HÀ NỘI CỨ MƯA LÀ NGẬP: Chưa đủ kịch bản để thích ứng với biến đổi khí hậu

KTS. PHẠM THANH TÙNG - Chánh văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam• 19/08/2020 07:00

Phần lớn đô thị Việt Nam dễ bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, trong khi đó tốc độ đô thị hóa nhanh, cơ sở hạ tầng kém phát triển sẽ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng về ngập úng đô thị.

KTS. Phạm Thanh Tùng – Chánh văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam

Trên thực tế, 10 năm qua, khu vực Hoàn Kiếm đã xuất hiện những đợt ngập, chỉ khác nhau ở chỗ ngập diện rộng hay hẹp và thời gian ngập là bao lâu. Tuy nhiên, đây là điều mà chúng ta phải chấp nhận và có phương án thích ứng bởi 2 lý do chính:

Thứ nhất, chúng ta xây dựng rất nhiều nhà cao tầng trong nội đô, đô thị hóa nhanh nhưng hạ tầng lại đang không theo kịp. Khu phố cổ trước đây là một trong những khu vực có cốt nền cao nhất của thành phố nhưng do quá trình quá lâu, quản lý hạ tầng các ống thoát nước chưa tốt mặc dù đã rất tích cực nạo vét nhưng không thể đáp ứng được.

Bởi thời điểm đó, hệ thống này chỉ được quy hoạch cho một đô thị 50 vạn người, còn hiện tại đô thị này nội đô đã lên tới 4 triệu người, hệ thống thoát nước bị quá tải do rác thải chặn, lực nước mạnh không thể thoát kịp.

Trong khi đó hệ thống tiêu thoát nước tự nhiên đang bị hỏng, thứ nhất là các con sông bị lấp, các hồ đầm bị lấp, một số con sông như Tô Lịch, sông Sét, sông Lừ... không được khơi thông, thậm chí còn ô nhiễm và trở thành các cống hở.

Tuyến phố Bà Triệu (quận Hoàn Kiếm) ngập úng do trận mưa lớn chiều 17/8

Ngoài ra, vấn đề "hễ mưa là ngập" cũng xảy ra thường xuyên ở rất nhiều những con phố khác kể cả khu vực mới phát triển như ở phía Tây thành phố, thậm chí chúng ta cũng đã từng chứng kiến cảnh người dân chèo thuyền trong khu đô thị cao cấp.

Từ năm 2015 đến nay, UBND TP Hà Nội đã lần lượt triển khai các dự án trạm bơm tiêu Yên Nghĩa, Cụm công trình đầu Cụm công trình đầu mối Liên Mạc (Bắc Từ Liêm)…nhằm thoát nước, chống ngập úng cho khu vực phía Tây, bao gồm các quận Cầu Giấy, Nam - Bắc Từ Liêm, Hà Đông và các huyện ngoại thành vừa mở rộng.

Bên cạnh đó, mặc dù đã có quy định các KĐT đều phải có khu thu gom và xử lý nước thải trong đó bao gồm cả nước mưa ở bề mặt. Chẳng hạn, nếu thấp thì phải có hệ thống bơm tăng áp, đẩy nước ra bên ngoài. Tuy nhiên, nhiều KĐT bị chủ đầu tư “ăn bớt” các hạng mục trong đó có thoát nước.

Mà không chỉ riêng Hà Nội, ở các đô thị khác trên khắp cả nước cũng đều bị bởi chúng ta phát triển nhanh. Trong khi đó phát triển hạ tầng kỹ thuật đòi hỏi một nguồn lực rất lớn, thế nhưng chúng ta chỉ quen phát triển nhanh để thu tiền chứ không phát triển hạ tầng, dẫn đến quá tải và ngập úng mỗi khi đến mùa mưa.

Nguyên nhân thứ 2 đó là chưa đủ kịch bản để thích ứng với biến đổi khí hậu. Thời gian qua, những hiện tượng thời tiết cực đoan đã xuất hiện ngày một nhiều, nắng nóng tăng mạnh, những cơn mưa lớn như thời gian gần đây là bằng chứng cho việc này.

Dễ thấy, từ một khu vực có cốt nền cao hơn hẳn những khu vực khác từ 2 - 4m, thế nhưng Hoàn Kiếm đã từ không ngập, đến ngập thời gian ngắn và nay là ngập cao, diện rộng, đây là một vấn đề cần lo ngại.

Để kiểm soát và phát triển hệ thống thoát nước, chống ngập đô thị điều quan trọng là phải thực hiện nghiêm túc các quy hoạch đô thị đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, tránh tình trạng điều chỉnh quy hoạch và phát triển theo kiểu tự phát, phá vỡ quy hoạch như hiện nay.

Bên cạnh đó, cần nâng cao hiệu quả của công tác dự báo, giám sát và cảnh báo sớm. Tập trung hoàn thành việc xây dựng, cải tạo hệ thống thoát nước, cải tạo và chống lấn chiếm thu hẹp hồ ao, sông, kênh trong đô thị. Đồng thời, thường xuyên nạo vét khơi thông dòng chảy; xây dựng, củng cố, nâng cấp hệ thống đê bao, đê xung yếu, bờ ngăn chống lũ. Khảo sát và xây dựng các hồ, hầm lưu trữ nước mưa tại các đô thị.

Ngoài ra, chính quyền các cấp cần đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục và nâng cao nhận thức của cộng đồng nhằm tạo ra sự chuyển biến cơ bản trong tư duy, hành động về phòng, chống, giảm nhẹ thiên tai.