Omicron vẫn chưa được giải đáp.

Omicron có một axit amin khác ở điểm đó, và cũng đã thay đổi các mục tiêu khác trong hệ thống miễn dịch. Câu hỏi đặt ra là liệu các kháng thể có thể nhận diện được chúng hay không. May thay, ít nhất một loại kháng thể đơn dòng được gọi là sotrovimab dường như không bị đánh lừa bởi biến chủng mới.

>>Kinh nghiệm từ thế giới trong việc ngăn chặn biến chủng Omicron

Số lượng đột biến có trong các biến chủng của virus SARS-CoV-2

Số lượng đột biến có trong các biến chủng của virus SARS-CoV-2. Ảnh: Washington Post

Các nhà nghiên cứu đang tạo ra các phiên bản nhân tạo chứa tất cả các đột biến của Omicron, thay vì đưa ra phán đoán dựa trên một tập hợp các đột biến. Đây là bài học mà các nhà nghiên cứu đã học được vào năm ngoái, khi biến thể Beta xuất hiện ở Nam Phi. Họ ước tính rằng khả năng né tránh miễn dịch của biến thể dựa trên một đột biến cụ thể, E484K. Nhưng Beta cũng có hai đột biến khác ảnh hưởng đến độ nhạy với vaccine. Sự kết hợp của ba đột biến này có khả năng kháng thuốc cao hơn so với một loại virus chỉ chứa E484K.

Bên cạnh đó, một số nhóm nghiên cứu đang tập trung vào nguồn gốc của biến chủng Omicron. Việc hiểu đầy đủ về nơi biến chủng này phát sinh đầu tiên góp phần xác định rõ hơn về điều gì đã tạo nên những đột biến hiện có và mức độ nguy hiểm của chúng đến đâu. Như Penny Moore, một nhà virus học tại Viện Quốc gia về Các bệnh Truyền nhiễm ở Nam Phi cho biết: “Điều quan trọng là phải giải mã được toàn bộ biến chủng càng nhanh càng tốt”.

Xó một giả thuyết khả thi khác về việc làm thế nào mà biến chủng Omicron nhanh chóng đạt được nhiều đột biến là nó đã quay trở lại với vật chủ tự nhiên là một số loài động vật hoang dã trước khi tái nhiễm vào con người. “Ở một loài khác, virus sẽ phải đối mặt với một số loại áp lực miễn dịch, vì vậy nó có thể tích lũy và hình thành một số đột biến khá nhanh. Tuy nhiên, tất cả đều chỉ là phỏng đoán vào thời điểm này”, nhóm chuyên gia đánh giá.

Khả năng lây lan của một biến thể không chỉ phụ thuộc vào mức độ liên kết của virus với các thụ thể trên tế bào người, mà còn phụ thuộc vào tính ổn định của virus, vị trí mà virus nhân lên trong đường thở và lượng khí thở ra.

Omicron có một nhóm các đột biến giúp liên kết chặt chẽ hơn với các tế bào của con người. Tuy nhiên, khi hành động cùng nhau, chúng có thể có tác động khác nhau. Vì lý do đó, vẫn chưa thể dự đoán biến thể sẽ hoạt động như thế nào trong cơ thể. Điều đó sẽ đòi hỏi các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm đang được tiến hành trên toàn cầu.