Ninh Bình: Đề xuất cơ chế đặc thù, gỡ “nút thắt” vật liệu xây dựng

Theo đó, tỉnh Ninh Bình đã gửi văn bản đề nghị Chính phủ cho phép áp dụng cơ chế đặc thù trong cấp phép khai thác khoáng sản nhóm III và nhóm IV (nhóm vật liệu xây dựng thông thường).

Nhu cầu bức thiết từ những dự án quy mô lớn

Theo UBND tỉnh Ninh Bình, hiện tỉnh này đang triển khai hàng loạt dự án giao thông lớn có ý nghĩa chiến lược như tuyến cao tốc Ninh Bình – Hải Phòng, tuyến đường mở rộng Cao Bồ – Mai Sơn thuộc tuyến Bắc – Nam phía Đông, tuyến Đông – Tây (giai đoạn hai), đường song hành Vành đai 5 – vùng Thủ đô Hà Nội… Đứng trước áp lực về tiến độ của hàng loạt dự án giao thông trọng điểm, tỉnh Ninh Bình đang đối mặt với nhu cầu vật liệu xây dựng khổng lồ, gồm cát, đá và đất đắp nền.

Đặc biệt phải kể đến tuyến cao tốc Ninh Bình - Hải Phòng đòi hỏi khoảng 13,2 triệu m3 cát đắp nền, trong khi đó, nhu cầu cát cho cao tốc Bắc - Nam phía Đông (giai đoạn 2) cũng lên đến gần 10 triệu m3. Bên cạnh cát, nguồn cung đá cũng thiếu hụt trầm trọng khi các dự án trọng điểm đang thiếu gần 9 triệu m3 đá, sau khi đã xác định được nguồn cung 5,4 triệu m3 trên tổng nhu cầu 14 triệu m3.

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường, trên địa bàn Hà Nam (cũ) hiện có 62/71 mỏ đá vôi làm vật liệu xây dựng thông thường được cấp phép và đang hoạt động với tổng trữ lượng trên 400 triệu m3, tổng công suất cấp phép đến ngày 30/6/2025 là hơn 32 triệu m3/năm. 1 mỏ khai thác đất, đá làm vật liệu san lấp được cấp phép gia hạn đến ngày 29/4/2029, với diện tích 5,23ha và trữ lượng trên 1 triệu m3. 1 mỏ cát đã được cấp phép với diện tích 15,5 ha, thời hạn đến ngày 30/11/2025, trữ lượng gần 700.000 m3. 1 mỏ cát san lấp đã được cấp phép với diện tích hơn 11ha, trữ lượng hơn 560.000m3 và công suất khai thác là 48.000 m3/năm. (Tuy nhiên, mỏ cát này đang dừng khai thác từ cuối năm 2021 để đánh giá việc sạt lở khu vực đất trồng cỏ nuôi bò sữa thuộc bãi bồi sông Hồng và đánh giá tác động lòng, bờ bãi sông). 8 điểm mỏ sét làm gạch, ngói được cấp phép với diện tích trên 111 ha và tổng trữ lượng hơn 4 triệu m3.

Từ báo cáo trên có thể thấy, nguồn cung đá vôi trên địa bàn tỉnh Ninh Bình có thể đáp ứng được nhu cầu trong thời gian tới. Thế nhưng, đối với đất, đá, cát san lấp, nguồn cung hiện tại lại không thể đủ nhu cầu. Sự thiếu hụt này đã dẫn đến nhiều hệ lụy, khiến các dự án phải thi công cầm chừng, đồng thời tạo ra biến động về giá, gây khó khăn cho công tác thanh, quyết toán và quản lý đầu tư công. Tình trạng đầu cơ, găm hàng, nâng giá bất hợp lý cũng bắt đầu xuất hiện, ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường và chất lượng công trình. Đây là một thách thức lớn đòi hỏi phải có giải pháp mang tính đột phá.

Trong khi đó, nhu cầu lớn như vậy nhưng lại đang bị cản trở bởi quy trình cấp phép khai thác khoáng sản hiện hành. Quy định bắt buộc phải đấu giá quyền khai thác khiến việc huy động vật liệu xây dựng trở nên bị động, khó đáp ứng kịp tiến độ thi công. Sự thiếu hụt này, đặc biệt là đối với cát và đất san lấp, là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng chậm trễ dự án, buộc chính quyền tỉnh phải nhanh chóng tìm kiếm giải pháp đặc thù để tháo gỡ.

Hướng giải quyết từ chính quyền tỉnh

Trước thực trạng trên, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình Trương Quốc Huy chỉ đạo Đảng ủy UBND tỉnh cùng các sở, ngành liên quan nhanh chóng triển khai các giải pháp đảm bảo đủ nguồn cung vật liệu phục vụ đầu tư công. Cụ thể, Sở Xây dựng được giao nhiệm vụ theo dõi sát tình hình biến động giá cả các loại vật liệu như đất, đá, cát san lấp; hướng dẫn các địa phương lập kế hoạch, dự kiến nhu cầu vật liệu cần cung ứng cho từng dự án. Đồng thời yêu cầu các đơn vị khai thác khoáng sản dành sản lượng hợp lý phục vụ dự án đầu tư công.

Theo đó, UBND tỉnh Ninh Bình đã có một bước đi táo bạo và chiến lược. Tỉnh đã gửi văn bản đề nghị Chính phủ cho phép áp dụng cơ chế đặc thù trong cấp phép khai thác khoáng sản nhóm III và nhóm IV (nhóm vật liệu xây dựng thông thường). Đề xuất này không chỉ thể hiện sự chủ động của địa phương mà còn được xem là giải pháp linh hoạt, phù hợp với các quy định mới của Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024.

Theo đề xuất, tỉnh Ninh Bình muốn được chỉ định thầu khai thác tại các khu vực đã được khoanh định "không đấu giá". Các doanh nghiệp được chọn làm nhà thầu thi công công trình trọng điểm sẽ được ưu tiên cấp phép khai thác để phục vụ trực tiếp cho dự án. Điều này giúp rút ngắn đáng kể thời gian và thủ tục hành chính.

Đáng chú ý, tỉnh Ninh Bình cũng đề nghị cho phép nâng công suất khai thác tại các mỏ đang hoạt động mà không cần lập lại báo cáo đánh giá tác động môi trường (nếu không có thay đổi lớn về quy mô). Giải pháp này giúp tối ưu hóa năng lực cung ứng hiện có, tận dụng hệ thống khai thác đã ổn định mà vẫn đảm bảo không gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường.

Để kiểm soát chặt chẽ và ngăn chặn hiện tượng tiêu cực, Ninh Bình cũng nhấn mạnh yêu cầu quản lý nghiêm ngặt việc cung ứng vật liệu. Các tổ chức, cá nhân được cấp phép khai thác phải cam kết cung cấp vật liệu đúng giá, không được tự ý nâng giá. Các vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm minh theo pháp luật. Về lâu dài, Ninh Bình cũng đang rà soát, cập nhật quy hoạch khoáng sản cấp tỉnh, hướng tới số hóa dữ liệu mỏ để quản lý đồng bộ và minh bạch hơn.

Để rút ngắn quy trình, giảm chi phí cho doanh nghiệp, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình yêu cầu Sở Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, đặc biệt trong khâu cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, nhằm kịp thời giải quyết nguồn cung cho các loại vật liệu đang thiếu hụt như cát, đá, đất san nền, vật liệu đắp đường.

Vấn đề quản lý hoạt động khai thác khoáng sản và bình ổn thị trường vật liệu xây dựng cũng được tỉnh đặc biệt quan tâm. Bí thư Tỉnh ủy Trương Quốc Huy giao các ngành Thuế, Công an, Tài chính, Công Thương, Thanh tra căn cứ chức năng được giao tăng cường giám sát việc thực hiện đúng giấy phép khai thác. Ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm như bao che, bảo kê, đầu cơ, găm hàng, nâng giá bất hợp lý.

Những giải pháp này cho thấy quyết tâm của Ninh Bình trong việc tháo gỡ "nút thắt" vật liệu, không chỉ để đẩy nhanh tiến độ các dự án trọng điểm mà còn để tạo ra một môi trường đầu tư bền vững, công bằng và minh bạch.