Tại sao doanh nghiệp lớn và tập đoàn nên "đi khởi nghiệp"
Tại các quốc gia mạnh về khởi nghiệp như Mỹ, Úc, Singapore, Châu Âu, cộng đồng này là một trong những động lực chính thúc đẩy doanh nghiệp khởi nghiệp phát triển và thành công.
Một thành tố quan trọng trong hệ thống khởi nghiệp quốc gia Việt Nam đó chính là cộng đồng các doanh nghiệp/ tập đoàn lớn. Tại các quốc gia mạnh về khởi nghiệp như Mỹ, Úc, Singapore, Châu Âu, cộng đồng này là một trong những động lực chính thúc đẩy doanh nghiệp khởi nghiệp phát triển và thành công. Chúng ta có thể thấy số lượng doanh nghiệp khởi nghiệp mua vào từ Apple, Google và các doanh nghiệp lớn tương tự tăng nhanh trong thời gian qua. Tại Việt Nam, vai trò các tổ chức kinh tế lớn thúc đẩy khởi nghiệp chưa xứng tầm với quy mô cũng như chiều sâu về tri thức hay công nghệ họ đang sở hữu. Bài viết tập trung vào khía cạnh những giá trị và lợi ích các doanh nghiệp/ tập đoàn lớn nhận được khi tham gia các hoạt động khởi nghiệp song hành với một số gợi ý cách tiếp cận startup hiệu quả từ góc độ vận hành và chiến lược.
Trong vài năm gần đây, áp lực của cuộc cách mạng 4.0 và chuyển đổi số đã tạo ra làn sóng đổi mới sáng tạo phi tuyến tính – Disruptive Innovation. Thay vì đổi mới từ từ, các lực đẩy hiện tại đổi mới sáng tạo đã thay đổi hoàn toàn mô hình kinh doanh với tốc độ nhanh và sâu sắc. Chúng ta chứng kiến các hệ thống bán hàng tự động trong bán lẻ, mô hình taxi truyền thống thay thế bằng taxi công nghệ, đặt vé máy bay và phòng qua các OTA trực tuyến. Thay đổi mô hình kinh doanh là giá trị quan trọng đầu tiên các doanh nghiệp/ tập đoàn lớn có thể thụ hưởng từ các doanh nghiệp startup họ đầu tư hay tham gia vận hành. Các doanh nghiệp lớn hiện tại dựa trên các mô hình kind doanh truyền thống. Cùng sở hữu hay tự đứng ra khởi nghiệp sẽ giúp cho họ cơ hội đánh giá và xem xét các mô hình kinh doanh mới sáng tạo mà không ảnh hưởng tới mô hình truyền thống. Một công cụ hay được áp dụng trong startup là mô hình kinh doanh/ Business Model Canvas sẽ đem lại những giá trị to lớn cho doanh nghiệp khi triển khai. Sau khi thành công trong startup, mô hình kinh doanh mới sẽ từ từ tích hợp và thay đổi mô hình hiện tại trong doanh nghiệp.
Từ các thay đổi do công nghệ, khách hàng ngày nay đã chuyển đổi sang số hóa. Trong doanh nghiệp tốc độ đổi mới sáng tạo và thiết kể các sản phẩm / dịch vụ mới bị chậm hơn so với nhu cầu.Thông qua các startup, các doanh nghiệp có thể thiết kế sản phẩm hay dịch vụ mới , điều chỉnh và đánh giá hiệu quả kinh doanh nhanh hơn. Có thể nói startup là phòng thí nghiệm lớn nhằm áp dụng các sản phẩm và dịch vụ mới nhưng không bị ảnh hưởng từ các sản phẩm và dịch vụ hiện tại. Cũng thông qua startup, các công cụ mới như thiết kế tư duy/Design thinking, trải nghiệm khách hàng/Customer Journey Experiences, khởi nghiệp tinh gọn/Lean Startup, phát triển khách hàng/Customer Development sẽ được áp dụng và phát huy triệt để. Các doanh nghiệp có thể tận dụng quy mô khách hàng hiện tại để thương mại hóa tốt hớn các sản phẩm và dịch vụ mới của startup. Ví dụ một doanh nghiệp Startup đang có sản phẩm thử đó là hệ thống cho vay ngang hàng P2P. Các ngân hàng đầu tư trực tiếp vào Startup và phát triển tiếp sản phẩm/ dịch vụ này một cách hoàn thiện hơn cho khách hàng của mình với nguồn tài chính và nhân lực sẵn có.
Tiếp cận và sử dụng các công nghệ và quy trình mới là điều kiện sống còn của doanh nghiệp và tập đoàn lớn. Khởi nghiệp là một trong những kênh hiệu quả giúp tiếp cận các công nghệ mới. Ví dụ một tập đoàn bán lẻ hàng đầu Việt Nam có thể tiếp cận các nhà khoa học và giảng viên đang nghiên cứu công nghệ nhận dạng hình ảnh và giọng nói. Các kết quả nghiên cứu công nghệ này sẽ được doanh nghiệp tài trợ và thương mại hóa nó ngay trong hoạt động tập đoàn. Tương tự, một ngân hàng có thể cấp vốn cho các nhà khoa học nghiên cứu về dữ liệu lớn nhằm triển khai các hoạt động đánh giá rủi ro các sản phẩm và dịch vụ của mình. Trong một số trường hợp, tiếp cận công nghệ mới là động lực chính doanh nghiệp đầu tư vào startup. Trên thực tế tại Việt Nam, các doanh nghiệp cần tập trung vào các nhà nghiên cứu tại các viện và trường trong nước cũng như các nhà khoa học gốc Việt tại nước ngoài. Thông thường các nhà khoa học có mối quan hệ với nhau chặt chẽ và không quá khó để tìm ra những cá nhân phù hợp với yêu cầu của doanh nghiệp.
Sở hữu tài năng trong công nghệ và quản trị cũng là một giá trị lớn khi các doanh nghiệp/ tập đoàn lớn tham gia đầu tư vào startup. Thông thường trong startup vốn con người có giá trị nhất. Các doanh nghiệp có thể đầu tư sau đó chuyển hóa vốn con người từ startup sang lực lượng nhân lực hiện tại. Có bốn phương pháp chính để tận dụng nguồn nhân lực startup đó là cho phép các nhân lực startup đặc biệt về kỹ thuật tham gia vào các hoạt động vận hành doanh nghiệp với vai trò chuyên viên / cố vấn. Thứ hai đó chính là đào tạo cho lực lượng nhân lực hiện tại. Các vấn đề như tâm thế khởi nghiệp, lãnh đạo trong cuộc cách mạng 4.0, tri thức và kỹ năng đổi mới sáng tạo, các công cụ trong startup, kỹ năng làm việc số v/v chỉ có thể đào tạo tốt khi doanh nghiệp nhúng các hoạt động đào tạo song hành với các hoạt động tại doanh nghiệp khởi nghiệp. Startup có thể giúp các doanh nghiệp trong công tác đào tạo và coaching nhằm kiến tạo tinh thần chiến binh dấn thân trong vận hành và làm việc tại doanh nghiệp đối với toàn bộ nhân lực truyền thống hiện có. Đây chính là tinh hoa của doanh nghiệp khởi nghiệp nếu áp dụng thành công, các doanh nghiệp lớn sẽ đạt những kết quả to lớn. Chúng ta có thể thấy qua hai ví dụ tập đoàn Viettel và Vingroup khi các lãnh đạo cấp cao đều mong mỏi mỗi người nhân viên là một chiến binh dấn thân trong công việc hàng ngày đương đầu với bất kỳ thử thách khó khăn nào. Mãi mãi tinh thần khởi nghiệp là mục tiêu và ước mơ của lãnh đạo cấp cao cho toàn bộ nhân lực tại mọi tập đoàn và doanh nghiệp lớn. Thứ ba chính là các chương trình / dự án cộng hưởng giữa hai nguồn nhân lực.
Như ví dụ về dữ liệu lớn trong ngân hàng nói trên, các nhân lực từ doanh nghiệp lớn truyền thống và từ stratup có vốn đầu tư sẽ cùng nhau làm việc xử lý bài toán rủi ro của dịch vụ ngân hàng. Cũng đã đề cập tại mục tiếp cận công nghệ, các doanh nghiệp lớn/ tập đoàn có thể tuyển dụng các nhà khoa học , nghiên cứu về làm việc theo dự án hoặc bán thời gian tại doanh nghiệp nhằm tiết giảm chi phí và nâng cao hiệu quả.
Giá trị cuối cùng đó chính là thương hiệu và hoạt động cộng đồng cho đi. Trong thời gian gần đây, thủ tướng luôn luôn đề cập tới Chính Phủ Kiến Tạo, tham gia vào các hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp và trực tiếp đầu tư vào khởi nghiệp sẽ tạo ra những giá trị lớn về thương hiệu cũng như hoạt động CSR đóng góp cho cộng đồng.
Hiểu rõ các giá trị lớn lao từ vận hành cũng như chiến lược sẽ giúp cho các doanh nghiệp lớn/ tập đoàn tham gia vào hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ và sâu sắc hơn. Các doanh nghiệp lớn cũng như các lãnh đạo đã làm rất tốt các hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp như đào tạo, truyền cảm hứng, cung cấp vốn mồi, hỗ trợ kỹ thuật công nghệ cũng như cơ sở vật chất văn phòng làm việc v/v.Tuy nhiên các doanh nghiệp / tập đoàn lớn còn có thể tham gia thông qua những hoạt động mang tính chất hệ thống như đào tạo và tuyển dụng nhân lực mang tâm thế khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và chiến binh. Cao hơn nữa, các doanh nghiệp/tập đoàn lớn có thể phối hợp hoặc trực tiêp đầu tư chiến lược vào các stratup phù hợp. Thông qua đó các doanh nghiệp . tập đoàn kinh tế lớn còn có được những giá trị lớn hơn , cụ thể hơn, sâu sắc hơn trong hoạt động vận hành. Các giá trị đó có thể thuộc về chiến lược như đổi mới sáng tạo, thay đổi mô hình kinh doanh hoặc phát triển các sản phẩm và dịch vụ mới. Các giá trị có thể thuộc về vận hành như tuyển dụng, đào tạo, nâng cao hiệu quả vận hành, tiếp cận công nghệ mới v/v. Quốc Gia Khởi Nghiệp Việt Nam chỉ thành công khi hình thành các stratup lớn, thúc đẩy khởi nghiệp trong doanh nghiệp và quan trọng nhất sự kết hợp hoàn hảo giữa các doanh nghiệp/tập đoàn lớn với các startup khoa học công nghệ.