Khó ngăn chặn "cài cắm chính sách"
Các chuyên gia cho rằng cách tốt nhất để chống cài cắm chính sách là có một bộ phận chuyên môn độc lập để rà soát các dự thảo văn bản luật.
Có thể bạn quan tâm
Những chính sách quan trọng có hiệu lực từ tháng 7/2018
15:40, 30/06/2018
Sẽ có chính sách tiền lương mới cho vùng khó khăn
12:03, 29/06/2018
Chính sách nổi bật có hiệu lực từ tháng 7/2018
07:00, 01/07/2018
Mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng
Trong một phiên họp cuối tháng 2/2018, Bộ trưởng - Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng đã cảnh báo tình trạng “cài cắm câu chữ bẫy doanh nghiệp”.
"Trong kiểm tra chuyên ngành hay điều kiện kinh doanh, chúng ta cứ nêu ra cụm từ chung chung như vậy rất khó khăn cho đơn vị thực hiện. Doanh nghiệp nói là rất nhiều câu từ thế này đôi khi chúng tôi bị bẫy. Nếu thích, vui vẻ thì qua, mà không thích, không vui thì bắt luôn cũng được. Cần phải tránh việc cài cắm này", ông Dũng nói.
Nói với Diễn đàn Doanh nghiêp về vấn đề này, ông Nguyễn Minh Đức, Ban Pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho biết, trên thực tế không ít trường hợp pháp luật có các quy định như “phải có trang thiết bị phù hợp”, “phải có đội ngũ nhân sự đáp ứng được yêu cầu”… nhưng lại không giải thích thế nào là “phù hợp” thế nào là “đáp ứng được yêu cầu”.
“Những quy định chung chung, định tính, không rõ ràng này là mảnh đất mầu mỡ cho tham nhũng. Có doanh nghiệp từng nói với tôi: Phòng bì dày thì trang thiết bị phù hợp, mà phong bì mỏng thì trang thiết bị không phù hợp", ông Đức cho hay.
Ông Nguyễn Minh Đức cho rằng cách tốt nhất để chống cài cắm chính sách là có một bộ phận chuyên môn độc lập để rà soát các dự thảo văn bản luật.
Ông cho rằng những kẽ hở pháp luật dẫn đến tham nhũng như vậy không phải là hiếm trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Điều đáng nói là đôi khi những quy định đó được cài cắm một cách cố tình vào các văn bản pháp luật bởi chính những người soạn thảo. Một phần nguyên nhân là do cán bộ soạn thảo đồng thời cũng sẽ là người thực thi chúng trong tương lai”, ông Đức nói.
Theo quan điểm của ông Đức, tình trạng tham nhũng chính sách, cố tình cài cắm những quy định có lợi cho mình vào pháp luật khiến việc chống tham nhũng ở Việt Nam trở nên vô cùng khó khăn. Nó là một phần nguyên nhân của tình trạng luôn đúng quy trình nhưng thực tế lại có những kết quả vô lý, bởi bản thân quy trình đó đã được thiết kế để tạo kẽ hở cho tham nhũng.
Bài học từ Hàn Quốc
Về vấn đề giải pháp, ông Đức khẳng định ngoài việc đăng tải công khai, lấy ý kiến rộng rãi đối tượng chịu tác động, cần thiết phải hoàn thiện cơ chế kiểm soát nguy cơ cài cắm trong xây dựng pháp luật, xây dựng quy trình quản lý.
Thông thường, khi lấy ý kiến các bộ ngành, địa phương thì các đơn vị này chỉ phản đối một quy định nào có liên quan đến bộ ngành, địa phương của mình. Hoạt động thẩm định được giao cho Bộ Tư pháp hoặc Vụ Pháp chế các bộ ngành thì cũng chỉ thường tập trung vào tính thống nhất, nguy cơ trái luật, trái hiến pháp của văn bản, chứ ít khi cơ quan này tập trung ngăn chặn nguy cơ cài cắm chính sách.
Trong một số trường hợp, dự thảo văn bản pháp luật có được gửi cho các cơ quan có chức năng chống tham nhũng để lấy ý kiến, tuy nhiên các cơ quan này thường không chỉ rõ các nguy cơ tham nhũng, tiêu cực trong các dự thảo văn bản pháp luật.
“Tình trạng các bộ ngành ngại ngần khi chỉ ra những nguy cơ tham nhũng, tiêu cực trong dự thảo văn bản của bộ khác cũng là điều dễ hiểu. Một phần vì năng lực, phần nữa vì ngại đụng chạm”, ông Đức nêu quan điểm.
Đáng chú ý, ông Đức đã chia sẻ kinh nghiệm của Hàn Quốc trong vấn đề này.
“Cách tốt nhất để chống cài cắm chính sách là có một bộ phận chuyên môn độc lập làm việc này. Các dự thảo văn bản pháp luật phải được gửi cho đơn vị này để lấy ý kiến trước khi trình ký ban hành. Đơn vị này cần được đặt độc lập tại một cơ quan ít tham gia vào quản lý nhà nước như Ủy ban Kiểm tra, Ban Nội chính hoặc Kiểm toán Nhà nước”, ông Đức nói.
Đơn vị này chỉ cần khoảng 10-15 người, có năng lực chuyên môn tốt, nắm vững các nguyên tắc về công khai minh bạch, về kiểm soát nội bộ, chống xung đột lợi ích trong quản lý nhà nước. Việc phân công dự thảo góp ý giữa những cán bộ này theo nguyên tắc ngẫu nhiên, để tránh hình thành quan hệ thân thiết giữa các bộ trình văn bản và cán bộ góp ý.
Nhiệm vụ của các cán bộ này thuần tuý là nghiên cứu quy định của dự thảo pháp luật, chỉ ra những điểm chưa minh bạch, chưa rõ ràng, định tính, trao quyền quá mức cho cán bộ thực thi trong việc diễn giải pháp luật.
Phương pháp làm việc có thể tiến tới chuẩn hoá như cắm cờ đỏ, cờ vàng, cờ xanh tương ứng với các quy định có nguy cơ tham nhũng cao, nguy cơ trung bình, nguy cơ thấp. Việc chuẩn hoá này có thể giúp quan sát được diễn biến của chất lượng văn bản pháp luật của Việt Nam qua thời gian, cũng như so sánh được giữa các bộ ngành, hoặc các tiêu chí khác.
“Đơn vị này không có quyền dừng một dự thảo, nhưng ý kiến của họ phải được báo cáo một cách trung thực, đầy đủ lên cơ quan có thầm quyền ban hành văn bản đó và phải được công khai trước công luận. Chắc chắn, áp lực dư luận, áp lực chính trị sẽ không cho phép một cá nhân có thẩm quyền đặt bút ký vào một dự thảo còn quá nhiều những... cờ đỏ”, ông Đức nói.