Kỳ vọng gì ở Hội nghị thượng đỉnh Mỹ- Nga?

Mối quan hệ Nga - Mỹ đang rơi vào tình trạng đóng băng trước thềm Hội nghị thượng đỉnh.

Lý do cần cuộc gặp song phương

Ngày nay, cả Moscow và Washington đều nhận ra rằng mối quan hệ ngoại giao giữa 2 nước này có lẽ đã chạm đáy. Ngay cả ở thời kỳ Chiến tranh Lạnh, cuộc đối thoại chính trị giữa điện Kremlin và Nhà Trắng không bao giờ bị gián đoạn trong một thời gian dài như gần đây.

Một điểm khác mà cả 2 nước đều nhận thấy rằng, cuộc khủng hoảng Nga - Mỹ hiện tại tràn ngập những rủi ro nghiêm trọng, không chỉ đối với hai nước này, mà đối với an ninh toàn thế giới. 

Từ trước đến nay, giới quan sát cho rằng, việc tạo ra cuộc khủng hoảng trong quan hệ song phương dễ hơn nhiều so với việc tìm cách thoát khỏi nó. Bất chấp tất cả các biện pháp trừng phạt, Washington đã không thể áp đặt ý chí của mình lên Moscow. Và cũng sẽ vô nghĩa nếu Moscow cố gắng làm như vậy đối với Mỹ.

Nếu như vậy, thì Nga và Mỹ chỉ có một lựa chọn, là đồng ý về một cuộc gặp song phương để cân nhắc lợi ích chính đáng của cả hai bên. Các vấn đề đang tồn tại có thể được giải quyết thông qua các cuộc đàm phán.

"Kinh nghiệm ngoại giao dạy chúng ta rằng chúng ta cần nghiên cứu cả tình hình quốc tế hiện tại và trong quá khứ nếu muốn có một giải pháp phù hợp nhất cho khủng hoảng ngoại giao", ông Boris Dolgov, chuyên gia của Viện Nghiên cứu Phương Đông - Nga nói và cho biết, đầu năm 2001, Tổng thống Mỹ mới đắc cử khi đó là George W. Bush đã công bố một danh sách các nhà ngoại giao Nga được coi là các nhân vật không được hoan nghênh ở Mỹ. Trong khi đó, Chính phủ Nga cũng đáp trả với một danh sách của riêng mình. Một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng trong quan hệ song phương Nga- Mỹ đã bắt đầu từ đó.

Để ngăn chặn tình trạng xấu đi trong quan hệ giữa 2 nước, lãnh đạo Nga đã đưa ra quyết định quan trọng, đó là Nga nỗ lực không bị lôi kéo vào cuộc đối đầu, và thay vào đó tổ chức một cuộc họp giữa lãnh đạo hai nước. Cuộc họp đó diễn ra tại Ljubljana vào ngày 16 tháng 6 năm 2001.

"Cuộc họp không liên quan đến bất kỳ vấn đề quốc tế cấp bách nào, và không bên nào coi cuộc họp như một phương tiện để giải quyết ngay lập tức tất cả các vấn đề giữa Moscow và Washington trong những năm trước. Mục tiêu chính chỉ đơn giản là để Tổng thống 2 nước chứng minh rằng, bất chấp mọi khác biệt của họ, hai nước luôn mở cánh cửa đối thoại chính trị và tìm kiếm các giải pháp cho các vấn đề hiện tại", ông Boris cho biết.

Do đó, cuộc họp ở Ljubljana đã đạt được mục tiêu: các vị lãnh đạo bắt đầu gặp nhau thường xuyên, và bất chấp sự khác biệt sâu sắc giữa hai nước, hai bên đã duy trì một cuộc đối thoại chính trị chuyên sâu và làm việc cùng nhau thành công trên sân khấu quốc tế.

Những vấn đề cần giải quyết

Từ thực tế trên, chúng ta có thể rút ra kết luận rằng điều duy nhất có khả năng phá vỡ sự căng thẳng trong mối quan hệ Nga – Mỹ là một cuộc gặp cá nhân giữa Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump. Tuy nhiên, tình trạng hiện tại của quan hệ Nga - Mỹ phức tạp hơn 17 năm trước, và vị thế của Donald Trump ở Washington không vững chắc như George Bush năm 2001. Tuy nhiên, 2 nước này rất khó có thể đảo ngược xu hướng tiêu cực trong quan hệ song phương nếu không tổ chức Hội nghị thượng đỉnh sắp tới.

Sau các cuộc đàm phán như vậy, lãnh đạo 2 nước có thể hướng dẫn các bộ ngành tiếp tục đàm phán về các vấn đề căng thẳng nhất trong chương trình nghị sự song phương cũng như quốc tế và đồng ý về một lộ trình phát triển quan hệ ít nhất cho đến khi kết thúc nhiệm kỳ của Tổng thống Trump.

Theo ông Boris, điều cực kỳ quan trọng là lộ trình này phác thảo một số lĩnh vực làm việc trong tương lai, nếu như có được sự thống nhất của hai nhà lãnh đạo. Thứ nhất, các bên cần phải làm việc và đồng ý về phạm vi của những vấn đề bức xúc nhất cần được giải quyết. Chúng ta cần khôi phục các kênh truyền thông đã thử nghiệm hoặc phát triển các kênh mới - chủ yếu là giữa các phòng ban quân sự - để ngăn chặn các sự cố có thể xảy ra và leo thang.

Thứ hai, các cuộc đàm phán nghiêm túc là cần thiết để giải quyết các vấn đề an ninh trên các khía cạnh song phương và đa phương. Chúng ta đang nói về toàn bộ các vấn đề phức tạp liên quan đến ổn định chiến lược, kiểm soát vũ khí chiến lược và xung đột khu vực mà hai nước đang tham gia theo cách này hay cách khác. Cái gọi là mối đe dọa an ninh “phi truyền thống” như tội phạm mạng đang trở nên nghiêm trọng hơn. Và chúng ta không thể mong đợi tìm thấy một giải pháp đầy đủ sau một vòng đàm phán. Những gì chúng ta cần là một cách tiếp cận có hệ thống, nỗ lực lâu dài và liên tục ở cả hai bên.

Thứ ba, có một loạt các vấn đề, vì một số lý do, có vẻ như không thể giải quyết được ở thời điểm hiện tại. Chúng ta đang nói về các vấn đề phát triển nội bộ của hai nước, về các giá trị và các nguyên tắc cơ bản mà trật tự thế giới mới cần được xây dựng. Nhưng đối thoại là cần thiết để chúng ta có thể hiểu rõ hơn lập trường của nhau và tránh xung đột vô nghĩa.

Thứ tư, một cuộc họp giữa hai nhà lãnh đạo sẽ loại bỏ một phần các rào cản đã được dựng lên trong thời gian gần đây giữa hai nước. Ngay cả trong bối cảnh "lời qua tiếng lại" giữa hai chính quyền, người Nga và người Mỹ vẫn vô cùng quan tâm đến nhau. Thực tế cho thấy, có nhiều khách du lịch Mỹ đã đến Nga để tham dự FIFA World Cup hơn bất kỳ quốc gia nào khác đã chứng minh điều này.

Cẩm Anh