“Xã hội hóa” truyền tải điện - được không?
Phải hoàn thiện khung pháp lý trước khi đưa ra các quyết định có cho phép tư nhân đầu tư vào hệ thống truyền tải điện nay không, đầu tư đến đâu và ở mức độ nào.
Trong khi nguồn điện nhập khẩu không được nhiều, và muốn tăng nhập khẩu cũng cần phải có lưới để truyền tải, nghĩa là phải đầu tư lưới điện liên kết với các quốc gia lân cận thì mới có thể nhập khẩu được.
Câu chuyện về một doanh nghiệp tư nhân khẳng định có đủ năng lực để xây đường dây truyền tải điện siêu cao áp 500kV - với công suất truyền tải lên tới 2.000MW và sẵn sàng “tặng” cho Nhà nước - đã được báo chí thông tin thời gian gần đây, như mở đầu cho những gợi ý, đề xuất “xã hội hóa” lưới truyền tải điện ở Việt Nam.
Theo ông Nguyễn Sỹ Cương - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội, ĐBQH tỉnh Ninh Thuận thời gian qua, khi xảy ra trưởng hợp quá tải cục bộ lưới truyền tải điện tại địa bàn Ninh Thuận, khi các dự án điện mặt trời cùng lúc hòa lưới ở thời điểm cuối tháng 6, đầu tháng 7/2019, một số doanh nghiệp đã đề xuất xin được đầu tư vào lưới truyền tải điện, thậm chí, để có thể đảm bảo việc đầu tư xây dựng nhanh nhất, doanh nghiệp đã đề xuất được xây dựng lưới truyền tải siêu cao áp 500kV từ nhà máy điện đấu nối với hệ thống truyền tải điện hiện có và sau khi hoàn thành sẽ “tặng lại” cho Nhà nước quản lý, vận hành.
Phải hoàn thiện khung pháp lý trước khi đưa ra các quyết định có cho phép tư nhân đầu tư vào hệ thống truyền tải điện nay không, đầu tư đến đâu và ở mức độ nào.
Tuy nhiên, ở Việt Nam, có 2 việc cần phải làm để doanh nghiệp tư nhân có thể tham gia đầu tư vào hệ thống lưới truyền tải điện.
Thứ nhất, nếu cho phép doanh nghiệp đầu tư xây dựng các công trình truyền tải điện độc lập của Nhà nước (đã có trong Quy hoạch điện hoặc sẽ bổ sung vào Quy hoạch điện) nhưng không quản lý, vận hành mà bàn giao lại cho Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia (EVNNPT) - đại diện cho Nhà nước quản lý, vận hành thì không phải sửa Luật Điện lực. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp muốn đầu tư xây dựng đường dây truyền tải và tham gia quản lý vận hành lưới truyền tải điện quốc gia thì phải sửa Luật hiện hành.
Thứ hai, việc xã hội hóa lưới điện là cần thiết trong bối cảnh nguồn lực Nhà nước còn hạn chế, nhưng chỉ nên xác định trong một giới hạn nhất định, nhất là với hệ thống lưới điện áp cao, truyền tải công suất lớn - để đảm bảo sao cho việc vận hành của nó không làm ảnh hưởng tới lưới điện của quốc gia, nghĩa là không bao giờ có thể làm tan rã lưới trên tổng thể hệ thống. Muốn làm được điều này, việc quan trọng là phải phân định rõ đâu là lưới truyền tải điện của quốc gia và đâu là lưới truyền tải nhưng không phải của quốc gia mà là của nhà đầu tư, để nếu như có xảy ra sự cố đối với lưới điện của nhà đầu tư cũng không làm ảnh hưởng đến việc quản lý vận hành và an ninh năng lượng của cả quốc gia.
Theo TS Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh (Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam): Khung pháp lý duy nhất hiện nay chúng ta có là Luật Điện lực. Nếu muốn xã hội hóa thì cái gì khác để chúng ta có thể điều chỉnh lại? Ví dụ như cách thức để tham gia trong xã hội hóa là gì? chúng ta có đấu thầu hay không? Hiện nay chưa có một mô hình rõ ràng, một quy định rõ ràng trong trường hợp này?