Thần khuyển nước Nam

Chó Phú Quốc là loại chó bản địa sinh sống trên đảo Phú Quốc, Kiên Giang. Nhắc đến loài chó này, ai cũng phải công nhận đây là một giống chó có nhiều phẩm chất rất đặc biệt và được người dân đảo Ngọc thân thiết gọi là “khuyển vương” hay “sói lửa miền Tây”.

Giống chó quý hiếm

Sở dĩ chó Phú Quốc được đặt cho những tên mỹ miều như vậy bởi chúng tinh khôn, nhanh nhạy, có hình dáng đặc biệt, tốc độ kinh hoàng và khả năng săn mồi mạnh mẽ. Đặc điểm nổi bật của chó Phú Quốc đó chính là xoáy trên sống lưng chạy từ vai đến xương hông với hình dáng dũng mãnh. Hiện nay trên thế giới chỉ có 3 giống chó có xoáy ở lưng đó là chó Phú Quốc, chó xoáy Rhodesia ở Nam Phi và chó xoáy Thái Lan.

Do đặc điểm sống trên đảo, ít kết nối với đất liền nên chó Phú Quốc sở hữu bộ gen rất thuần chủng, không hề bị lai tạp, khác hẳn so với những giống chó khác trên thế giới. Tính đến năm 2015, trên thế giới mới chỉ có hơn 800 cá thể chó Phú Quốc thuần chủng được đăng ký, hầu hết chúng đều sinh sống trên đảo.

Chó Phú Quốc thuần chủng sẽ có 4 màu cơ bản là vện, đen, vàng, đốm với đầu nhỏ, cổ dài, mõm dài, tai mỏng và nhọn, lưỡi có đốm đen, lưng thẳng, eo thon, ngực nở, lông ngắn và mượt sát da nên rất nhanh khô. Chính vì chúng bơi rất giỏi nên dân gian luôn cho rằng chân chúng có màng như chân vịt. Đặc biệt khả năng bắt chuột và leo trèo thì hiếm có giống chó nào bì kịp.

Mỗi khi sinh sản, chó Phú Quốc sẽ đào hang sâu, chui vào đẻ và nuôi con trong đó. Hàng ngày, chó mẹ ra ngoài săn mồi mang về nuôi con, sau đó nằm chặn cửa hang để chắn gió cho con khỏi lạnh cho tới khi con chúng cứng cáp.

Chó Phú Quốc có 2 dòng: "đuổi" và "cắn", chỉ những con rượt đuổi con mồi (có cổ nhỏ hơn một chút) và con kết thúc con mồi trong đàn chó săn (cắn).

Nguồn gốc của chó Phú Quốc hiện tại vẫn là đề tài gây tranh cãi của nhiều người. Có tích kể rằng, có giống chó của một vùng đảo hoang nào đó được cướp biển nuôi trên tàu nên nó có khả năng bơi lội rất giỏi, sau khi tàu cướp biển gặp bão, một vài con đã dạt đến Phú Quốc, giao phối với chó bản địa và sinh ra giống chó hiếm này.

Lại có người cho rằng, chó Phú Quốc bắt nguồn từ chó xoáy sinh sống ở miền Đông của Thái Lan. Theo họ, chính những ngư dân Thái cách đây hơn 400 năm đã mang theo giống chó này đến buôn bán với đảo Phú Quốc. Tuy nhiên, xét theo khía cạnh lịch sử và sự phát triển thì điều này khá phi lý, bởi Thái Lan cách Phú Quốc đến 500km. Cách đây 400 năm, với phương tiện thô sơ, ngư dân Thái khó lòng vượt được quãng đường biển dài như thế để đến buôn bán và đánh bắt hải sản tại khu vực đảo Phú Quốc.

Thêm một thuyết nữa cho rằng, những tàu buôn nô lệ của Pháp từ châu Phi đi qua đảo Phú Quốc có ghé vào để mua thêm lương thực và nước uống để tiếp tục hải trình đã đưa giống chó xoáy này đến đảo Ngọc. Tuy nhiên thuyết này chưa được kiểm chứng và chưa hề có một ghi chép chính thức nào ghi lại có tàu buôn nô lệ ghé qua đây.

Thời xưa, người dân đảo Phú Quốc ngoài nghề đi biển còn vào rừng săn bắn để có thêm thức ăn cho cuộc sống. Với người thợ săn, đàn chó chính là những cộng sự đắc lực và trung thành, là người bảo vệ không thể thiếu trong mỗi chuyến đi. Có một truyền thuyết mà người dân trên đảo ai cũng thuộc làu và thường hay kể cho con cháu nghe về nguồn gốc của loài chó xoáy, đó là vào một ngày, một con rồng đã lạc vào vùng biển gần đảo Phú Quốc. Tại đây nó gặp và sinh sống với một con tiểu kỳ lân sống trên đảo. Sau đó một thời gian, rồng bay về trời, còn kỳ lân ở lại có mang, sinh ra một giống chó rừng, những người dân Phú Quốc sau đó đã đưa chúng về nhà thuần hóa thành chó săn và đó chính là loài chó Phú Quốc bây giờ.

Cho dù có nguồn gốc ở đâu, nhưng trải qua thời gian tiến hóa, chó Phú Quốc đã trở thành một giống chó đặc biệt gắn liền với cuộc sống của đảo và người Phú Quốc, là niềm tự hào không chỉ của người dân trên đảo mà của cả Việt Nam.

Loài chó của truyền thuyết

Chó Phú Quốc là loài chó có tiếng là thông minh, gan dạ và trung thành. Theo dân gian truyền lại, trong cuốn “Nguyễn Phúc tộc đề phả tường giải đồ”, một cuốn sách gia truyền ghi chép và lý giải tất cả những chuyện liên quan đến hoàng tộc đã kể chi tiết rằng Vua Gia Long từng nuôi 4 con chó Phú Quốc, chúng cùng ông vượt bao nguy hiểm và không ít lần liều mạng cứu chủ nhân, chính vì thế sau khi lên ngôi, nhà vua đã phong cho chúng danh hiệu “Cứu khốn phò nguy Tá quốc huân thần Thần khuyển đại tướng quân”, và sau khi chúng qua đời đều được lập miếu thờ.

Trên hòn đảo du lịch nổi tiếng này, ai ai cũng nằm lòng câu chuyện về trận thư hùng nổi tiếng giữa 6 chú chó Phú Quốc và con rắn hổ mây khổng lồ ở suối Tranh. Vào thời xa xưa đó, khi đảo Phú Quốc còn hoang sơ với nhiều rừng rậm, thú hoang và rắn rết, chứ chưa phát triển như bây giờ, nơi đây, ngoài giống chó đặc biệt còn nổi tiếng với một loài được mệnh danh là “tử thần”: Rắn Hổ mây hay còn gọi là rắn chúa. Rắn chúa đi bằng phía đuôi, nửa phần thân trên dựng lên vuông góc so với mặt đất đến vài mét, khi săn mồi luôn thở phì phì khiến lá cây xao động. Sự hung dữ, nọc độc, độ to lớn và tốc độ của nó khiến bao thợ săn lành nghề e sợ, kẻ thì bỏ mạng, người thoát nạn thì đa phần gặp ác mộng, không dám đi săn nữa, hoặc lên chùa quy y để tạ ơn trời Phật cứu mạng khi gặp “tử thần”.

Chuyện kể rằng, người thợ săn cùng 3 con “sói lửa” đi săn, khi đến khu vực gần suối Tranh thì bỗng chúng dừng lại sủa inh ỏi không chịu tiến lên nữa. Khi người thợ săn đến nơi thì ông thấy một con rắn hổ mây to như thân cây chuối, màu xám mốc đang nằm cuộn mình trên tảng đá. Hoảng sợ đến tột độ, ông vội vàng chạy thục mạng về làng mong thoát thân. Tuy nhiên, khi về đến nơi không thấy 3 con chó của mình đâu, người thợ săn cùng mọi người xách súng quay lại thì thấy 3 con chó của ông hợp cùng 3 con chó của một thợ săn khác đang lùng sục con rắn. Sau khi thấy con hổ mây trên một cây lớn, chúng phân thành 3 cặp lao vào tấn công con rắn. Sau cuộc chiến chừng 1 giờ đồng hồ, con hổ mây đã bị hạ gục nhưng chỉ 3 chú chó gượng dậy được, còn 3 con đã phải bỏ mạng vì nọc độc của hổ mây. Trong số 3 con tử trận có đến 2 con của người thợ săn kia. Nhìn hai chú chó trung thành vẫy đuôi lần cuối từ biệt chủ, không ít người đã rơi nước mắt. Con rắn hổ mây đó đã được bán cho một người ở Hà Tiên mang về ngâm rượu thuốc. Sau khi chôn cất những chú chó này xong, người thợ săn đó đã không bao giờ bước chân vào rừng nữa.

Có 3 giống chó có xoáy ở lưng đó là chó Phú Quốc, chó xoáy Rhodesia ở Nam Phi và chó xoáy Thái Lan.

Hay một câu chuyện nữa mà trong lúc trà dư tửu hậu người Phú Quốc cũng hay kể cho con cháu nghe về sự hi sinh quên mình cứu chủ của loài chó của họ. Chuyện kể rằng, trước đây, có ông Hai Chi sống tại thị trấn Dương Đông nổi tiếng là một thợ săn liều lĩnh, chưa một chuyến săn hay một loài thú nào làm ông run sợ. Một ngày, trung lúc cùng hai con “sói lửa” đi vào rừng săn hươu, ông vô tình giáp mặt con rắn hổ mang chúa to bằng bắp chân, nó lao thẳng vào ông định đớp, nhưng ngay lập tức chú chó săn đi cùng đã lao ra cản và cùng con còn lại hợp sức đánh đuổi con rắn để ông Hai có thời gian thoát thân. Một lúc sau, một trong hai con trúng nọc độc sùi bọt mép chết, ông Hai Chi vừa khóc vừa ôm con chó về chôn ở vườn nhà, hàng ngày ông đều ra vườn nói chuyện với nó.

Còn bao câu chuyện, bao truyền thuyết nữa về sự thông minh lanh lợi và trung thành của loài chó xoáy Phú Quốc mà hàng ngày người dân Phú Quốc vẫn kể lại cho nhau nghe. Có chuyện nghe rất thật, có chuyện nghe ảo kỳ như huyền thoại, nhưng dù thật dù ảo cũng không ai có thể phủ nhận được những ưu điểm của loài chó này và sự gắn bó của nó với cuộc sống một thời của người dân nơi đây.

Cần nỗ lực bảo tồn loài chó quý

Cuộc sống trên đảo Phú Quốc giờ trở thành khác xưa rất nhiều, hiện hòn đảo đã là điểm du lịch hấp dẫn và sầm uất, người dân trên đảo đã không còn vào rừng săn bắn nữa, một phần vì cuộc sống đã khá hơn, một phần vì rừng trên đảo Phú Quốc đã trở thành rừng quốc gia nên cấm săn bắn. Vì vậy, vai trò của chó Phú Quốc trong đời sống con người đã giảm đi đáng kể, số lượng gia đình nuôi chó cũng giảm đi nhiều.

Hiện trên đảo Phú Quốc có nhiều trại nuôi chó xoáy, phần lớn trong số đó không phải để bảo tồn, mà để làm quà tặng, bởi bất cứ ai đến đảo Ngọc du lịch đều mong muốn được mang về thứ “đặc sản” độc nhất vô nhị này. Theo đà này, những con chó tốt nhất, đẹp nhất sẽ được bán đi, như vậy chất lượng chó sẽ giảm dần. Liệu vài trăm năm nữa, những đặc điểm nổi bật của loài chó này có còn duy trì được?

Do đặc điểm của loài chó này còn khá nhiều nét hoang dã, môi trường sống quen thuộc là vùng biển đảo nóng ấm, nên sau khi được đưa về nuôi ở đất liền, chó thường chết do môi trường và nguồn dịch bệnh ở đất liền khác hẳn với ở nơi chúng được sinh ra.

Từng là cộng sự trung thành của con người trong mỗi chuyển đi săn, tuy nhiên, chó Phú Quốc hiện tại trở thành một món hàng thương mại. Không chỉ có vậy, nhiều người tâm huyết với giống chó này còn cảm thấy quặn lòng khi nhìn thấy những “vương khuyển”, “thần khuyển” hay “sói lửa” nổi tiếng này bị đưa lên bàn nhậu. Thịt chó Phú Quốc bất đắc dĩ trở thành món đặc sản mà nhiều du khách tò mò muốn nếm thử khi đến thăm hòn đảo này hay mang về để thết đãi bạn bè đã khiến số lượng chó giảm mạnh. Với đà này, tốc độ sinh sản của chó Phú Quốc khó có thể theo kịp nhu cầu của khách du lịch và... những quán nhậu! Hòn đảo càng phát triển, khách du lịch đến càng đông, thì một trong những mất mát lớn nhất đối với người dân Phú Quốc đó chính là sự mai một của loài chó xoáy quý hiếm này

Đặc ðiểm chung của chó Phú Quốc 

* Có xoáy tròn trên lưng bao gồm xoáy hình kiếm, bowling hay đao
* Tai mỏng và nhọn. Đuôi cong hình cánh cung
* Chất lông cứng, dài không quá 1cm, ôm sát vào cơ thể của chó
* Mũi đen
* Cân nặng chó cái từ 12-18kg, đực từ 15-20kg

Duy Trang