Bất cập thu – chi quỹ bảo trì đường bộ: Những bóc tách từ kiểm toán Nhà nước

Theo thống kê, nguồn quỹ bảo trì đường bộ giai đoạn 2015-2016 có sự gia tăng rất lớn, công tác quản lý và sử dụng Quỹ bảo trì đường bộ từng bước đi vào ổn định phát huy hiệu quả, phục vụ tốt công tác bảo trì. Thế nhưng, trong việc quản lý và sử dụng quỹ trong giai đoạn này lại nảy sinh nhiều tồn tại.

Chưa có... cơ sở dữ liệu về thu - chi

Cụ thể, Tổng cục Đường bộ Việt Nam chưa hoàn thành xây dựng cơ sở dữ liệu hệ thống đường bộ đầy đủ, đồng bộ để theo dõi tình trạng hệ thống giao thông đường bộ làm căn cứ đưa ra thời gian, chu kỳ phải sửa chữa khi lập kế hoạch bảo trì.

Thuế, phí đường bộ luôn là một gánh nặng trong giao thông vận tải, nó được tính vào giá thành sản phẩm và cuối cùng là đổ gánh nặng lên vai người dân. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp đang đặt câu hỏi: quyền lợi của mỗi đầu phương tiện của họ được hưởng bao nhiêu % từ những khoản phí đã đóng.

Cùng với công tác lập, giao kế hoạch chi của quỹ bảo trì đường bộ Trung ương, đơn vị này đã giao kế hoạch cho 6 công trình trên QL1 chưa đảm bảo thứ tự ưu tiên với số tiền 110 tỷ đồng; giao kế hoạch vốn bổ sung từ nguồn kinh phí 15% cho một số công trình hầu hết là các công trình không cấp bách, chưa phù hợp với quy định của Chủ tịch Hội đồng quản lý quỹ bảo trì đường bộ TW; giao kế hoạch vốn cho một số dự án chưa phù hợp với thời gian thực hiện được phê duyệt gây nợ đọng khối lượng hoàn thành.

Về phân bổ quỹ cho các địa phương, Hội đồng quản lý quỹ bảo trì đường bộ Trung ương phân bổ cho các Quỹ địa phương ngoài 3 tiêu chí (chiều dài đường bộ của địa phương, số xe ôtô quy tiêu chuẩn đăng ký tại địa phương và hệ số khó khăn về nguồn thu của từng địa phương) còn tính đến việc điều hoà giữa các địa phương là chưa phù hợp với quy định về nguyên tắc phân chia quỹ.

Về vấn đề chi quỹ bảo trì đường bộ để khắc phục lụt bão, đảm bảo giao thông đột xuất, một số gói thầu được phê duyệt chưa tính toán đầy đủ yếu tố trượt giá, các gói thầu đấu thầu năm 2015 còn tạm tính nhưng Tổng cục Đường bộ Việt Nam vẫn phê duyệt hợp đồng là “hợp đồng trọn gói” không đúng với quy định của Chính phủ về hợp đồng trong hoạt động xây dựng.

Kết quả kiểm toán chọn mẫu giá trị phải thanh toán của một số gói thầu cho thấy việc áp dụng hợp đồng trọn gói đã làm Quỹ bảo trì đường bộ chi thêm 7,6 tỷ. Kiểm toán chi tiết một số gói thầu bảo dưỡng thường xuyên, khắc phục lụt bão, đảm bảo giao thông đột xuất còn một số khoản chi chưa đúng quy định, Kiểm toán Nhà nước xác định giảm giá trị quyết toán 353 triệu đồng.

Thậm chí, quá trình nghiệm thu, thanh toán, quyết toán tại các đơn vị trong việc sửa chữa định kỳ và sửa chữa đột xuất vẫn còn tính trùng, tính thừa khối lượng, một số đơn giá thanh toán chưa phù hợp. Kiểm toán đã phát hiện và loại trừ 9,7 tỷ đồng trong đó sai sót khối lượng là 7,6 tỷ đồng, sai sót đơn giá là 1,7 tỷ đồng và sai sót khác là 548 triệu đồng.

Kiểm toán phần quỹ bảo trì đường bộ địa phương, đoàn công tác cũng chỉ rõ việc lập, giao kế hoạch thu chi còn “mập mờ”. Điều này thể hiện ở nguồn thu từ môtô và thu khác. Cụ thể, việc lập kế hoạch thu không có đầy đủ căn cứ, dữ liệu (Thanh Hoá, Hà Nội), không thuyết minh tổng số thu, số để lại cho các địa phương, chưa sát thực tế (Hà Nội). Giao kế hoạch thu và không thuyết minh chi tiết tổng số thu, số được để lại (Hà Nội), giao kế hoạch không sát thực tế, phải điều chỉnh, bổ sung cuối năm.

Ngay cả việc xây dựng nhiệm vụ, bố trí kinh phí chưa căn cứ nhu cầu vốn bảo trì đường bộ và chức năng nhiệm vụ của Quỹ, giao kế hoạch chưa phù hợp với nhiệm vụ của Quỹ (nhiệm vụ duy tu hệ thống giao thông đường bộ phục vụ kỷ niệm 70 năm Cách mạng Tháng 8 và Quốc khánh 2-9 là 15 tỷ đồng cho Hà Nội). Hay giao quỹ bảo trì đường bộ tỉnh Phú Thọ cho Tổng Công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) vay từ nguồn tạm ứng của ngân sách tỉnh 50 tỷ đồng, hết thời hạn vay chưa thu hồi được...

Cũng chẳng có hạn mức kinh phí quản lý, bảo dưỡng

Trước thực tế trên, Kiểm toán Nhà nước đề nghị Quỹ bảo trì đường bộ Trung ương xem xét huỷ bỏ Nghị quyết số 02/NQ-QBTTW ngày 15-4-2014. Chấn chỉnh, nâng cao chất lượng công tác lập kế hoạch thu, chi quỹ bảo trì đường bộ; giao kế hoạch phải đảm bảo thời gian quy định; chấn chỉnh việc giao kế hoạch vốn cho các công trình chưa phù hợp, giao không đúng thứ tự ưu tiên nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng quỹ.

Chỉ đạo văn phòng Quỹ Bảo trì đường bộ Trung ương phối hợp với Tổng cục Đường bộ Việt Nam và các cơ quan có liên quan nghiên cứu trình Hội đồng quản lý Quỹ hạn mức kinh phí cho quản lý, bảo dưỡng thường xuyên đường bộ, đáp ứng định mức quy định. Đối với Tổng cục Đường bộ Việt Nam, phải chỉ đạo các đơn vị xây dựng hệ thống dữ liệu đường bộ quản lý được thời gian, chu kỳ phải sửa chữa nhằm nâng cao tính chủ động trong việc xây dựng kế hoạch và hiệu quả sử dụng quỹ bảo trì đường bộ.

Phê duyệt giá sản phẩm dịch vụ công ích phải tính đầy đủ yếu tố trượt giá trong gói thầu; chấn chỉnh công tác giao kế hoạch chi bảo trì đường bộ, giao kế hoạch phải kịp thời, đảm bảo trình tự ưu tiên phù hợp với thời gian thực hiện dự án, tránh tình trạng nợ đọng khối lượng hoàn thành chấn chỉnh việc giao kế hoạch vốn cho một số công trình chưa phù hợp với quy định.

Kiểm điểm, rút kinh nghiệm của tập thể, cá nhân trong việc tham mưu, quyết định giao kế hoạch vốn cho một số công trình chưa phù hợp với quy định là 45 tỷ đồng; giao kế hoạch không phù hợp với thời gian thực hiện dự án gây nợ đọng khối lượng hoàn thành; Ban Quản lý dự án 4 trong việc phân chia gói thầu, lựa chọn hình thức chỉ định thầu đối với 2 gói thầu chưa phù hợp với quy định, không lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu trình Tổng cục Đường bộ Việt Nam phê duyệt hạng mục mua sắm bổ sung 30 bộ cân xách tay với số tiền hơn 11 tỷ đồng.

Đối với các địa phương, Kiểm toán Nhà nước cũng đề nghị Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố thực hiện hỗ trợ từ ngân sách địa phương cho Quỹ bảo trì địa phương theo đúng Quy chế quỹ đã được ban hành; thống nhất một đầu mối thực hiện nhiệm vụ bảo trì.

H.Nguyễn