Hàng nghìn tỷ đồng "dẹp" đường ngang dân sinh tự mở tuyến đường sắt

Các lối đi tự phát do người dân ở trong khu vực mở ra để phục vụ cho việc đi lại cho thuận tiện.

42% tai nạn tại lối đi tự mở

Theo thống kê của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam, hiện nay, trên mạng lưới đường sắt quốc gia đang tồn tại khoảng 5.000 lối đi dân sinh, trong đó chỉ có hơn 1.000 lối đi được mở hợp pháp, còn lại là các lối đi tự phát do người dân ở trong khu vực mở ra để phục vụ cho việc đi lại cho thuận tiện.

Trong thực tế, hàng loạt vụ tai nạn xảy ra tại các đường ngang, lối đi tự mở dọc các tuyến đường sắt quốc gia không chỉ cướp đi sinh mạng hàng trăm người mỗi năm mà còn để lại nhiều hậu quả nặng nề cho gia đình các nạn nhân và xã hội, chưa kể thiệt hại rất lớn về kinh tế.

Không chỉ các lối đi tự phát, ngay các đường ngang trên hệ thống đường sắt cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Trong hàng ngàn đường ngang trên tuyến đường sắt hiện chỉ có 647 đường có người gác, 340 đường sử dụng cần chắn tự động, còn lại là đường ngang gắn cảnh báo tự động và biển báo. 

Với chiều dài hơn 3.230km, trong đó 2.703km đường chính tuyến, 612km đường ga, đường nhánh. Thống kê của ngành đường sắt cho thấy số vụ tai nạn trên các đường ngang, lối đi tự mở chiếm 60% trong tổng số vụ tai nạn đường sắt, trong đó tính riêng số vụ xảy ra tại lối đi tự mở đã chiếm hơn 42%. 

Dù nỗ lực xóa bỏ lối đi tự mở nhưng cứ rào hôm trước thì hôm sau người dân lại tháo ra, đi lại. Số liệu ngành đường sắt cho biết hiện có 4.155 vị trí là lối đi tự mở, chưa kể con số 1.514 đường ngang, bình quân 1km đường sắt có 1,9 điểm giao cắt với đường bộ.

Ì ạch vì… thiếu tiền

Theo Cục Đường sắt Việt Nam, các dự án tái lập an toàn giao thông đã được ngành này lên kế hoạch triển khai từ nhiều năm trước nhưng phải tạm dừng vì... thiếu tiền.

Chẳng hạn, theo kế hoạch 994 của Thủ tướng Chính phủ về lập lại trật tự hành lang an toàn đường sắt, kinh phí cho công tác đền bù, giải tỏa và cắm cọc hành lang an toàn đường sắt giai đoạn 2014-2017 cần khoảng 20.725 tỷ đồng nhưng đến nay vẫn chưa triển khai do thiếu tiền!

Theo đó, từ năm 2012 Tổng công ty đã triển khai các dự án xây dựng hàng rào, đường gom để xóa bỏ lối đi tự mở. Tuy nhiên, do thiếu vốn, một số dự án đang thi công dở dang phải dừng lại. Trong đó, còn 27,96km đường gom và 17,3km hàng rào cách ly thuộc các dự án công trình khẩn cấp giai đoạn 2; 321km thuộc dự án xây dựng hàng rào, đường gom (phần bổ sung) theo Quyết định 1856, giai đoạn 3.

Cũng trong giai đoạn 2014-2016, dự kiến sẽ làm 72km đường gom với kinh phí 280 tỷ đồng, giai đoạn 2016-2017 làm 320km đường gom và hàng rào để đóng hoàn toàn các lối đi dân sinh trên tuyến đường sắt với kinh phí 1.000 tỷ đồng. 

Tuy nhiên, dự án mới chỉ dừng lại công tác khảo sát, thiết kế... Các công trình được lên danh sách thực hiện như xây 80 cầu trên quốc lộ vượt đường sắt (Bộ GTVT duyệt năm 2012), công trình tách đường bộ đi chung với đường sắt... cũng chịu chung số phận vì thiếu vốn.

Năm 2018, Cục Đường sắt Việt Nam cũng đã hoàn thành lập đề án đảm bảo trật tự hành lang ATGT và xử lý dứt điểm lối đi tự mở qua đường sắt, báo cáo Bộ GTVT trình Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định.

Theo đề án, Cục Đường sắt Việt Nam đã tiến hành rà soát, phân loại, sắp xếp, đưa cả danh mục của các dự án đã và đang triển khai thi công dở dang trước đây vì thiếu vốn; kiến nghị xây dựng 673km đường gom, hàng rào cách ly để đóng 2.983 lối đi tự mở qua đường sắt.

Trên cơ sở đề án, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam kiến nghị Bộ GTVT trình Chính phủ bố trí kinh phí theo Quyết định 994 để đầu tư dự án trên nhằm thực hiện mục tiêu từ nay đến 2025 đóng hoàn toàn các lối đi tự mở. Kinh phí dự kiến 2.500 tỷ đồng; Nguồn vốn ngân sách Nhà nước trung hạn 2020-2025.

VNR cho biết, dự kiến thực hiện đầu tư cụ thể như sau: Từ năm 2021 - 2022 thực hiện 168km đường gom, hàng rào cách ly (thuộc nhóm ưu tiên 1, nhóm ưu tiên 2) với kinh phí dự kiến 672 tỷ đồng. Từ năm 2023-2025, hoàn thành 469km đường gom, hàng rào cách ly (thuộc nhóm ưu tiên 3, nhóm ưu tiên 4) với kinh phí dự kiến 1.876 tỷ đồng.

Linh Nga