Nữ tiến sĩ mê khởi nghiệp từ những sinh vật nhỏ bé

TS. Võ Thị Hạnh tốt nghiệp chuyên ngành hóa học và về làm việc tại Tổ vi sinh, Phòng Sinh học thực nghiệm, Phân viện Khoa học Việt Nam (nay là Viện Sinh học nhiệt đới, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam) từ năm 1976. “Học hóa nên chưa biết gì về vi sinh, nhưng lúc đó Viện đang cần người làm trong lĩnh vực này nên tôi nhận “liều” - bà chia sẻ. Nhưng càng tìm tòi, nghiên cứu bà càng say mê, bởi đó là những sinh vật hết sức nhỏ bé nhưng có thể làm nên những điều kỳ diệu nếu con người biết cách khai thác.

Thích nghiên cứu nhưng lại rẽ sang con đường kinh doanh, bởi vì những nghiên cứu chỉ để trong “ngăn kéo” thì mãi sẽ không còn giá trị. “Như vậy, cũng thật lãng phí công sức và tiền bạc của Nhà nước” - bà chia sẻ.

Dám nghĩ, dám 'liều'

Năm 2001, phong trào nuôi tôm, cá, chăn nuôi trang trại bắt đầu nở rộ, kéo theo đó là việc lạm dụng các chất kháng sinh để phòng trị bệnh gây ra hiện tượng “nhờn thuốc” và dư lượng kháng sinh trong các sản phẩm nuôi trồng. Ngoài ra, việc sử dụng các hóa chất xử lý môi trường ao nuôi thủy sản làm mất cân bằng sinh thái, gây ô nhiễm nguồn nước. Do đó, các chế phẩm sinh học dùng cho tiêu hóa, dinh dưỡng và xử lý nước ao nuôi tôm, cá đã được đưa vào sử dụng, nhưng phần lớn nhập của nước ngoài với giá thành cao.

TS. Võ Thị Hạnh nhận giải thưởng Sáng chế vì môi trường năm 2013.

Trước thực tế lúc đó, bà cùng các cộng sự đã định hướng nghiên cứu để sản xuất các chế phẩm sinh học phục vụ cho nền nông nghiệp sinh thái bền vững. Trong đó, tập trung nghiên cứu tận dụng các phụ phẩm công nông nghiệp như hèm rượu, bã men bia, bã khoai mì, rỉ đường, phế phẩm chế biến tôm cá… để sản xuất ra các chế phẩm sinh học phục vụ cho chăn nuôi, thủy sản và trồng trọt.

Thành quả đầu tiên của nhóm là đề tài “Nghiên cứu sản xuất ra hai chế phẩm sinh học Bio-I và Bio-II chứa hỗn hợp vi sinh vật hữu ích sống và enzym tiêu hóa dùng trong chăn nuôi và thủy sản”. Sản phẩm được đánh giá có chất lượng tốt và đoạt Giải II Hội thi sáng tạo khoa học Việt Nam (VIFOTEC), Giải II Hội thi sáng tạo Khoa học kỹ thuật TPHCM (năm 2003). Cá nhân TS. Hạnh đã nhận được Giải thưởng WIPO dành cho nhà phát minh phụ nữ tài năng Việt Nam năm 2004.

Trong nghiên cứu này, nhóm nghiên cứu đã sử dụng nguồn phụ phẩm công nông nghiệp như khô đậu nành, cám gạo, mật rỉ đường để nuôi cấy các chủng vi sinh vật có lợi để tạo sản phẩm Bio-I và Bio-II. Vào những năm 2003, những chế phẩm vi sinh được sản xuất trong nước rất ít, hầu hết là nhập ngoại. Khi so sánh với một số chế phẩm của nước ngoài, hiệu quả của các chế phẩm trên không hề thua kém, trong khi giá thành lại thấp hơn, bà cho biết.

Tuy nhiên, lúc đó, nhóm nghiên cứu cũng sản xuất sản phẩm nhưng chỉ bán được nhỏ lẻ với số lượng không nhiều. “Nhận thấy thị trường có nhu cầu lớn, nếu chỉ sản xuất và bán nhỏ lẻ mãi như thế này thì rất uổng. Nhưng đưa được ra thị trường và bán sỉ bằng cách nào khi trong tay không có nguồn lực tài chính và cũng ko biết bắt đầu từ đâu, do cả nhóm từ trước đến giờ chỉ biết nghiên cứu và… nghiên cứu” - bà nhớ lại.

Sau thời gian suy nghĩ, bà bàn với nhóm nghiên cứu và quyết định cùng nhau góp vốn xây dựng nhà xưởng, mua máy móc thiết bị để sản xuất ngay tại Viên Sinh học nhiệt đới. Có được nhà xưởng, sản xuất ra sản phẩm nhưng để bán sỉ ra thị trường quả thật hết sức khó khăn.

Theo TS Hạnh, để đưa kết quả nghiên cứu ra được thị trường là cả một chặng đường gian nan không dành cho những người dễ chùn bước.

Loay hoay với bài toán đầu ra, bà mạnh dạn tìm đến Công ty Cổ phần Thuốc thú ý Trung ương Navetco để mời chào hợp tác, sử dụng sản phẩm vừa tốt vừa rẻ của mình. Tuy nhiên, chặng đường để “chinh phục” Navetco không phải đơn giản.

“Mình phải cho họ dùng thử sản phẩm để yên tâm về chất lượng, nếu hài lòng mới trả tiền. Thậm chí họ yêu cầu dùng thử mà tôm cá chết phải bồi thường cũng chấp nhận” - bà Hạnh cho biết. Chính sự liều lĩnh này đã giúp bà chinh phục được Navetco bởi cả hai chế phẩm sinh học Bio-I và Bio-II đều thử nghiệm thành công, chất lượng không thua kém nhập ngoại mà giá thành rẻ hơn 10 lần.

Từ kết quả này, các sản phẩm của bà và cộng sự dần dần được nhiều người biết đến và đặt hàng. Không lo đầu ra, lại có doanh thu, bà và nhóm nghiên cứu có thêm sức mạnh và niềm tin để sản xuất ra các sản phẩm mới.

Năm 2008, bà Hạnh và cộng sự quyết định thành lập Công ty TNHH Sinh học Phương Nam, đến năm 2015, Công ty được Sở KH&CN tỉnh Long An công nhận là doanh nghiệp KH&CN.

“Đến nay, Công ty đang sản xuất và kinh doanh hơn 30 chế phẩm sinh học phục vụ trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, xử lý môi trường và thực phẩm chức năng” - bà Hạnh cho biết.

Làm khoa học đừng sợ bị ăn cắp ý tưởng

Mọi thành viên trong Công ty Phương Nam luôn đoàn kết, gắn bó và coi như như là những thành viên trong một gia đình. “Chúng tôi làm việc theo nhóm và không giấu diếm những ý tưởng nghiên cứu hay kinh doanh”. Theo bà, làm khoa học cũng nên như vậy, đừng sợ bị ăn cắp ý tưởng hay kết quả nghiên cứu, làm việc nhóm bao giờ cũng tốt hơn khi làm một mình.

Bà xác định, Phương Nam sống bằng chất xám và kinh nghiệm. Vì vậy, ngay sau khi đi vào hoạt động, Công ty đã thành lập phòng nghiên cứu và phát triển. “Tại đây, các ý tưởng sáng tạo được nảy sinh, chia sẻ cùng nhau để nghiên cứu và đưa ra thị trường” - bà Hạnh cho biết.

Phòng nghiên cứu và phát triển của công ty Phương Nam.

Đến giờ Phương Nam vẫn không marketing sản phẩm bằng cách quảng cáo trên các phương tiện truyền thông hay các kênh phân phối, tiếp thị khác. Thay vào đó, Phương Nam tích cực tham gia các cuộc thi để khẳng định chất lượng của mình thông qua các giải thưởng về sáng tạo KH&CN. Tính đến nay, bà và đội ngũ cán bộ, nhân viên công ty đã đạt được 17 giải thưởng sáng tạo KH&CN trong nước và quốc tế.

Ngoài ra, Phương Nam còn tham gia các chương trình, dự án nghiên cứu trong lẫn ngoài nước. “Đây không chỉ là hoạt động khuyến khích các cán bộ nghiên cứu, giúp thương mại hóa sản phẩm mà còn là cách tiếp thị hay và thiết thực nhất” - theo bà Hạnh.

Kể về những thăng trầm trong làm nghiên cứu, kinh doanh của mình, bà không nhận mình là tài giỏi, gan lỳ như nhiều người từng nhận xét. Bà chỉ nhận mình là người chịu khó tìm tòi, học hỏi và may mắn.

May mắn lớn nhất mà bà cho rằng, không dễ ai có được như bà là hơn 40 năm nghiên cứu trong cơ quan nhà nước và làm việc tại doanh nghiệp, bà luôn có một người bạn, người cộng sự từ thuở ban đầu là bà Lê Thị Bích Phượng (hiện là Phó Giám đốc Công ty) cùng một đội ngũ nghiên cứu từ khi còn làm ở Viện Sinh học nhệt đới đến khi mở kinh doanh riêng đã luôn sát cánh cùng bà vượt qua những thăng trầm.

“Một mình tôi không thể có những thành tích nghiên cứu và thành công của Phương Nam như ngày hôm nay” - bà chia sẻ.

Theo khampha