“Cuộc chiến” mới với điều kiện kinh doanh
Cắt giảm điều kiện kinh doanh là một trong những trọng tâm của Chính phủ trong nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia
51% số điều kiện kinh doanh được các Bộ, ngành dự kiến cắt bỏ, sửa đổi, bổ sung. Nhưng nếu chỉ tính số điều kiện kinh doanh được cắt bỏ thì chưa đạt được 50%. (Nguồn: Viện nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương - Báo cáo rà soát thực hiện Nghị quyết 2014 - 2018 - 5/2018)
Ngày 13/8, tức là cách thời hạn cuối cùng mà Thủ tướng yêu cầu các bộ trình phương án cắt giảm điều kiện kinh doanh hai ngày, Bộ Tài chính đã đề xuất cắt giảm 51,4% tổng số điều kiện đầu tư kinh doanh thuộc phạm vi chức năng quản lý của mình.
Động thái này của Bộ Tài chính không ồn ào như hồi tháng 9 năm ngoái khi Bộ Công Thương tuyên bố cắt giảm 675 điều kiện kinh doanh ngay trước ngày Tổ công tác của Thủ tướng đến bộ này làm việc.
Doanh nghiệp vẫn cần được “cấp oxi”
Tuy nhiên, nếu phương án của Bộ Tài chính được thực hiện, thì ít nhiều các doanh nghiệp sẽ dễ thở hơn rất nhiều.
Bởi trong đợt cắt giảm điều kiện kinh doanh lần này, Bộ Tài chính dự tính dùng một nghị định sửa đổi, bổ sung 16 Nghị định thuộc nhiều lĩnh vực gồm kinh doanh bảo hiểm, kinh doanh chứng khoán, thẩm định giá, hải quan, kế toán, kiểm toán, kinh doanh xổ số, kinh doanh trò chơi điện tử có thưởng dành cho người nước ngoài, kinh doanh casino, kinh doanh đặt cược, dịch vụ xếp hạng tín nhiệm, dịch vụ quản lý quỹ hưu trí tự nguyện.
Hầu như chỉ còn thiếu mỗi lĩnh vực thuế là không có trong đợt sửa đổi, cắt giảm điều kiện kinh doanh lần này. Có lẽ cũng bởi vì những luật về thuế, như luật quản lý thuế, đang được sửa đổi theo hướng tiến bộ, đơn giản và thuận tiện hơn.
Trong tổng số gần 5.000 điều kiện kinh doanh mới chỉ có khoảng gần 1.000 được cắt giảm, gần 3.000 điều kiện kinh doanh khác vẫn đang nằm ở các bộ.
Nhưng cứ theo lời Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ mới đây trong một cuộc trao đổi với báo chí, thì không phải tất cả các bộ đã hoàn thành phương án cắt giảm điều kiện kinh doanh. Hiện đã có 14 bộ trình phương án cắt giảm điều kiện kinh doanh, nhưng vẫn còn tới 7 bộ chậm. Điều đó cũng có nghĩa là, chỉ thị của Thủ tướng chưa được tuân thủ nghiêm minh và doanh nghiệp chắc chắn sẽ vẫn còn bị điều kiện kinh doanh… hành trong tương lai.
Chính Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho hay: trong tổng số gần 5.000 điều kiện kinh doanh thì mới chỉ có khoảng gần 1.000 được cắt giảm, gần 3.000 điều kiện kinh doanh khác vẫn đang nằm ở các bộ. Trong khi đó, với sự ngặt nghèo của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, yêu cầu của Nghị quyết 01/2018 về cắt giảm 50% có nguy cơ không đạt được. Ấy là chưa kể trong quá trình rà soát, các cơ quan thẩm định còn phát hiện ra nhiều trường hợp các bộ gộp nhiều điều kiện kinh doanh lại chứ không phải là cắt giảm.
Cải cách không chỉ là “cuộc chiến”
Phải thừa nhận một điều, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, cắt giảm điều kiện đầu tư, kinh doanh đã trở thành một “cuộc chiến” giữa một bên là nỗ lực cải cách và một bên là những níu kéo lợi quyền của các bộ, ngành, địa phương. Mặc dù pháp luật về kinh doanh không cho phép các bộ, địa phương tự ý ban hành điều kiện kinh doanh, nhưng những biến tướng của điều kiện kinh doanh đã muôn hình vạn trạng.
Suốt nửa nhiệm kỳ qua, cắt giảm điều kiện kinh doanh là một trong những trọng tâm của Chính phủ trong nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Nhưng mà, gần 20 năm qua, từ chỗ chỉ có vài trăm giấy phép con, thì điều kiện kinh doanh đã sinh sôi nảy nở lên tới hàng ngàn. Nếu tính cả những quy định tương tự điều kiện kinh doanh ẩn tàng trong các văn bản dưới luật ở các cấp, thì số lượng điều kiện kinh doanh đã lên tới hàng vạn.
Thủ tướng trong Nghị quyết 01/2018 của Chính phủ yêu cầu trong năm 2018 các bộ phải cắt giảm ít nhất 50% điều kiện kinh doanh mà mình đang nắm giữ. Phương án định lượng này có thể là phù hợp trong bối cảnh hiện nay và là một phương án dễ thực thi cho các bộ. Ấy thế mà cho đến nay, cuộc chiến vẫn dai dẳng và chẳng biết khi nào chấm dứt. Ngay trong nội bộ từng bộ, cuộc chiến này cũng rất gay go, căng thẳng khi các đơn vị liên quan hầu như không muốn thay đổi, thậm chí còn yêu cầu “tăng cường quản lý nhà nước” đối với những lĩnh vực mà họ đang nắm trong tay “quyền sinh quyền sát”.
Mới đây, trong dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về cắt giảm chi phí cho doanh nghiệp, Bộ KH&ĐT lại phải nhắc lại những mục tiêu quá cũ. “Cắt giảm triệt để các chi phí bất hợp lý trong tuân thủ quy định pháp luật về kinh doanh, đồng thời cắt giảm một phần đáng kể chi phí không chính thức cho doanh nghiệp; tạo dựng một môi trường kinh doanh chi phí thấp, ổn định, dễ tiên liệu; khuyến khích đầu tư, gia nhập thị trường và cạnh tranh”. Đương nhiên, mục tiêu cắt giảm 50% các điều kiện kinh doanh lại được đưa ra như một điệp khúc. Và đặc biệt, nếu việc cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh, thủ tục kiểm tra chuyên ngành vẫn là cuộc chiến giữa các cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp, thì giới kinh doanh sẽ còn nhấp nhổm chưa yên.
Một nguyên nhân quan trọng phải được xem xét nữa là một sự thật hiển nhiên rằng: nội hàm của cụm từ “điều kiện kinh doanh” vẫn chưa được làm rõ để trở thành cơ sở đánh giá, theo dõi hệ thống quy định pháp luật về ngành, nghề kinh doanh có điều kiện. Sự phân biệt rõ khái niệm điều kiện kinh doanh và tiêu chuẩn kỹ thuật, quy chuẩn kỹ thuật vẫn còn mập mờ.
Và như vậy đương nhiên, cuộc chiến cắt giảm điều kiện kinh doanh vẫn còn dai dẳng.