[eMagazine] Kinh tế Việt Nam 5 năm tới: Giải pháp để phục hồi và tăng tốc

Báo cáo triển vọng kinh tế Việt Nam 2021 và những điều chỉnh trung hạn 2021 - 2025 được Trung tâm Thông tin và dự báo kinh tế - xã hội quốc gia (NCIF - Bộ Kế hoạch và đầu tư) mới đây đã đưa ra dự báo 2 kịch bản tăng trưởng kinh tế năm 2021.

Với kịch bản cơ sở - trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế thế giới phục hồi, đại dịch COVID-19 dần được khống chế - tốc độ tăng GDP của Việt Nam trong năm nay đạt 6,17%/năm, CPI trung bình tăng 3,8%. TS Đặng Đức Anh - Phó giám đốc NCIF - cho biết kịch bản này diễn ra khi các nền kinh tế lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản đạt mức tăng trưởng dương trở lại trong năm 2021, Trung Quốc đạt mức tăng trưởng 5 - 6%/năm, giá dầu thô ở mức thấp 45 USD/thùng. Còn trong nước, sản xuất dần phục hồi, đầu tư nhà nước đạt mức tăng trưởng 7%/năm, đóng góp khu vực FDI tiếp tục được duy trì, chính sách tiền tệ linh hoạt và phù hợp bảo đảm ổn định vĩ mô.

Với kịch bản khả quan, tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong năm 2021 có thể đạt 6,72%/năm, CPI tăng khoảng 4,2%. "Kịch bản này diễn ra khi kinh tế toàn cầu phục hồi nhanh hơn dự kiến, các hoạt động sản xuất kinh doanh trong nước trở lại bình thường ngay trong năm 2021. Bên cạnh đó, Việt Nam tận dụng được những lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết, đầu tư khu vực nhà nước tăng khoảng 8%" - TS Đặng Đức Anh nhận định.

Theo nhóm nghiên cứu NCIF, các động lực tăng trưởng kinh tế năm 2021 gồm: ngăn chặn thành công dịch bệnh, giữ ổn định kinh tế vĩ mô làm nền tảng cho quá trình phục hồi kinh tế; sự phục hồi các thị trường đối tác lớn Mỹ, EU, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc sẽ hỗ trợ gia tăng xuất khẩu; động lực từ sự mở cửa nền kinh tế với hàng loạt FTA đã được ký kết; dòng vốn FDI đầu tư tăng mạnh trong bối cảnh chuyển dịch các chuỗi cung ứng sản xuất sang các quốc gia có chi phí thấp hơn như Việt Nam; đầu tư công tiếp tục được thúc đẩy khi có nhiều dự án hạ tầng lớn được xây dựng trong năm…

Tuy vậy, trong trung hạn 2021 - 2025, TS Đặng Đức Anh cũng cảnh báo nhiều thách thức nền kinh tế phải đối mặt. Đó là bối cảnh kinh tế thế giới trở nên bất định và nhiều rủi ro hơn bởi dịch COVID-19.

Về điểm nhấn của kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2025, ông Đỗ Thành Trung - Vụ trưởng Vụ Tổng hợp kinh tế quốc dân, Bộ Kế hoạch và đầu tư - cho rằng dưới góc độ cơ quan được giao chuẩn bị kế hoạch kinh tế - xã hội 5 năm, bộ này đã chuẩn bị công phu và chu đáo.

"Bản kế hoạch 5 năm chưa bao giờ làm tốt hơn nhiệm kỳ này. Cái khó của lần này là dung hòa được mong muốn, phù hợp với khả năng nguồn lực và xác định mục tiêu để khơi dậy khát vọng nhưng đảm bảo tính khả thi. Bởi những mục tiêu đề ra trong 5 năm tới rất cao, xây dựng đất nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình", ông Trung nhấn mạnh.

Cũng theo ông Trung, dịch COVID-19 được tính đến trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm, nhưng không được nhìn dưới tác động xấu mà nhìn vào những cơ hội mới. Dịch bệnh làm tăng trưởng chậm, tạo ra thay đổi lớn về phương thức sản xuất, về tăng năng suất, chất lượng, tính cạnh tranh là thách thức nhưng cũng là cơ hội nếu nắm bắt được, biến rủi ro, hóa giải rủi ro như đã làm như năm 2020.

Việt Nam thuộc nhóm tăng trưởng kinh tế cao nhất thế giới

Với tổng sản phẩm trong nước (GDP) năm 2020 tăng 2,91% so với năm trước, Việt Nam thuộc nhóm nước có tăng trưởng cao nhất thế giới. Trong bối cảnh dịch COVID-19 ảnh hưởng tiêu cực tới mọi lĩnh vực kinh tế xã hội thì đây là thành công lớn. 

Bà Nguyễn Thị Hương - Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho biết có được mức tăng trưởng khởi sắc này do chúng ta đã kiểm soát chặt chẽ dịch COVID-19, nền kinh tế từng bước hoạt động trở lại trong điều kiện bình thường mới.

Trong năm 2020, tăng trưởng kinh tế cho thấy sự ảnh hưởng nặng nề của dịch bệnh, phụ thuộc vào diễn biến dịch bệnh. Trong đó, quý 1 tăng 3,68%, quý 2 tăng 0,39%, quý 3 tăng 2,69%, quý 4 tăng 4,48%.

Việc tận dụng được những cơ hội mới để phục hồi kinh tế năm 2021 và bứt phá cho 5 năm - giai đoạn 2021-2025 có ý nghĩa quan trọng nhằm đạt được các mục tiêu đã đặt ra trong Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2025.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư - Trần Quốc Phương: Tận dụng những cơ hội mới

Nền kinh tế Việt Nam đã bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi COVID-19, mục tiêu tăng trưởng giai đoạn 2016 - 2020 không hoàn thành. Hai đợt khảo sát diện rộng với trên 130.000 doanh nghiệp của Tổng cục Thống kê (tháng 4 và tháng 9/2020) đều ghi nhận có trên 83% số doanh nghiệp khẳng định bị ảnh hưởng tiêu cực.

Tuy nhiên, Chính phủ đã có những biện pháp kịp thời và hiệu quả trong việc ngăn chặn sự lây lan của COVID-19, giữ được ổn định kinh tế vĩ mô. Đây là nền tảng cho quá trình phục hồi kinh tế trong năm 2021 và trung hạn 2021 - 2025.

Dịch COVID-19 cũng hình thành, đẩy nhanh nhiều xu hướng mới, định hình lại các dòng tài chính, thương mại và đầu tư, đặc biệt là chuyển dịch chuỗi cung ứng, tạo ra nhiều thách thức và cả cơ hội phục hồi kinh tế trong dài hạn. Việc tận dụng được những cơ hội mới để phục hồi kinh tế năm 2021 và bứt phá trong giai đoạn 2021 - 2025 có ý nghĩa quan trọng để đạt được các mục tiêu đề ra trong 5 năm tới.

Ông Nguyễn Minh Cường - Chuyên gia kinh tế trưởng, ADB: Tiếp tục hoàn thiện nền kinh tế thị trường

Việt Nam rất thành công trong việc chống chọi với Covid, nhưng bên cạnh đó cũng rất nhiều thách thức và những vấn đề Việt Nam gặp phải mang tính đa đạng. Câu hỏi đặt ra là vai trò dẫn dắt của Nhà nước như thế nào? Và có đủ sức đáp ứng tất cả các vấn đề đa dạng như vậy không?…

Năm 2021 tiếp tục phải ngăn chặn COVID, phải tập trung vào các hiệp định thương mại tự do. Giai đoạn 2021 – 2025 theo tôi, cốt lõi của Việt Nam ở đây là chuyển đổi sang kinh tế thị trường chưa hoàn chỉnh, mặc dù đã chuyển đổi hơn 30 năm. Chính điều này đã dẫn đến hiệu quả của nền kinh tế như năng suất thấp và một loạt các vấn đề khác xảy ra. Do vậy, năm 2021 cần tiếp tục tập trung cho việc chuyển đổi này.

Chuyển đổi sang kinh tế thị trường có 3 vấn đề. Thứ nhất, phải thực chất là thị trường về đất đai; thị trường vốn, đây là vấn đề rất quan trọng nhưng chúng ta cũng chưa hình thành được; về thị trường lao động phải thật sự hoạt động theo nguyên tắc của thị trường.

Thứ hai, phát triển kinh tế tư nhân hoàn toàn năng động và được phát triển thì mới hỗ trợ được kinh tế Việt Nam phát triển... Để phát triển được kinh tế tư nhân thì vai trò của Nhà nước là dẫn dắt chứ không phải là quản lý.

Thứ ba, tiếp tục cải cách thể chế. Tất cả các vấn đề này có thể tạo ra nguồn lực để ứng phó với những thách thức có thể xảy đến.

Ông Vũ Sỹ Cường - Chuyên gia kinh tế, Học viện Tài chính: Chính sách thuế cần hướng tới đối tượng cụ thể

Chính sách thuế cần hướng tới một số đối tượng cụ thể và sẽ có tác dụng tốt hơn. Như chúng ta đã biết, năm 2020 để thực hiện gói hỗ trợ phát triển kinh tế thì chúng ta có thực hiện việc miễn giảm thuế, nhưng cuối cùng số thu ngân sách theo ước tính đến hết ngày 31//12/2020 đạt 98% dự toán 2020, mà dự toán 2020 xây dựng trên dự toán 2019, rất cao. Lý do rất quan trọng là chính sách mà chúng ta sử dụng để khuyến khích, để hỗ trợ doanh nghiệp trong 2020 chủ yếu là hoãn hoặc giãn chứ không phải là miễn do đó số thu có ảnh hưởng nhưng không quá nhiều.

Tôi cho rằng, cải cách chính sách thuế là một trong những vấn đề trọng tâm trong giai đoạn 2021 – 2025. Nếu không ngân sách các địa phương sẽ gặp những rủi ro rất lớn.

Về huy động nguồn lực, đây cũng là một thách thức, bởi hầu hết các địa phương hiện nay phân cấp rất mạnh, do đó họ chỉ tập trung vào các nguồn lực mà địa phương có thẩm quyền phê duyệt và chi. Trong đó, hai nguồn lực chủ yếu là từ đất đai và sổ xố. Trong khi đó, những công trình có tính chất liên vùng thì rất ít được chú ý, và đến bây giờ do quy định của Luật Ngân sách và thể chế về mặt tổ chức, Việt Nam chưa có bất kỳ cơ chế nào để phối hợp liên vùng một cách hiệu quả trong việc xử lý các nguồn lực tài chính.

Ông Đỗ Thành Trung - Vụ trưởng Vụ Tổng hợp kinh tế quốc dân, Bộ Kế hoạch và Đầu tư: Phải có những quyết sách đúng đắn, chính xác, kịp thời

Trong giai đoạn tới, chúng ta phải có những quyết sách đúng đắn, chính xác, kịp thời. Hiện Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang thực hiện chương trình chuyển đổi số cho doanh nghiệp với mục tiêu nhắm tới 100 nghìn doanh nghiệp, trong đó tập trung doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đây là những hành động, nhiệm vụ, giải pháp mà Bộ kế hoạch và Đầu tư tập trung thúc đẩy. Hay đầu tư cho hạ tầng hoặc nắm bắt về dịch chuyển đầu tư và thương mại phải được cụ thể hóa.

Chúng tôi cũng đang tập trung vào chuyển đổi các mục tiêu của đầu tư công. Mặc dù đầu tư công hiện nay không thể chiếm vai trò lớn như trước được nữa, nhưng đầu tư công phải trở thành vai trò dẫn dắt, và điều này đã được cụ thể hóa ngay trong đầu tư công trong trung hạn mà Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang thực hiện để phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2025.

Câu hỏi lớn nhất đối với Bộ Kế hoạch và Đầu tư là làm sao để tạo ra động lực tăng trưởng mới. Đầu tư công được kỳ vọng và định hướng một cách tập trung thay đổi hoàn toàn phương cách mà chúng ta đang thực hiện bấy lâu nay. Tập trung vào các dự án "quả đấm thép", dự án liên vùng và dự án xương sống của quốc gia, để làm sao trong 5 năm tới hình thành và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, giảm chi phí và tăng cường kết nối. Đây là 3 mục tiêu lớn nhất trong đầu tư công.

Giải pháp không quan trọng bằng hiệu quả và tính lan tỏa của các dự án phát triển cơ sở hạ tầng. Do đó, bên cạnh các dự án giao thông thì chúng tôi cũng tập trung vào các dự án năng lượng và các dự án liên quan đến đổi mới sáng tạo.

Ông Phan Đức Hiếu - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương: Gói kích thích thứ 2 cần tập trung vào mục tiêu phục hồi và tăng trưởng

Gói kích thích thứ nhất Chính phủ thực hiện trong thời gian rất nhanh, chưa có tiền lệ và đầy thách thức. Bên cạnh những điểm thành công, gói kích thích thứ nhất vẫn còn nhiều điểm chưa được như kỳ vọng.

Vì vậy, ở gói kích thích thứ hai, cần tập trung vào mục tiêu phục hồi và tăng trưởng. Theo đó, Chính phủ nên chia sẻ khó khăn cho doanh nghiệp chịu tác động từ dịch Covid-19. Theo đó, chính sách đưa ra cần tránh những chính sách gây ra tác động ngược với lợi ích. Ngoài ra, gói kích thích cần phải chính xác hơn về đối tượng và dựa trên kết quả đầu ra, tránh trường hợp có nhiều doanh nghiệp dựa vào Covid-19 để hưởng lợi thay vì buộc phải phá sản nếu không có Covid-19. Cùng với đó, nên tập trung vào đầu tư công và phát triển hạ tầng kinh tế, ưu tiên cho sản xuất, kinh doanh để tạo ra tác động lan tỏa.

Thúc đẩy tăng trưởng giai đoạn hậu Covid-19 cần coi trọng cải cách thể chế. Một thể chế tốt phải tạo ra được sự năng động cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và thực sự là cạnh tranh.

LINH NGA - THUỲ LINH